Nghệ thuật hát xẩm - Từ hè đường đến sân khấu

Chương trình diễn ra vào ngày 18/11 tại Trung tâm Giao lưu Văn hóa Phố cổ, 50 Đào Duy Từ, Hoàn Kiếm, Hà Nội. Trong chương trình, công chúng sẽ được tìm hiểu những đặc trưng căn bản của xẩm như: môi trường diễn xướng, các nhạc cụ và một số làn điệu điển hình...

Từ một hình thức đàn hát dân gian, được những người khiếm thị dùng mưu sinh nơi đầu đường góc chợ, bến nước, mom sông, đến nay hát xẩm đã trở thành một loại hình nghệ thuật được biểu diễn trên sân khấu, và là một di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam được rất nhiều người yêu thích.

Dù phát triển đến đâu, hát xẩm vẫn luôn gần gũi với người dân lao động. Tiếng nói trong hát xẩm là tiếng nói của nhân tình thế thái. Tiếng đàn, tiếng hát của xẩm kể những câu chuyện đời với nội dung đa dạng, phong phú, đủ cả hỉ, nộ, ái, ố...

Ông Nguyễn Đức Bình – Trưởng nhóm Đình làng Việt cho biết, trong chương trình tọa đàm và biểu diễn "Nghệ thuật hát xẩm - Từ hè đường đến sân khấu", công chúng sẽ được chiêm ngưỡng cả một bức tranh lịch sử thông qua nội dung của những bài hát xẩm ở từng thời kỳ: Hát xẩm trước Cách mạng Tháng 8 (1945), hát xẩm từ Cách mạng Tháng 8 đến khi thống nhất đất nước (1975) và hát xẩm đương đại (từ 1975 đến nay).

Chương trình có sự tham gia trao đổi và trình diễn của Nghệ sĩ Nhân dân Xuân Hoạch, người được xem là "trưởng lão" của làng xẩm Việt Nam đương đại với nhiều năm nghiên cứu, kế thừa và phát triển tinh hoa của các thế hệ đi trước. Ông còn được biết đến là người có công phục chế các nhạc cụ dân tộc như đàn bầu, đàn nhị, đàn đáy, đàn nguyệt... sử dụng dây tơ theo lối cổ, thay vì dùng dây kim loại như hiện nay.

Bên cạnh đó, chương trình quy tụ Nghệ nhân dân gian Lê Minh Sen (Thanh Hóa), Nghệ nhân dân gian Đào Bạch Linh (Hải Phòng), Nguyễn Thị Mận (con gái của Nghệ nhân hát xẩm Hà Thị Cầu), ông Lê Văn Vượng và một số nghệ nhân, nghệ sĩ trẻ triển vọng đến từ nhiều nhóm, hội, địa phương khác nhau.

Khách mời đặc biệt của chương trình là cụ Nguyễn Thị Lạt, sinh năm 1923 ở Tứ Kỳ, Hải Dương. Khoảng 75 năm về trước cụ đã dắt người anh trai mù loà của mình đi hát xẩm.Trong quá trình hành nghề, cụ từng tiếp xúc với rất nhiều “huyền thoại của làng xẩm” như: trùm xẩm Nguyễn Văn Nguyên (Hà Nội), trùm xẩm Nguyễn Văn Mậu (Ninh Bình - chồng cố Nghệ nhân Hà Thị Cầu), trùm xẩm Nguyễn Văn Tự và Lý Văn An (ở Hải Phòng)... cùng nhiều nghệ nhân xẩm lão làng. Năm nay đã 96 tuổi, tuy bị nặng tai nhưng cụ vẫn minh mẫn, trí nhớ đặc biệt tốt, vẫn có thể vừa hát vừa đánh trống và sênh, riêng vốn lời ca về xẩm thì rất tuyệt vời, là một kho tư liệu sống về hát xẩm.

Chương trình còn có sự tham dự của đại diện nhiều hội, nhóm, câu lạc bộ đang thực hành truyền dạy hoặc biểu diễn hát xẩm như Chiếu xẩm Hải Thành (Hải Phòng), Chiếu xẩm Hà Thị Cầu (Ninh Bình), Trung tâm Âm nhạc truyền thống Thăng Long (Hà Nội), CLB Ca nhạc Truyền thống UNESCO Hà Nội, CLB Còn duyên (Vĩnh Phúc), Đoàn nghệ thuật Đông Đô (Hà Nội), CLB Liên Hoa, CLB Sen Tây Hồ... Bên cạnh đó là sự góp mặt của nhiều nhà nghiên cứu văn hóa và âm nhạc dân gian./.