Công trình được khởi công xây dựng từ tháng 3/2008, sau gần 4 năm nghiên cứu xây dựng, ngày 23/11/2012 nhân Kỷ niệm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam và chào mừng kỷ niệm 82 năm Ngày thành lập Mặt trận dân tộc thống nhất Việt Nam, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, Ban Quản lý Làng Văn hoá - Du lịch các dân tộc Việt Nam đã long trọng tổ chức Lễ khánh thành quần thể Tháp Chăm.
Quần thể Tháp Chăm xây dựng tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam theo tỉ lệ 1:1 nguyên mẫu cụm tháp Pokloogarai tại Ninh Thuận, nay thuộc phường Đô Vinh - thành phố Phan Rang (Ninh Thuận). Theo tài liệu, tháp Pokloogarai được vị vua Chế Mân cho xây dựng vào cuối thế kỷ XIII đầu thế kỷ XIV để tưởng nhớ công lao xây dựng Vương quốc Champa của vua Pokloogarai được người Chăm suy tôn là “thần thủy lợi”.
Khu đền tháp Chăm được quy hoạch xây dựng trên diện tích 4000m2, trục chính của khu tháp nằm theo hướng Đông Tây, toàn bộ nhóm đền tháp nằm trên quả đồi gồm các công trình: Kalan - tháp chính cao hơn 20 m, Tháp cổng Gopura hơn 8m, Tháp hoả Kosaghara cao hơn 9m. Khu sân lễ hội, có hệ thống tường bao với 2 đường bậc lên xuống tham quan.
 |
| Khu Tháp Chăm tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam. |
Tháp chính được xây bằng gạch, có bốn mặt hình vuông đối xứng nhau. Mặt trước hướng về phía đông, có cửa ra vào, còn ba mặt còn lại ở 3 hướng và cả 3 hướng đều có 3 cửa giả. Tại cửa vào tháp chính, hốc mái vòm có trang trí các cột đá, ngưỡng đá và tượng đá. Đá cũng là chất liệu của Linga và Yoni - hai khối vật thể được đặt tại bên trong, chính giữa của tháp chính, biểu hiện tín ngưỡng phồn thực sâu sắc của người Chăm. Linga và Yoni được người Chăm tôn thờ như “hai vị thần”, hai nguyên lý khởi nguyên của vũ trụ phân biệt và hòa hợp với nhau để sinh ra vạn vật. Tháp chính có 3 tầng được cấu trúc như nhau, mỗi tầng càng lên cao càng thu nhỏ dần và kết thúc bằng một Linga bằng đá trên nóc tháp. Tượng thần Siva (trên cùng), tượng vũ nữ Chăm, các cột đá, ngưỡng đá bằng sa thạch được đục tay gắn vào tháp.
Tất cả thành phần kiến trúc đi vào mảng khối, vòm cửa thu vào và vút cao hình mũi giáo. Trên mặt tường các trụ ốp được tạo với những đường gờ nổi chạy dọc thân tường tháp, các góc được tạo những phiến đá điểm cách điệu. Họa tiết hoa văn là các tai lửa gốm được đục tay trực tiếp trên tháp cầu kỳ, tinh xảo.
Tháp hỏa có mái cong hình thuyền vươn cao, nằm trong vùng tường bao và ở phía trước bên phải của tháp chính theo hướng Đông, mặt bằng tháp hình chữ nhật, bên trong có tường ngăn chia thành nhà kho và bếp. Tháp có 2 tầng, 3 cửa với diện tích 47,2 m2, trên độ cao nền 1,14 m. Cũng như Tháp Ka lan, Tháp hỏa cũng có các nét trang trí hoa văn kiến trúc giống tháp chính. Tháp hỏa là bếp lửa của nhà vua Po KlongGarai.
Tháp cổng Gopura, có kiến trúc giống tháp Ka lan nhưng nhỏ hơn, có hai cửa thông nhau và có 3 tầng với tổng diện tích 36 m2, trên độ cao nền 1,08 m, đây là nơi đón tiếp khách của nhà vua.
Khu sân lễ hội nằm giữa tháp cổng và tháp chính, là nơi tổ chức các hoạt động văn hoá tín ngưỡng, nghệ thuật của đồng bào dân tộc Chăm, có tổng diện tích 65 m2, cao hơn nền sân chính là 0,9 m. Bao quan khu sân lễ hội có hệ thống tường bao xung quanh khu tháp phía trong cao 0,4 m, phía ngoài cao 1,92 m so với nền trong và nền ngoài. Bề rộng tối đa của tường là 0,56 m. Bốn góc tường bao là 4 trụ lớn hình chóp vuông có chiều rộng là 1,9m, chiều cao 4,2m nhìn từ phía ngoài. Toàn bộ khu tháp có 2 hệ thống bậc lên xuống được xây bằng gạch tạo thành 2 đường ra vào tham quan có chiều rộng là 1,2m, mặt bậc rộng 0,25m.
 |
| Đồng bào dân tộc Chăm giới thiệu văn hoá truyền thống tại Khu tháp Chăm. |
Một trong những di sản văn hóa Chăm, nổi bật là hệ thống các đền tháp, điêu khắc, tượng thờ…được xây dựng bằng các kỹ thuật độc đáo. Để đảm bảo sự chuẩn xác về nghệ thuật kiến trúc, xây dựng và các giá trị lịch sử, văn hoá, nhiều nghệ nhân, kỹ thuật viên, các hoạ sỹ, nhà điêu khắc, thợ tay nghề cao đến từ tỉnh Ninh Thuận trực tiếp thiết kế và xây dựng bằng phương pháp mài chập với vật liệu kết dính chiết suất từ cây dầu rái.
Vật liệu xây tháp bằng loại gạch đỏ sẫm, phục chế, sản xuất theo quy trình riêng. Nguyên liệu gạch làm từ đất sét nghiền mịn, lọc, luyện kỹ. Gạch có độ xốp cao, lỗ rỗng nhỏ và đồng đều để có khả năng thoát ẩm, trách tích tụ nước. Gạch nung ở nhiệt độ nhỏ hơn 950oC để độ cứng vừa phải đảm bảo khả năng chạm khắc. Quá trình nung đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật khắt khe để gạch có độ bền cao, khi gạch ra lò được tuyển chọn từng viên đảm bảo khi mài đạt mặt phẳng gần như tuyệt đối khi đặt trên mặt kính.
Trong ba ngôi tháp cổng và tháp lửa không được sử dụng để thờ cúng, chỉ có tháp chính là nơi thờ vua theo tín ngưỡng của đồng bào Chăm. Tháp Chăm được xem là biểu tượng và cũng là niềm tự hào của cộng đồng người Chăm sinh sống tại Ninh Thuận. Không gian tâm linh này có ý nghĩa đặc biệt với đồng bào Chăm. Vì vậy, công trình xây dựng tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam có một ý nghĩa quan trọng với đồng bào Chăm khi ra sinh hoạt tại Thủ đô. Nơi đây công chúng Thủ đô và du khách đã không ít lần đã được thưởng lãm những nét văn hoá độc đáo trong nền văn hoá Chăm đậm đà bản sắc, do chính các chủ thể văn hoá giới thiệu.
Khu đền tháp Chăm góp phần quan trọng trong công tác bảo tồn, gìn giữ văn hóa truyền thống của dân tộc Chăm. Cùng với cảnh quan nơi đây góp phần tôn lên vẻ đẹp bức tranh văn hoá của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam.