Đêm ngày 8/8/2023, do gió bão thổi bùng cùng tình trạng hạn hán kéo dài, ở vùng cực tây của Maui đã bùng lên một ngọn lửa dữ dỗi. Sau đó, điều kiện gió mạnh đã khiến đám cháy nhanh chóng lan ra và tán phá trên diện rộng ở Lahaina, có ít nhất 2.200 toà nhà đã bị hư hại hoặc bị phá huỷ ở phía tây đảo Maui, thành phố nghỉ mát ven biển nổi tiếng với khoàng 13.000 người sinh sống và đón 2 triệu khách du lịch mỗi năm ở phía tây bắc Maui. Trên khắp hòn đảo, thiệt hại ước tính lên tới gần 6 tỷ USD.
 |
| Khung cảnh tang thương của hòn đảo sau đám cháy |
Đây là thảm họa thiên nhiên tồi tệ nhất mà Hawaii từng đối mặt, vấn đề này đã nằm ngoài tầm kiềm soát và vượt qua cả thảm hoạ sóng thần khiến 61 người thiệt mạng vào năm 1961.
Một số nhà khoa học ở trên thế giới, đặc biệt là ở Mỹ đã nhận định rằng tình trạng ấm nóng lên toàn cầu do con người sử dụng nhiên liệu hoá thạch, phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính, đã dẫn đến các hiện tượng thời tiết cực đoan xảy ra thường xuyên hơn và mạnh mẽ hơn. Qua các dữ liệu và hình ảnh của sự kiện trên, chúng ta không khó khi thấy rằng biến đổi khí hậu đang ảnh hưởng mạnh mẽ tới môi trường thiên nhiên nơi chúng ta sinh sống. Và nó là nguyên nhân chắc chắn khi gây ra thảm hoạ ở Hawaii. Trong đó, hai sự kiện thời tiết đã tạo điều kiện cho cháy rừng dữ dội và khó dập tắt ở Maui. Thứ nhất, hòn đảo vừa trải qua một đợt hạn hán, biến thảm thực vật thành nhiên liệu khô dễ bắt lửa. Thứ hai, một cơn bão càn quét ở phía nam đã tạo ra những đợt gió lớn kéo dài, thổi bùng các đám cháy khắp hòn đảo.
Ngoài ra, các chuyên gia cho biết, môi trường do con người tạo ra ở Maui và các đảo khác thuộc Hawaii cũng trở nên thuận lợi hơn cho các vụ cháy rừng. Reuters dẫn lời Elizabeth Pickett, đồng giám đốc điều hành tổ chức Quản lý cháy rừng Hawaii tiết lộ, chỉ chưa đầy 1% các sự cố như vậy ở bang này là do nguyên nhân tự nhiên.
Trong nửa thế kỷ qua, diện tích đất của Hawaii dành cho trồng trọt và chăn nuôi gia súc đã giảm hơn 60% do cạnh tranh quốc tế và giá bất động sản tăng cao. Một phần những đồng ruộng trên các đảo từng được tưới tiêu để trồng mía, đu đủ, dứa và hạt mắc ca, đã trở thành đất ở hoặc không còn phục vụ sản xuất nông nghiệp.
Nhiều mảnh đất bị bỏ hoang, tạo điều kiện cho một loại cỏ ngoại lai, dễ bắt lửa sinh sôi, phát triển và hiện chiếm 25% diện tích toàn bang. Chuyên gia Matthew Zeitlin giải thích trên trang Heatmap rằng, những loại cỏ xâm lấn đó đã lấn án các loài thực vật bản địa, khô héo nhanh và dễ bắt lửa, khiến các đám cháy rừng lan rộng với tốc độ chóng mặt. Điều đó góp phần khiến các đám cháy ở Hawaii, kể từ những năm 1990, đã thiêu rụi số diện tích mỗi năm cao gấp 4 lần so với thế kỷ trước.
 |
| Biến đổi khí hậu biến Hawaii như “địa ngục trần gian” |
Nắng nóng cùng nền nhiệt độ cao kỷ lục trong mùa hè này cũng góp phần gây ra vô số vụ cháy rừng nghiêm rộng tương tự, bất thường ở Châu Âu và miền tây Canada, hoặc chúng ta có thể nhìn thấy sự kiện rõ nhất là vụ cháy rừng ở Amazon được mệnh danh là “lá phổi xanh”.
Từ thảm hoạ của Hawaii, có thể thấy rằng biến đổi khí hậu là những thách thức lớn nhất đối với nhân loại trong thế ký XXI vì biến đổi khí hậu đang ảnh hưởng trực tiếp đến hệ sinh thái, tài nguyên môi trường và cuộc sống của con người. Nhiệt độ trái đất hiện nay đang tạo ra những thay đổi trong điều kiện khí hậu dẫn đến hạn hán và lượng khí carbon dioxide tăng nhanh chóng dẫn đến ảnh hưởng nghiêm trọng tới hệ sinh thái và đó là nguyên nhân chính dẫn đến cháy rừng ở Hawaii do tình trạng này đã tích tụ và kéo dài từ lâu.
Mặc dù tình trạng đã kéo dài từ lâu, nhưng ta có thể thấy sự thờ ơ trong công tác phòng chống thiên tai ở Hawaii thật sự “yếu kém”. Các nhà quan chức có thẩm quyền đã không coi trọng vấn đề này và hiện nay đã dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng về con người và tài sản biến thiên đường nghĩ dưỡng thành “địa ngục trần gian”. Câu chuyện này là một lời cảnh báo về việc cần tăng cường công tác phòng chống thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu. Nó cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu rõ tác động của con người đối với môi trường và cách môi trường cũng có thể trở nên thuận lợi cho các vụ cháy rừng.
 |
| Cấp bách trong việc triển khai chống biến đổi khí hậu |
Nhìn vào sự việc nghiêm trọng của Hawaii, chúng ta hiện nay phải ưu tiên việc phóng chống biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường.
Đầu tiên là quản lý rừng, bền vững để duy trì môi trường rừng lành mạnh, loại bỏ cây cỏ, cành cây khô để giảm nguy cơ cháy rừng. Thứ hai là kiểm soát cây cỏ ngoại lai, điều này đặc biệt quan trọng trong việc ngăn chặn sự lan rộng của cỏ ngoại lai dễ bắt lửa, tạo kế hoạch để xử lý loài cây gây hại này.
Tiếp theo là sử dụng hệ thống giám sát thời tiết để dự đoán nguy cơ cháy rừng và thông báo kịp thời. Đây là yếu tố tất yếu cần thắt chặt hơn vì Hawaii đặt tới 400 còi báo động nhưng gần như không người dân nào nghe thấy tiếng còi hay cảnh báo mà phải chờ đến khi ngửi thấy mùi khói thì lúc đấy lửa đã cháy gần tới họ, không còn kịp triển khai những biện pháp phòng ngừa nữa.
Cần phải tạo ra nhiều chương trình giáo dục và tạo hệ thống cảnh báo sớm cho cộng đồng về nguy cơ cháy rừng cũng như cách ứng phó. Tăng cường lực lượng cứu hoả, đảm bảo họ có đủ thiết bị cần thiết để ứng phó với đám cháy rừng.
Xây dựng kế hoạch sơ tán cho cộng đồng và tập luyện thường xuyên để chuẩn bị cho tình huống khẩn cấp. Đảm bảo nguồn nước có sẵn để ứng phó với đám cháy, thiết lập hệ thống cung cấp nước dự phòng. Sử dụng công nghệ hiện đại như hệ thống camera giám sát và các công cụ dự báo để theo dõi nguy cơ cháy rừng. Hạn chế việc sử dụng nhiên liệu hoá thạch và thúc đẩy sử dụng năng lượng tái tạo để giảm phát giải khí nhà kính
Đây là những kinh nghiệm cơ bản, chúng ta có thể rút ra từ sự kiện vô cùng thảm khốc của Hawaii, chính vì thế con người cần nhận thức rõ hơn sự nghiêm trọng của biến đổi khí hậu đã tác động đến cuộc sống xung quanh của chúng ta như nào.