Khắc phục Cadimi để ngành hàng sầu riêng phát triển hiệu quả
KẾT QUẢ TÍCH CỰC TỪ MÔ HÌNH THỬ NGHIỆM
Theo Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (TT&BVTV) - Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đồng Tháp, diện tích sầu riêng của tỉnh hiện gần 35.500 ha, với gần 19.000 ha đang cho trái.
Đến nay, toàn tỉnh có 350 mã số vùng trồng (MSVT) xuất khẩu sang Trung Quốc với diện tích khoảng 15.000 ha và 111 mã số cơ sở đóng gói (CSĐG). Trong đó, có 90 MSVT được ủy quyền cho doanh nghiệp xuất khẩu; 42 mã số CSĐG được ủy quyền xuất khẩu.
Hiện nay, Trung Quốc là thị trường nhập khẩu chính của sầu riêng Việt Nam. Tuy nhiên, thời gian qua, thị trường này đã siết chặt các hàng rào kỹ thuật đối với nông sản nhập khẩu.
Theo Tiến sĩ Trần Thị Mỹ Hạnh, Trưởng Bộ môn Bảo vệ thực vật - Viện Cây ăn quả miền Nam, hiện nay, sầu riêng Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc phải có hàm lượng Cadimi <0,05 mg/kg và không chứa chất cấm Vàng 0.
Tất cả lô hàng sầu riêng từ Việt Nam phải kiểm tra Cadimi tại phòng thử nghiệm được 2 bên phê duyệt từ ngày 1-6-2024.
Theo Chủ tịch Hiệp hội sầu riêng tỉnh Đồng Tháp Võ Tấn Lợi, để phát triển bền vững ngành hàng sầu riêng, trong thời gian tới, đơn vị phối hợp với các cơ quan liên quan tiếp tục mở rộng diện tích vùng trồng đạt chuẩn xuất khẩu. Đồng thời, tăng cường tập huấn kỹ thuật cho nông dân, đảm bảo sản phẩm đạt yêu cầu an toàn thực phẩm và tiêu chuẩn quốc tế. Một trong những giải pháp trọng tâm là đẩy mạnh liên kết chuỗi giá trị giữa nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp, hướng tới mô hình sản xuất, chế biến, xuất khẩu bền vững. Song song đó, phối hợp chặt chẽ với cơ quan chuyên môn để sớm có giải pháp xử lý tình trạng nhiễm Cadimi, bảo vệ uy tín và thương hiệu sầu riêng của tỉnh. Đặc biệt là xây dựng chiến lược quảng bá thương hiệu “Sầu riêng tỉnh Đồng Tháp” trên thị trường trong và ngoài nước. |
Hiện nay, nhiều thị trường lớn như: Trung Quốc, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc đều siết chặt giới hạn Cadimi trong trái cây. Nếu Cadimi vượt ngưỡng sẽ bị trả hàng, mất mã vùng trồng, mã cơ sở đóng gói.
Mặt khác, uy tín vùng sầu riêng giảm, khó phục hồi; việc áp dụng kiểm tra 100% lô hàng còn làm tăng chi phí, giảm khả năng cạnh tranh.
Trước yêu cầu trong kiểm soát chất Cadimi, thời gian qua, việc xuất khẩu sầu riêng trên địa bàn tỉnh cũng như cả nước đã bị ảnh hưởng lớn. Trước tình hình trên, để tháo gỡ khó khăn, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu, Đồng Tháp đã tập trung triển khai các giải pháp khắc phục tình trạng sầu riêng nhiễm Cadimi; trong đó có việc áp dụng mô hình thử nghiệm.
Theo đó, Chi cục TT&BVTV đang triển khai mô hình ứng dụng các giải pháp khắc phục vùng trồng sầu riêng bị nhiễm kim loại nặng Cadimi tại xã Long Tiên và Thanh Hưng. Mỗi địa điểm thực hiện với diện tích 0,5 ha. Thời gian thực hiện từ ngày 20-1-2025 đến ngày 30-11-2025.
Mô hình thực hiện 5 giải pháp để khắc phục Cadimi (mỗi giải pháp thực hiện trên diện tích 0,1 ha) gồm: Giải pháp 1 là canh tác theo quy trình kỹ thuật thâm canh tổng hợp cây sầu riêng cho các tỉnh Nam bộ (sử dụng các loại phân bón không hoặc có chứa với hàm lượng Cadimi cực thấp); giải pháp 1 + trồng cây bạc hà; giải pháp 1 + chế phẩm sinh học; giải pháp 1 + than hoạt tính; giải pháp 1 + chế phẩm sinh học + than hoạt tính. Tất cả các sản phẩm phân bón (hữu cơ và vô cơ) đều được kiểm tra hàm lượng Cadimi trước khi đưa vào sử dụng trong mô hình.
Theo Chi cục TT&BVTV, sau thời gian triển khai, qua kết quả của các chỉ tiêu theo dõi cho thấy giải pháp 2, 3, 4 có chỉ tiêu phân tích trên đất, lá và trái đều giảm.
TẬP TRUNG KHẮC PHỤC
Theo Tiến sĩ Trần Thị Mỹ Hạnh, để xử lý vấn đề dư lượng Cadimi, trước hết cần lập bản đồ vùng Cadimi trong đất trồng sầu riêng, khoanh vùng rủi ro.
Đồng thời, siết chặt phân bón, nước tưới, thuốc bảo vệ thực vật, quy trình rửa, sơ chế sau thu hoạch; bắt buộc kiểm tra dư lượng trước xuất khẩu, đặc biệt với lô hàng đi Trung Quốc, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc…; ban hành, điều chỉnh quy chuẩn xuất khẩu sầu riêng.
Cũng theo Tiến sĩ Trần Thị Mỹ Hạnh, về giải pháp kỹ thuật để giảm Cadimi trong canh tác sầu riêng, trước hết nên xét nghiệm đất, nước, lá, trái định kỳ mỗi 6 hay 12 tháng/lần; ghi chép nhật ký sản xuất để truy xuất nguồn gốc khi thị trường yêu cầu.
| Theo Tiến sĩ Trần Thị Mỹ Hạnh, qua nghiên cứu, nguồn phát sinh Cadimi hiện nay gồm: Phân bón (một số loại phân lân có nguồn gốc từ quặng phosphate bị nhiễm Cadimi); thuốc bảo vệ thực vật (một số hoạt chất cũ hoặc hàng trôi nổi có thể mang kim loại nặng); nguồn nước tưới bị ô nhiễm (nước thải sinh hoạt, công nghiệp, chăn nuôi chảy vào kênh mương); đất tự nhiên có Cadimi cao (một số khu vực có đặc tính thổ nhưỡng đặc biệt hoặc lạm dụng phân bón nhiều năm); tích lũy lâu dài trong đất (Cadimi không phân hủy - càng canh tác lâu năm càng có nguy cơ vượt ngưỡng). |
Song song đó là phối hợp với cơ quan chuyên môn để giám sát mức Cadimi theo từng vùng trồng; bón vôi CaO/CaCO nâng pH đất lên 6,0 để giảm hấp thu Cadimi.
Khi sử dụng phân vô cơ cần bón cân đối NPK, hạn chế đạm cao đột ngột, bổ sung trung vi lượng: Ca, Mg, Bo, Zn…
Đối với phân hữu cơ, nhà vườn nên sử dụng phân chuồng hoai mục 50 kg/cây/năm (bón toàn bộ sau khi cắt tỉa cành) hoặc phân hữu cơ vi sinh 12 - 20 kg/cây/năm.
Bón phân hữu cơ cho đất để chất mùn hấp thu Cadimi trong dung dịch đất. Ngoài ra, nhà vườn nên sử dụng than sinh học trong canh tác.
Khi tưới nước, nhà vườn cần kiểm tra nguồn nước định kỳ, tránh lấy nước từ khu vực có nước thải sinh hoạt, khu công nghiệp; làm rãnh thoát nước tốt, tránh ngập úng. Nhà vườn tránh tưới ngập hoặc lưu nước lâu trong vườn tạo môi trường yếm khí làm Cadimi dễ hòa tan hơn; ưu tiên tưới nhỏ giọt hoặc tưới phun gốc trong mùa khô.
Tiến sĩ Trần Thị Mỹ Hạnh cho biết thêm: “Ngoài các giải pháp trên, để khắc phục Cadimi, nhà vườn cần trồng cây hấp thụ Cadimi mạnh như bạc hà, cải xanh, rau dền, thù lù; cây giữ Cadimi, ngăn cây sầu riêng hút Cadimi như cỏ Vetiver; cây hút Cadimi tương đối gồm đậu đen, đậu xanh…; cây thủy sinh hấp thụ Cadimi mạnh (lục bình, rau muống nước, dương xỉ nước).
Cây khi thu sinh khối phải cắt, thu gom, tiêu hủy, không làm phân hữu cơ. Ngoài ra, cần bổ sung vi sinh vật có lợi có khả năng cố định, kết tủa Cadimi”.
Theo Chi cục Trưởng Chi cục TT&BVTT Trần Thanh Tâm, trong 111 mã số CSĐG được cấp cho các đơn vị trên địa bàn tỉnh, đến thời điểm này, có một số nhà đóng gói bị tạm dừng, thu hồi.
Do vậy, hiện nay, nguy cơ mất thị trường rất lớn. Bởi việc xuất khẩu sầu riêng phải thông qua nhà đóng gói. Do đó, muốn duy trì ngành hàng sầu riêng đòi hỏi bà con nông dân phải tuân thủ quy trình canh tác, sử dụng các giải pháp để khắc phục Cadimi.
“Ngành hàng sầu riêng đã mang lại hiệu quả kinh tế cho nông dân. Do vậy việc kiểm soát dù khó đến đâu cũng phải làm; phải từng bước cải tạo đất đai, tăng cường sức khỏe của đất…
Sầu riêng của tỉnh phần lớn được tiêu thụ thông qua việc xuất khẩu, trong đó, thị trường lớn nhất là Trung Quốc. Hiện nay, Trung Quốc không chỉ nhập khẩu sầu riêng từ Việt Nam mà còn từ Thái Lan.
Mặt khác, Campuchia, Malaysia cũng đang trồng sầu riêng rất nhiều. Chúng ta không thể lấy giá để cạnh tranh với sầu riêng Thái Lan mà phải bằng chất lượng.
Do đó, bà con nông dân phải tuân thủ quy trình canh tác, trước tiên phải vượt qua hàng rào kiểm dịch vật thực vật, cụ thể là không vượt quá hàm lượng Cadimi quy định…”, đồng chí Trần Thanh Tâm nhấn mạnh.
T. ĐẠT
