Ông L.T.T (50 tuổi, Hà Nội), đến cơ quan BHXH Thành phố Hà Nộị chờ đợi làm thủ tục nhận BHXH một lần. Nguyên do ông muốn rút tiền đóng BHXH vì gia đình đang có nhu cầu gấp trang trải sinh hoạt. Ông chia sẻ: “Hai năm thất nghiệp do đại dịch COVID-19, tôi cũng đã cố gắng xoay xở nhưng bây giờ thì không thể gắng gượng được nữa nên phải làm thủ tục rút BHXH một lần. Tôi biết khi rút hết một lần thì sẽ mất nhiều quyền lợi nhưng không còn cách nào khác”.
 |
| Người lao động rút BHXH một lần chỉ có thể giải quyết nhu cầu kinh tế trước mắt, nhưng về lâu dài sẽ thiệt thòi. (Ảnh: TL) |
Đang hoàn thiện hồ sơ rút BHXH một lần tại BHXH Thành phố Hà Nội, chị P.Q.H (38 tuổi, Hà Nội) tâm sự: “Mặc dù đã hết thời gian giãn cách do dịch bệnh nhưng cuộc sống của gia đình tôi vẫn hết sức bấp bênh. Tôi cũng đã xin việc nhiều nơi, nhưng nơi thì nợ lương, nơi thì lương quá thấp, không đủ để trang trải cuộc sống hằng ngày.
Hiện, kinh tế gia đình do chủ yếu dựa vào đồng lương ít ỏi của chồng nên tôi muốn rút BHXH một lần để trang trải nợ nần, còn chút ít sẽ làm vốn buôn bán. Hơn nữa, tôi năm nay 38 tuổi, tham gia BHXH được 9 năm. Để đủ 60 tuổi theo quy định mới nhận lương hưu thì chờ rất lâu trong khi tôi cần tiền để giải quyết những khó khăn trước mắt của gia đình”.
Đó là những chia sẻ của NLĐ khi cuộc sống khó khăn, cần có tiền để giải quyết những nhu cầu trước mắt.
Theo thống kê của BHXH Việt Nam, giai đoạn 2016 - 2021, có khoảng 4,6 triệu người hưởng BHXH một lần. Số người rút BHXH một lần qua các năm 2020 có 860.000 người, năm 2021 có 960.000 người, năm 2022 có 895.000 người.
Phân tích về thực trạng trên, ông Đỗ Ngọc Thọ, Trưởng Ban Thực hiện chính sách BHXH, BHXH Việt Nam, cho rằng, hai năm qua, dịch COVID-19 tác động không nhỏ tới đời sống của NLĐ. Khi Việt Nam bước vào giai đoạn bình thường mới, NLĐ quay trở lại thị trường lao động chưa được bao lâu thì nhiều doanh nghiệp bị cắt giảm đơn hàng đồng nghĩa với việc NLĐ phải giãn việc, ngừng việc, nghỉ luân phiên và không ít NLĐ mất việc, lâm vào tình cảnh khó khăn và giải pháp duy nhất họ nghĩ đến là rút BHXH một lần để trang trải cuộc sống. Bên cạnh đó, một số ít người vì lợi ích trước mắt, muốn rút BHXH một lần để có luôn một khoản "tiền tươi"...
Đồng quan điểm trên, ông Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội, đánh giá những khó khăn trong và sau dịch COVID-19 gia tăng khiến nhiều lao động mất việc, tìm lại việc mới khó khăn, cuộc sống thiếu thốn nên "tặc lưỡi" rút BHXH một lần. Nhiều người dân chỉ khó khăn tạm thời nhưng lại trông ngay vào khoản tích lũy cho tuổi già "BHXH". Nếu "gặt lúa non" với số tiền đóng BHXH vài năm thì số tiền chỉ được vài chục triệu đồng, tiêu vèo vào tiền ăn uống là hết. Nhưng nếu giữ lại khoản đóng BHXH, tìm cách xoay xở vượt qua khó khăn tạm thời thì tuổi già sẽ được "bảo hiểm", vừa có lương hưu, vừa được phát thẻ BHYT miễn phí.
Ngoài ra, do chính sách tạo điều kiện cho NLĐ rút BHXH một lần dễ dàng, không tư vấn cho họ lợi ích của việc ở lại hệ thống an sinh xã hội cũng là nguyên nhân khiến NLĐ rời bỏ hệ thống BHXH.
Về vấn đề này, ông Chu Mạnh Sinh, Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam, nhấn mạnh BHXH các cấp cần đẩy mạnh tuyên truyền giúp NLĐ hiểu rõ về những thiệt thòi khi rời khỏi hệ thống BHXH. Cần đẩy mạnh truyền thông để người dân không nên hưởng BHXH một lần, tự tước đi quyền an sinh cơ bản của bản thân. Cùng với đó, các cơ quan chức năng cần có giải pháp hỗ trợ cuộc sống cho NLĐ để họ không có ý định rút BHXH một lần.
 |
| Tham gia BHXH, người lao động khi về già có lương hưu hằng tháng, không bị phụ thuộc vào con cái, đồng thời cũng an tâm hơn khi đi khám, chữa bệnh bởi đã có thẻ BHYT. (Ảnh: TL) |
Phân tích về tình trạng rút BHXH một lần của NLĐ, ông Lê Đình Quảng, Phó trưởng Ban Chính sách-Pháp luật (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) cho rằng, ngoài nguyên nhân do đại dịch COVID-19 khiến nhiều NLĐ mất việc làm thì còn nguyên nhân khác đó là chính sách BHXH chưa thực sự hấp dẫn và cũng chưa tạo được niềm tin vững chắc để thu hút đông đảo NLĐ gắn bó lâu dài với hệ thống. Bởi, theo Luật BHXH, NLĐ phải có ít nhất 20 năm đóng BHXH và bảo đảm tuổi đời theo quy định để được hưởng chế độ hưu trí. Thời gian này được đánh giá còn khá dài, dẫn tới nhiều người không tích lũy đủ số năm đóng BHXH để được hưởng lương hưu.
Mặt khác, vẫn còn tình trạng trốn đóng, nợ đóng BHXH khiến niềm tin của NLĐ vào hệ thống này thấp... để giải quyết căn cơ tình trạng NLĐ rút BHXH một lần cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp trước mắt và lâu dài, trong đó quan trọng nhất là tạo được niềm tin và sự đồng thuận của NLĐ. Giải pháp căn cơ nhất, bền vững nhất là tăng cường quyền lợi cho NLĐ. Theo đó, tiền lương phải bảo đảm đời sống NLĐ và gia đình họ, có một phần tích lũy để phòng khi rủi ro.
Trước thực trạng này, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đang đề xuất sửa đổi Luật BHXH năm 2014 theo hướng giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm xuống 15 năm, tiến tới còn 10 năm, nhằm tạo điều kiện cho NLĐ tham gia muộn, có thời gian tham gia BHXH ngắn, được tiếp cận và thụ hưởng quyền lợi BHXH.
Đồng thời, đề xuất tăng mức hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, bổ sung chế độ trợ cấp thai sản nhằm tăng tính hấp dẫn, thu hút, tạo điều kiện để người dân tham gia BHXH tự nguyện... Đặc biệt, bên cạnh việc hưởng lương hưu, NLĐ tham gia BHXH khi đủ điều kiện nghỉ hưu còn được cấp thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) miễn phí, được hưởng các quyền lợi khám, chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe trọn đời do Quỹ BHYT chi trả với mức hưởng 95% (cao hơn mức hưởng trung bình của người tham gia BHYT theo hộ gia đình)...
Phải khẳng định rằng, rút BHXH một lần đồng nghĩa với việc trong tương lai NLĐ khi đến tuổi về hưu sẽ không có thu nhập hằng tháng từ lương hưu để bảo đảm cuộc sống hằng ngày và không được cấp thẻ BHYT miễn phí để chăm sóc sức khỏe khi về già... Do đó, nhận BHXH một lần chỉ có thể giải quyết nhu cầu kinh tế trước mắt, nhưng về lâu dài, sẽ thiệt thòi cho người lao động.
Việc rút BHXH một lần là giải pháp tình thế, nhưng sẽ để lại hệ lụy lâu dài cho NLĐ. Thêm vào đó, tình trạng này sẽ khiến Việt Nam không thể thực hiện được mục tiêu BHXH toàn dân và gây ảnh hưởng đến chính sách an sinh xã hội. Do đó, các cơ quan chức năng cần sớm có giải pháp để vận động, tạo sức hút nhằm giúp NLĐ yên tâm tham gia BHXH ổn định, lâu dài./.