Chộn rộn mùa cá gió đông

Nhộn nhịp khúc sông

Đứng từ bờ kè sông Tiền, phường Tân Châu nhìn về phía xa, những chiếc xuồng cui nhỏ bé đang bập bềnh theo cơn sóng. Đúng ngày con nước cuối mùa nước nổi 25/10 âm lịch, đợt cuối cùng đàn cá men theo kênh, rạch bơi về sông kết thúc hành trình 3 tháng di cư trú ẩn trên đồng nước. Từ lâu, khúc sông Tiền là nơi đón dòng chảy đầu tiên của dòng Mekong kỳ vĩ đi qua tưới mát đồng bằng châu thổ Cửu Long. Thiên nhiên cũng hào phóng ban tặng lượng lớn thủy sản nơi đầu nguồn. Đứng bên bờ kè nhìn về dòng sông Tiền, chúng tôi có cảm giác con sông này rộng hơn so với sông Hậu, nước chảy xiết, ghe, xuồng qua lại tấp nập.

Người dân lựa cá bán cho tiểu thương. Ảnh: THÀNH CHINH

Phía trên và phía dưới đoạn sông mỗi nơi đều có một cồn to, do đó lượng nước đổ về đoạn sông này đầy ắp, tạo nên dòng chảy rất mạnh. Khi cá bơi đến đây mê mẩn trước dòng nước xoáy, chúng cứ quanh quẩn tại khu vực này. Ở đây, bất kể ngày đêm có trên 10 chiếc xuồng cui của người dân khai thác cá. Riêng những ngày con nước cá ra, khúc sông sâu này có cả ghe lớn gắn chiếc vợt khổng lồ phía trước mũi để xúc cá. Nếu có dịp đến đây trúng thời điểm mùa cá ra sông sẽ thấy ngư dân ngồi trên ghe thả chiếc vợt to thọc sâu xuống đáy sông xuôi dòng bắt cá. Hôm nào trúng mánh, mỗi chiếc ghe thu hoạch từ 400 - 500kg cá, nhiều nhất là cá linh to bằng ngón tay cái trắng nõn, nhảy chanh chách trên mành lưới.

Trời gần trưa, chị Nguyễn Thị Thắm ngồi cặp bờ kè bày mớ cá linh, cá mè vinh vừa xúc được dưới sông sâu. Khách qua lại hỏi mua chừng vài phút là cá được bán sạch. Chị Thắm cho biết, mấy ngày trước cá linh xuất hiện khá nhiều, chồng chị xúc được bao nhiêu thì mang lên bờ bán hết bấy nhiêu. Mùa gió đông về, cá linh to, ú hơn, người dân quen gọi là “cá linh già”, có thể làm đủ món. Cá linh càng lớn thì xương càng cứng, do đó người dân mua về chế biến món kho rệu hoặc kẹp tre nướng than. Bà Trần Thị Thu Thủy miệt mài lựa được 1kg cá linh, rồi đưa cho chị Thắm cân, mỗi ký 30.000 đồng. Bà Thủy cho biết, ngoài làm món kho hay nướng, cá linh có thể xay nhuyễn làm chả dồn khổ qua mang đi hầm, thơm ngon khó tả.

Cá nơi đầu nguồn phong phú nên giá cũng rẻ hơn so với các chợ ở thành thị. Khi cá linh xuất hiện nhiều, tiểu thương mua xô mang về làm mắm chỉ với giá 15.000 đồng/kg. Bà Thủy trần tình: “Hôm nay là ngày cuối tuần nên tôi mua mớ cá linh về nướng than chấm mắm me ăn kèm với rau sống đãi các con thưởng thức. Cá linh, cá mè vinh ở đây dường như có mỗi ngày”. Ở đầu nguồn, thiên nhiên luôn hào sảng ban tặng cho người dân lượng cá, tôm nhiều vô kể là nguồn thực phẩm bổ dưỡng nuôi sống biết bao thế hệ lớn khôn.

Niềm vui thu hoạch cá

Từ phường Tân Châu chạy về xã Vĩnh Xương, ngang qua các xóm đều thấy người dân bày những xịa khô cá đồng phơi trước sân, trông rất ngon. Cá mà bà con phơi là cá lóc, cá mè vinh, cá dảnh, cá chốt, cá chạch, cá trèn, cá kết… Người dân cho biết, nhiều cánh đồng nước rút cạn nên ai cũng tranh thủ bắt cá để bán hoặc để lại làm khô, mắm ăn quanh năm. Những con khô không phẩm màu này được gói vô bọc, rồi giữ ngăn mát tủ lạnh để ăn dần. “Những ngày giáp Tết, con cháu ở xa về ngán thịt, tôi đem khô chiên hoặc hấp, vậy mà chúng ăn ngon lành. Tôi cũng để dành những con khô này đãi khách lai rai trong ba ngày Tết”, ông Trần Văn Long cười nói.

Cá linh cuối mùa. Ảnh: THÀNH CHINH

Từ xã đầu nguồn Vĩnh Xương, chúng tôi trở lại cầu Châu Đốc trời đã ngả trưa. Mùa này, tại ngã ba sông, người dân chộn rộn xúc cá. Nguồn cá ở đây cũng giống bên sông Tiền, chủ yếu là cá linh “rặt” không pha lẫn với loại cá nào. Thật lạ, dòng sông mênh mông vậy mà người dân “bắt mạch” được con cá bơi đi nơi nào. Chúng tôi thấy ngư dân nổ chiếc máy phành phạch đẩy ghe đục nhỏ rẽ nước chạy lên phía làng bè đa sắc, rồi thọc sâu chiếc vợt dài hơn 8m xuống đáy sông. Sau đó, họ rú ga đẩy chiếc vợt xuôi lừ đừ theo dòng sông Hậu.

Chỉ riêng đoạn sông này, người dân chạy tới, chạy lui khai thác cá, vậy mà khi dỡ chiếc vợt lên là dính cá linh nhảy xoi xói. Niềm vui của người dân hiện rõ trên mặt nước Cửu Long. Tính đến nay, ông Nguyễn Văn Hường (65 tuổi) ở xã Vĩnh Hậu có hơn 30 năm sống bằng nghề khai thác cá trong mùa nước nổi. Năm nào cũng vậy, vào khoảng đầu tháng 10 âm lịch, ông Hường vá lưới, trét ghe chuẩn bị xúc cá trên sông. Ông Hường nói rằng, ngã ba sông Châu Đốc là nơi có nhiều cá. Thời điểm này các cánh đồng nước rút cạn, con cá bơi đến đây gặp nguồn nước xoáy chúng bu thành từng đàn đón luồng nước chảy, do đó người dân biết được chỗ này luôn có cá.

Ông Hường cùng người dân ở đây xúc mỗi ngày hàng trăm ký cá linh bán cho tiểu thương làm mắm. “Mùa này cá linh rất rẻ. Chủ vựa thu mua từ 15.000 - 20.000 đồng/kg để làm mắm. Cá linh mùa này lớn nên làm mắm rất ngon. Ở Châu Đốc nói về nghề làm mắm cá linh là vô đối, nhờ vậy, người dân có chỗ tiêu thụ cá linh. Cố gắng xúc đến hết tháng 10 âm lịch thì người dân đều lên bờ, hy vọng kiếm được tiền triệu để ăn Tết”, ông Hường bày tỏ.

Mặt trời qua khỏi đầu người, cái nắng biên giới dịu dàng, gió đông khẽ chạm sóng sánh làn nước, người dân miệt mài chạy ghe xúc cá để mong có thu nhập khá. Nghề hạ bạc là vậy, quanh năm lênh đênh tìm nơi sông sâu khai thác cá mưu sinh.

THÀNH CHINH