Xuất xứ hàng hóa và phép thử năng lực hội nhập của doanh nghiệp dệt may Việt

FTA mở cửa, xuất xứ quyết định lợi thế

Năm 2025 được xem là một năm nhiều sóng gió với thương mại toàn cầu, khi xu hướng bảo hộ quay trở lại, các biện pháp thuế quan và rào cản kỹ thuật được siết chặt, đặc biệt là áp lực thuế đối ứng từ Hoa Kỳ. Trong bối cảnh đó, mạng lưới các hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đã ký kết tiếp tục đóng vai trò là “đòn bẩy” quan trọng giúp doanh nghiệp duy trì xuất khẩu.

Tuy nhiên, ưu đãi thuế quan không còn là lợi thế mặc định. Thực tiễn cho thấy, xuất xứ hàng hóa đang dịch chuyển rõ rệt từ vai trò một thủ tục hành chính sang thước đo năng lực hội nhập và sức cạnh tranh cốt lõi của doanh nghiệp xuất khẩu. Từ ngành dệt may - lĩnh vực chịu tác động trực diện của thuế quan và quy tắc xuất xứ, những câu chuyện thực tiễn của doanh nghiệp cho thấy rõ sự thay đổi này.

Giữa những biến động của thương mại toàn cầu năm 2025, Tổng công ty May 10 - CTCP vẫn duy trì được vai trò là doanh nghiệp xuất khẩu chủ lực. Chia sẻ với Báo Công Thương, ông Thân Đức Việt, Tổng Giám đốc May 10, cho rằng trong “luật chơi” mới của thương mại quốc tế, xuất xứ hàng hóa đã trở thành yếu tố quyết định khả năng tận dụng ưu đãi FTA và vị thế của doanh nghiệp trong chuỗi giá trị toàn cầu.

“Trong bối cảnh hiện nay, xuất xứ hàng hóa không còn là thủ tục hành chính thuần túy, mà đã dịch chuyển thành năng lực cạnh tranh cốt lõi, quyết định khả năng tận dụng ưu đãi FTA và vị thế của doanh nghiệp trong chuỗi giá trị toàn cầu", ông Việt chia sẻ.

Theo ông Thân Đức Việt, Việt Nam hiện đã ký kết 17 hiệp định thương mại tự do, trong đó những FTA thế hệ mới như CPTPP và EVFTA mang lại lợi thế thuế quan rất rõ rệt cho ngành dệt may. Với May 10, năm 2025, tùy theo từng đơn hàng và từng thị trường, trên 20% kim ngạch xuất khẩu sử dụng C/O ưu đãi, khoảng 17% là C/O không ưu đãi, phần còn lại xuất khẩu sang các thị trường không yêu cầu C/O.

Giữa những biến động của thương mại toàn cầu năm 2025, Tổng công ty May 10 - CTCP vẫn duy trì được vai trò là doanh nghiệp xuất khẩu chủ lực.

Đáng chú ý, trong bối cảnh khó khăn chung về tình hình thị trường thế giới, nhờ sự chủ động của doanh nghiệp và sự hỗ trợ kịp thời của các bộ, ngành, đặc biệt là Bộ Công Thương, May 10 vẫn hoàn thành và vượt kế hoạch năm 2025, với doanh thu tăng trên 6% so với năm 2024. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu nguyên phụ liệu đạt trên 200 triệu USD, trong đó nhập khẩu khoảng 127 triệu USD, giá trị gia tăng để lại chiếm trên 40% tổng kim ngạch.

“Nhờ sự chủ động của doanh nghiệp và sự hỗ trợ kịp thời của các bộ, ngành, đặc biệt là Bộ Công Thương, chúng tôi đã hoàn thành và vượt kế hoạch năm 2025, với doanh thu tăng trên 6% so với năm 2024”, ông Thân Đức Việt nói.

Ông Thân Đức Việt đánh giá cao vai trò của Bộ Công Thương trong việc đàm phán, điều phối và bảo vệ lợi ích doanh nghiệp, đặc biệt khi mức thuế đối ứng dự kiến 46% đã được đàm phán giảm xuống khoảng 20%, giúp doanh nghiệp giữ được đơn hàng và thị phần tại thị trường Mỹ.

Quy tắc xuất xứ và “nút thắt” nguyên phụ liệu

Nếu May 10 đại diện cho nhóm doanh nghiệp đã xây dựng được chuỗi cung ứng tương đối hoàn chỉnh, thì câu chuyện của Công ty CP Đầu tư và Thương mại TNG lại cho thấy rõ những thách thức mang tính cấu trúc của ngành dệt may Việt Nam trong quá trình tận dụng C/O ưu đãi.

Trao đổi với phóng viên, ông Trần Minh Hiếu, Tổng Giám đốc TNG, cho biết doanh nghiệp hiện đang tận dụng khá hiệu quả các ưu đãi thuế quan từ các thị trường có FTA, đặc biệt là thị trường châu Âu. Kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường FTA hiện chiếm khoảng 40% tổng kim ngạch xuất khẩu của TNG.

Một lợi thế quan trọng của TNG là tỷ lệ sử dụng nguyên phụ liệu trong nước đạt 75-80%, qua đó đáp ứng tương đối tốt các quy tắc xuất xứ và điều kiện kỹ thuật trong các FTA. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể tận dụng C/O ưu đãi để giảm chi phí thuế quan, nâng cao sức cạnh tranh về giá và mở rộng thị phần.

“Hiện nay, khoảng 40% kim ngạch xuất khẩu của TNG đến từ các thị trường có FTA, đặc biệt là châu Âu. Một lợi thế lớn của chúng tôi là tỷ lệ sử dụng nguyên phụ liệu trong nước đạt 75-80%, qua đó đáp ứng tốt quy tắc xuất xứ và tận dụng được C/O ưu đãi”, ông Hiếu nói.

Công ty CP Đầu tư và Thương mại TNG đẩy mạnh sản xuất, mở rộng quy mô với các đơn hàng xuất khẩu.

Tuy nhiên, ông Trần Minh Hiếu cũng thẳng thắn chỉ ra “nút thắt” lớn nhất hiện nay vẫn nằm ở bài toán nguyên phụ liệu. Với nhiều dòng sản phẩm có yêu cầu kỹ thuật cao, doanh nghiệp trong nước chưa chủ động được nguồn cung, vẫn phải phụ thuộc vào nhập khẩu, chủ yếu từ Trung Quốc. Điều này gây áp lực không nhỏ trong việc hoàn thiện hồ sơ xuất xứ, đặc biệt với các thị trường châu Âu, nơi quy tắc xuất xứ được áp dụng rất chặt chẽ. Theo đó, lãnh đạo TNG cho rằng Việt Nam cần đẩy mạnh thu hút đầu tư vào lĩnh vực sản xuất nguyên phụ liệu, nhằm hoàn thiện chuỗi cung ứng trong nước, tạo nền tảng bền vững hơn cho việc tận dụng các ưu đãi từ FTA.

Từ thực tiễn của May 10 và TNG có thể thấy, sự đồng hành của Bộ Công Thương đang được thể hiện ngày càng thực chất, không chỉ ở khâu hướng dẫn thủ tục cấp C/O mà còn ở việc tạo dựng môi trường chính sách thuận lợi để doanh nghiệp làm chủ xuất xứ hàng hóa. Các hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối thị trường, tư vấn chính sách và hỗ trợ xử lý các vấn đề phòng vệ thương mại đã trở thành bệ đỡ quan trọng, giúp doanh nghiệp duy trì xuất khẩu trong bối cảnh nhiều biến động.

Một điểm được doanh nghiệp đánh giá cao là chuyển đổi số trong công tác cấp C/O, qua đó rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ và nâng cao tính chủ động trong hoàn thiện bộ chứng từ. Theo ông Thân Đức Việt, việc số hóa quy trình đã giúp doanh nghiệp đáp ứng tốt hơn tiến độ giao hàng, nhất là khi xuất khẩu sang nhiều thị trường với yêu cầu ngày càng chặt chẽ.

Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy dư địa cải thiện vẫn còn lớn. Các doanh nghiệp kiến nghị tiếp tục mở rộng cơ chế tự chứng nhận xuất xứ, đồng thời xây dựng hệ thống liên thông dữ liệu trong chuỗi cung ứng, cho phép kế thừa chứng từ giữa các khâu sợi - dệt - may. Đây được xem là giải pháp then chốt để giảm chi phí tuân thủ, thuận lợi cho hậu kiểm và nâng cao tính minh bạch.

Những câu chuyện từ May 10 và TNG cho thấy rõ một xu hướng: xuất xứ hàng hóa đang rời xa vai trò thủ tục để trở thành thước đo năng lực hội nhập. Khi thương mại toàn cầu biến động và “luật chơi” ngày càng khắt khe, chỉ những doanh nghiệp làm chủ được quy tắc xuất xứ mới có thể tận dụng FTA một cách thực chất và đứng vững trong chuỗi giá trị toàn cầu.