Bắc Kạn là mảnh đất giàu truyền thống cách mạng, gắn liền với nhiều sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước. Không chỉ vậy, nơi đây còn hội tụ bản sắc văn hóa đa dạng phong phú của 7 dân tộc: Kinh, Tày, Nùng, Dao, Mông, Hoa và Sán Chay.
Riêng người Tày ở Bắc Kạn có một nền văn hóa cổ truyền phong phú bao gồm các thể loại thơ, ca, truyện cổ tích, truyện cười dân gian, lễ hội truyền thống, ca, múa, nhạc... Các làn điệu dân ca phổ biến nhất là hát lượn phong slư, lượn cọi, hát quan làng, hát ru con... Ngoài ra, đồng bào người Tày còn có một hệ thống những bài dân vũ được lưu truyền qua nhiều thế hệ, thể hiện một cách đa dạng niềm tin và khát vọng của con người trong cuộc sống lao động, sản xuất.
 |
| Điệu múa bát của người Tày Bắc Kạn. (Ảnh: TL) |
Trong số những làn điệu dân ca, dân vũ của người Tày, múa bát là một trong những điệu múa có sự phổ biến rộng rãi nhất và được sử dụng thường xuyên hơn cả. Múa bát là điệu múa cổ của người Tày được hình thành trong quá trình lao động sản xuất từ lâu đời. Điệu múa bát có liên quan đến nghề dệt vải truyền thống của người Tày. Đây là nghệ thuật trình diễn dân gian quan trọng trong dịp Tết, lễ hội truyền thống hằng năm.
Múa bát của người Tày Bắc Kạn có những nét khá đặc sắc: Trang phục biểu diễn múa bát gồm áo dài, áo ngắn, váy (hoặc quần), thắt lưng, khăn vuông quấn đầu. Bộ trang phục nữ giới có màu chàm, được làm bằng vải dệt từ sợi bông. Cắt may trang phục đơn giản, không thêu thùa hoa văn. Nhạc cụ chính của múa bát là chiếc bát và đôi đũa. Múa bát ở tư thế ngồi hoặc đứng, hai người đối diện nhau hai tay cầm bát. Bát để giữa lòng bàn tay, cổ tay xoáy một vòng trước bụng đưa lên trên đỉnh đầu vòng ra phía sau, rồi từ từ hạ xuống trả về vị trí ban đầu và ngược lại đổi tay. Múa bát ở tư thế đứng thẳng, hai tay cầm bát kẹp theo chiếc đũa gõ theo nhịp từ trước bụng hất chéo qua cạnh sườn về đằng sau và hất trở lại vị trí ban đầu để đổi bên. Hoặc múa một tay đưa lên cao, một tay xuống thấp ngang cạnh sườn.
 |
| Du khách hòa mình cùng điệu múa bát của người Tày. (Ảnh: Thu Trang) |
Đây là một điệu múa đặc sắc được tỉnh Bắc Kạn cũng như các thế hệ người Tày lưu giữ và bảo tồn bằng hình thức truyền miệng và truyền dạy trực tiếp nhưng cho đến nay các động tác múa vẫn gần như mang tính thống nhất, ít dị bản. Nhiều động tác múa mang ý nghĩa mô phỏng lại các động tác ươm tơ thủ công của bà con từ ngàn xưa, các hoạt động vật chất, sinh hoạt tinh thần hay lễ mừng cơm mới của đồng bào Tày.
Múa bát đã tồn tại suốt bao đời nay, gắn bó máu thịt và trở thành tài sản tinh thần quý giá, một phần không thể thiếu trong đời sống của dân tộc Tày ở Bắc Kạn. Với nhịp điệu vừa vui nhộn, vừa say đắm, múa bát không đơn thuần mang tính giải trí mà còn góp phần cổ vũ, động viên tinh thần của Nhân dân tiếp tục hăng say lao động, sản xuất, duy trì nghề truyền thống để dệt nên những vuông thổ cẩm làm đẹp cho đời.
Trải qua những thăng trầm lịch sử, Múa bát của người Tày Bắc Kạn đã được bảo tồn và phát triển trong đời sống tinh thần của người Tày từ thế hệ này sang thế hệ khác. Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn, nhiều tổ nhóm, câu lạc bộ văn nghệ được thành lập đã liên kết, kết nối những người đam mê, yêu thích múa bát với nhau để tổ chức giao lưu, sinh hoạt phục vụ các sự kiện văn hóa, chính trị, xã hội ở cơ sở, các phiên chợ, lễ hội, phục vụ khách du lịch tại địa phương… Điều đó đã tạo điều kiện cho loại hình nghệ thuật này tiếp tục duy trì và có cơ hội phát triển trong đời sống hiện đại.
Trong quá trình khi làm du lịch và phát triển du lịch, người Tày Bắc Kạn đã giới thiệu điệu múa bát của dân tộc mình đến du khách phương xa, góp phần quan trọng làm phong phú thêm diện mạo văn hóa của tỉnh Bắc Kạn nói riêng và cả vùng Đông Bắc nói chung.
Mới đây, múa bát của người Tày Bắc Kạn đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Lễ đón bằng công nhận sẽ được tổ chức tại sự kiện "Tuần lễ du lịch - Di sản văn hóa Ba Bể năm 2022” diễn ra từ ngày 03-06/6 tại Khu du lịch Ba Bể.
Việc Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch quyết định công nhận múa bát của người Tày Bắc Kạn là di sản văn hoá phi vật thể quốc gia là sự kiện văn hóa có ý nghĩa quan trọng, khẳng định sự nỗ lực bền bỉ của chính quyền các cấp và Nhân dân trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn. Đây thực sự là phần thưởng xứng đáng cho những nghệ nhân người Tày Bắc Kạn đã có công gìn giữ, bảo tồn nét văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc.