Bệnh nhân L.M.S, nam, 18 tuổi, sinh viên năm thứ nhất một trường đại học đóng trên địa bàn TP Hồ Chí Minh. Ngày 11/12/2023, xuất phát từ hiềm khích cá nhân phát sinh trong một trận thi đấu bóng đá do nhà trường tổ chức, ngay sau khi trận đấu kết thúc, nạn nhân bị một nam sinh cùng trường đâm từ phía sau vào vùng cổ bên phải bằng dao nhọn. Vết thương gây chảy máu rất nhiều, được giáo viên và bạn học băng bó tạm thời và đưa vào cấp cứu tại Bệnh viện Quân y 175.
Ngay khi tiếp nhận nạn nhân, bệnh viện lập tức kích hoạt quy trình báo động đỏ (code red), các bác sĩ nhiều chuyên khoa nhanh chóng có mặt, thám sát vết thương và nhận định bệnh nhân bị thủng mạch máu lớn vùng cổ, tình trạng chảy máu vẫn đang hoạt động, tiên lượng nguy kịch. Các bác sĩ khẩn trương băng ép cầm máu vết thương, thực hiện các xét nghiệm cấp cứu, siêu âm và chụp cắt lớp vi tính vùng đầu cổ. Kết quả đúng như nhận định: Bệnh nhân bị gãy mỏm ngang đốt sống cổ C2 bên phải có mảnh rời, thủng thành bên động mạch đốt sống phải ở vị trí tương ứng gây chảy máu đang hoạt động, động mạch đốt sống phải kém ưu thế so với động mạch đốt sống trái.
 |
| Ngay khi tiếp nhận nạn nhân, bệnh viện lập tức kích hoạt quy trình báo động đỏ (code red), các bác sĩ nhiều chuyên khoa nhanh chóng có mặt để có phương án xử lý kịp thời. |
Một cuộc hội chẩn ngay tại chỗ được tiến hành chớp nhoáng, kết luận được đưa ra: Đặt nội khí quản và an thần thở máy chủ động bảo vệ đường thở khỏi sự chèn ép của khối máu tụ lớn vùng cổ đã hình thành và đang tiếp tục tiến triển, khẩn trương đưa bệnh nhân lên phòng can thiệp mạch xử lý chỗ thủng động mạch đốt sống bằng phương pháp can thiệp nội mạch.
“Chụp mạch máu kỹ thuật số xóa nền qua catheter ghi nhận hình ảnh thoát thuốc cản quang khỏi lòng động mạch đốt sống phải cuối đoạn V2 chính là vị trí động mạch bị thủng và tình trạng xuất huyết vẫn đang hoạt động, đường kính động mạch đốt sống trái lớn hơn so với động mạch đốt sống phải. Chọn lọc vi ống thông đến vị trí động mạch bị thủng, thông qua vi ống thông luồn các vòng xoắn kim loại (coil) gây tắc động mạch tại vị trí này. Chụp động mạch đốt sống hai bên qua catheter ghi nhận chỗ thủng động mạch đốt sống phải đã được xử lý triệt để, tuần hoàn lên não đảm bảo thông qua động mạch đốt sống trái.” - Bác sĩ Phan Đình Văn và Bác sĩ Lê Minh Đăng (Đơn vị can thiệp thần kinh, khoa Nội thần kinh), những người trực tiếp tham gia trong ê-kíp can thiệp, cho biết.
Tiến sĩ, Bác sĩ Tạ Vương Khoa, Phó Chủ nhiệm khoa Nội thần kinh, trưởng ê-kíp can thiệp thông tin thêm: Cơ thể mỗi người có hai động mạch đốt sống, một bên phải và một bên trái. Động mạch đốt sống là nhánh xuất phát sớm nhất, đồng thời cũng là nhánh quan trọng nhất trong số các động mạch xuất phát từ động mạch dưới đòn cùng bên. Từ vị trí xuất phát, động mạch đi lên vùng cổ (gồm 3 đoạn V1, V2, V3), chui vào trong sọ (đoạn V4) rồi nhập với động mạch đốt sống đối bên tạo thành động mạch thân nền - động mạch cực kỳ quan trọng cấp máu cho thân não là nơi tập trung các trung khu thần kinh duy trì chức năng sinh tồn. Chính vì vậy, nguy cơ đe doạ tính mạng do nguồn cung cấp máu lên thân não bị gián đoạn sẽ là rất cao nếu động mạch đốt sống không may xảy ra biến cố. Chấn thương động mạch đốt sống là dạng sang thương hiếm gặp bởi vì ở đoạn cổ (trừ đoạn V1), động mạch được bao bọc bởi mỏm ngang các đốt sống cổ là các cấu trúc xương cứng trong khi ở đoạn trong sọ, hộp sọ là cấu trúc vững chãi che chắn cho động mạch. Tại Mỹ, thống kê của Ngân hàng Dữ liệu Chấn thương Quốc gia (National Trauma Data Bank) trong 2 năm từ tháng 1/2016 đến tháng 12/2017 cho thấy chấn thương động mạch đốt sống chỉ chiếm tỉ lệ không đến 1% (6.865 trong tổng số 1.965.144 trường hợp), đáng lưu ý chỉ 9% trong số này (608 trong tổng số 6.865 trường hợp) là thủng động mạch do vết thương xuyên thấu (bởi dao, kéo, mảnh thuỷ tinh, hoả khí…) như trường hợp nạn nhân đến với Bệnh viện 175. “Nói vậy để thấy rằng ca bệnh đang đề cập là một trường hợp rất hiếm gặp, bản thân ê-kíp can thiệp mạch chúng tôi cũng chưa từng gặp tình huống tương tự trước đây, tra cứu y văn trong nước hầu như không tìm thấy dữ liệu”, bác sĩ Tạ Vương Khoa cho biết.
 |
| Theo bác sĩ Tạ Vương Khoa, đây là một trường hợp rất hiếm gặp, bản thân ê-kíp can thiệp mạch chưa từng gặp tình huống tương tự trước đây, tra cứu y văn trong nước hầu như không tìm thấy dữ liệu. |
Được biết, bệnh nhân sau can thiệp xử lý thành công động mạch đốt sống bị thủng tiếp tục được các bác sĩ nhiều chuyên khoa theo dõi, thám sát kỹ lưỡng, xử lý hiệu quả các sang thương kết hợp (vết thương da, cơ, mạch máu nhỏ vùng cổ, gãy mỏm ngang đốt sống cổ C2, sang chấn tâm lý…). Vài giờ đồng hồ sau can thiệp, bệnh nhân được giải mê và rút ống nội khí quản. Sau 1 tuần điều trị, bệnh nhân hồi phục hoàn toàn và xuất viện. Có thể nói, thành công trong ca bệnh nặng hiếm gặp nêu trên là kết quả của chuỗi tiếp cận xử lý quyết liệt, khoa học, chính xác ngay từ đầu của đội ngũ y bác sĩ nhiều chuyên khoa thuộc Bệnh viện Quân y 175 bao gồm Cấp cứu, Chẩn đoán hình ảnh, Phẫu thuật thần kinh, Phẫu thuật lồng ngực mạch máu, Gây mê, Hồi sức tích cực, đặc biệt là vai trò của ê-kíp can thiệp mạch thuộc Đơn vị can thiệp thần kinh, khoa Nội Thần kinh.
“Khoa Nội thần kinh chúng tôi triển khai kỹ thuật can thiệp mạch máu thần kinh từ đầu năm 2012, đưa Bệnh viện Quân y 175 trở thành một trong những bệnh viện đầu tiên tại TP Hồ Chí Minh cũng như trong cả nước thực hiện kỹ thuật điều trị mới mẻ và ưu việt này. Từ đó đến nay, Đơn vị can thiệp thần kinh thuộc khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Quân y 175 đã không ngừng lớn mạnh và hoàn thiện, chẩn đoán và cứu chữa thành công hàng ngàn trường hợp thuộc đa dạng các mặt bệnh lý mạch máu não, tuỷ, đầu mặt cổ như đột quỵ nhồi máu não cấp, huyết khối tĩnh mạch nội sọ, hẹp vữa xơ động mạch trong và ngoài sọ, xuất huyết não do vỡ dị dạng mạch máu não, xuất huyết dưới nhện do vỡ phình động mạch não, dò động tĩnh mạch màng cứng, dò động mạch cảnh xoang hang do chấn thương, thủng hoặc bóc tách mạch máu do chấn thương hoặc bệnh lý, dị dạng mạch máu vùng đầu mặt cổ, tắc mạch u màng não trước mổ, chảy máu mũi khó cầm, v.v…, đóng góp quan trọng vào hoạt động chuyên môn và hình ảnh của khoa, của bệnh viện, là địa chỉ tin cậy của người dân trong khu vực cũng như cả nước”, bác sĩ Khoa chia sẻ./.