Phát triển văn hóa - con người Lào Cai: Động lực nội sinh cho phát triển bền vững trong kỷ nguyên mới

Thực hiện Kết luận số 156-KL/TW của Bộ Chính trị, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lào Cai đã ban hành Kế hoạch số 19-KH/TU ngày 07/12/2025 để triển khai sâu rộng, toàn diện nhằm xây dựng và phát triển văn hóa, con người Lào Cai thực sự trở thành nền tảng tinh thần, động lực nội sinh, sức mạnh mềm thúc đẩy sự phát triển nhanh, bền vững của tỉnh trong thời kỳ hội nhập sâu rộng. Đây là bước chuyển mạnh mẽ về tư duy và hành động, là minh chứng rõ nét cho tầm nhìn chiến lược và quyết tâm chính trị cao của tỉnh trong việc đưa văn hóa lên tầm cao mới - trở thành trụ cột phát triển của địa phương.

Theo đó, tỉnh đã xác định hệ thống mục tiêu đến năm 2030, phấn đấu đạt tuổi thọ trung bình 75,5 tuổi, trong đó số năm sống khoẻ mạnh đạt 68 năm; chỉ số hạnh phúc của người dân đạt 72%; tỷ lệ gia đình văn hóa đạt 88,5%; tỷ lệ thôn, tổ dân phố văn hóa đạt 80,5%; 100% xã, phường đưa giáo dục đạo đức, lối sống, hệ giá trị gia đình thời kỳ mới vào hương ước, quy ước cộng đồng khu dân cư. Bên cạnh đó, Lào Cai đặt mục tiêu 100% thôn, tổ dân phố có nhà văn hóa đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của Nhân dân, trên 43,5% người dân tham gia luyện tập thể dục thể thao thường xuyên, xây dựng hồ sơ ít nhất 01 di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại, 01 di tích quốc gia đặc biệt, 01 di tích quốc gia, 06 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và 05 di tích xếp hạng cấp tỉnh. Đồng thời, tỉnh sẽ thực hiện số hóa toàn bộ 100% di tích quốc gia đặc biệt, 80% di tích quốc gia, 100% di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại và 80% di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; phát triển ít nhất 60% hoạt động tuyên truyền, quảng bá, trưng bày văn hóa - thể thao trên môi trường số; xây dựng 03 làng văn hóa truyền thống dân tộc gắn với phát triển du lịch cộng đồng; và cam kết tăng mức đầu tư cho văn hóa tối thiểu 2% tổng chi ngân sách hằng năm.

Đây là những con số không chỉ thể hiện khát vọng, mà còn minh chứng cho một cách tiếp cận bài bản, khoa học và toàn diện trong chiến lược phát triển văn hóa. Sự kết hợp giữa yếu tố đo lường bằng chỉ tiêu cụ thể và tầm nhìn nhân văn sâu sắc đã phản ánh một tư duy đổi mới trong quản lý nhà nước về văn hóa, không chỉ dừng lại ở tuyên truyền, vận động, mà đi sâu vào các thiết chế, hành vi, chỉ số, và chuẩn mực. Lào Cai đang xây dựng một “hệ sinh thái văn hóa” hiện đại, nơi văn hóa trở thành trụ cột phát triển bền vững, lan tỏa vào từng khu dân cư, từng cộng đồng, từng con người. Không gian văn hóa không còn bó hẹp trong các thiết chế truyền thống, mà mở rộng lên môi trường số, gắn với du lịch, giáo dục, di sản, thể thao, nghệ thuật, môi trường sống và cả mô hình phát triển đô thị - nông thôn. Đó chính là sự tích hợp giữa truyền thống và hiện đại, giữa bảo tồn và sáng tạo, giữa con người và cộng đồng - một mô hình phát triển có chiều sâu, có căn cốt văn hóa, đồng thời mang tính thích ứng mạnh mẽ với yêu cầu hội nhập và thời đại công nghệ số.

Trong đó, tỉnh xác định rõ con người chính là trung tâm, chủ thể, động lực và mục tiêu của quá trình phát triển. Do đó, việc hình thành Bộ tiêu chí con người Lào Cai với các phẩm chất “Đoàn kết - Yêu nước - Kỷ cương - Văn minh - Hiếu khách” chính là bước đi bản lĩnh để định hình “chân dung” con người Lào Cai trong thời đại mới - nơi giao thoa của văn hóa vùng cao Tây Bắc với nhịp sống sôi động của nền kinh tế số, xã hội số và công dân số. Bên cạnh đó, tỉnh xác định chú trọng xây dựng văn hóa trong chính trị, văn hóa công vụ, văn hóa doanh nghiệp, văn hóa học đường được đặc biệt nhấn mạnh, nhằm kiến tạo môi trường sống nhân văn, liêm chính, văn minh, hiện đại, trở thành chuẩn mực ứng xử trong toàn hệ thống chính trị và đời sống xã hội.

Với tinh thần “văn hóa là nền tảng tinh thần, là sức mạnh nội sinh”, Lào Cai xác định rõ đầu tư cho văn hóa không chỉ là đầu tư cho sự phát triển mềm của xã hội, mà còn là đầu tư cho tương lai bền vững của chính mình. Tỉnh chủ trương đẩy mạnh đầu tư đồng bộ hệ thống thiết chế văn hóa - thể thao từ tỉnh đến cơ sở, coi đây là một trong những nhiệm vụ trung tâm, gắn kết hữu cơ với quá trình phát triển du lịch, giáo dục, đô thị và nông thôn mới. Theo kế hoạch, 100% thôn, tổ dân phố trên toàn tỉnh sẽ có nhà văn hóa đáp ứng nhu cầu sinh hoạt cộng đồng, đồng thời hình thành 100% câu lạc bộ văn hóa - nghệ thuật và thể dục - thể thao ở cơ sở, góp phần nâng cao mức hưởng thụ văn hóa của người dân, nhất là vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Bên cạnh bảo tồn, tỉnh đặc biệt coi trọng phát triển công nghiệp văn hóa như một trụ cột kinh tế - xã hội mới. Lào Cai hướng tới phát triển các ngành công nghiệp văn hóa có tiềm năng như: nghệ thuật biểu diễn, nhiếp ảnh và triển lãm, quảng cáo, du lịch văn hóa; đồng thời khuyến khích doanh nghiệp đầu tư sáng tạo, sản xuất và phân phối các sản phẩm văn hóa độc đáo, bản sắc, mang tính cạnh tranh bền vững. Tỉnh sẽ ưu tiên phát triển du lịch văn hóa trở thành ngành công nghiệp chủ lực, hướng tới xây dựng Lào Cai thành trung tâm du lịch bốn mùa mang tầm quốc tế. Trên cơ sở đó, hình thành “Con đường di sản Tây Bắc”, kết nối các địa danh biểu tượng như Sa Pa, Bắc Hà, Y Tý, Mù Cang Chải, Hồ Thác Bà thành chuỗi giá trị di sản – du lịch đặc sắc, đưa Lào Cai thực sự trở thành điểm đến quốc gia, mang thương hiệu “Lào Cai – Nơi hội tụ sắc màu Tây Bắc”.

Không dừng lại ở hạ tầng cứng, tỉnh tập trung phát triển hạ tầng du lịch thông minh, du lịch số, thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện trong lĩnh vực văn hóa - du lịch - truyền thông. Việc số hóa các di tích, triển khai nền tảng văn hóa số, phát triển hệ thống dữ liệu mở về con người, di sản, nghệ thuật... sẽ tạo ra một không gian văn hóa tương tác mới, hiện đại, sống động, đồng thời nâng cao hiệu quả bảo tồn, giáo dục, truyền thông và quảng bá. Văn hóa vì thế không còn là lĩnh vực đóng khung trong thiết chế truyền thống, mà trở thành dòng chảy xuyên suốt, tích hợp giữa bảo tồn và phát triển, giữa truyền thống và công nghệ, giữa chiều sâu tinh thần và chiều rộng kinh tế.

Tỉnh cũng đặt trọng tâm lớn vào phát triển nguồn nhân lực văn hóa, nghệ thuật, xem đây là khâu đột phá, là chìa khóa để chuyển hóa tầm nhìn văn hóa thành thực tiễn sống động, hiệu quả và bền vững. Tỉnh chủ trương đầu tư nâng cấp Trường Cao đẳng Lào Cai, đổi mới nội dung, phương pháp đào tạo, gắn lý luận với thực tiễn, hiện đại với truyền thống, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế trong đào tạo văn hóa - nghệ thuật. Đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa sẽ được quy hoạch, bồi dưỡng, bố trí, sử dụng đúng năng lực, trong đó chú trọng đào tạo cán bộ là người dân tộc thiểu số, cán bộ am hiểu văn hóa bản địa, đáp ứng yêu cầu bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số trên địa bàn.

Song song với đó là các chính sách đãi ngộ thiết thực, khuyến khích đội ngũ nghệ sĩ, nghệ nhân, văn nghệ sĩ, tài năng trẻ - những người đang miệt mài giữ gìn và làm giàu kho tàng văn hóa truyền thống. Tỉnh sẽ rà soát, ban hành cơ chế khuyến khích sáng tạo, hỗ trợ vật chất, tinh thần và vinh danh xứng đáng, đồng thời thúc đẩy việc xét tặng danh hiệu nghệ nhân trong các lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể, tổ chức các trại sáng tác, cuộc thi, liên hoan nhằm khơi dậy cảm hứng, phát huy năng lực sáng tạo nghệ thuật. Đặc biệt, cơ chế xã hội hóa được triển khai mạnh mẽ nhằm thu hút các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân đầu tư vào lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, công nghiệp văn hóa, xem đây không chỉ là hoạt động thiện nguyện mà là đầu tư sinh lời về tinh thần, cộng đồng và giá trị thương hiệu.

Không dừng ở khía cạnh xây dựng, Lào Cai cũng nhấn mạnh vai trò đấu tranh phản bác các sản phẩm văn hóa độc hại, các hành vi phản văn hóa, củng cố môi trường xã hội lành mạnh, giáo dục lối sống tích cực, đề cao tinh thần trách nhiệm xã hội, đặc biệt trong thanh thiếu niên. Đây chính là “lá chắn mềm” để bảo vệ giá trị văn hóa cốt lõi trong bối cảnh toàn cầu hóa và bùng nổ thông tin - nơi mà ranh giới giữa giá trị tích cực và lệch chuẩn văn hóa ngày càng trở nên mong manh, dễ bị tác động bởi các xu hướng lệch lạc trên không gian mạng và truyền thông xã hội.

Trên tinh thần đó, tỉnh chủ trương triển khai đồng bộ các biện pháp truyền thông, giáo dục, tuyên truyền, kết hợp chặt chẽ giữa tuyên truyền truyền thống với ứng dụng công nghệ số, nền tảng trực tuyến để nâng cao khả năng tiếp cận, nhất là với giới trẻ, đối tượng đang chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ môi trường số. Các chương trình giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng tiếp nhận có chọn lọc giá trị văn hóa, xây dựng văn hóa học đường, văn hóa ứng xử nơi công cộng, trên không gian mạng được lồng ghép vào nhà trường, gia đình, cộng đồng, đặc biệt chú trọng giáo dục thẩm mỹ và bồi dưỡng năng lực phản biện xã hội có trách nhiệm.

Tỉnh cũng khẳng định quyết tâm trong việc siết chặt quản lý hoạt động văn hóa, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật, đặc biệt là các hành vi truyền bá văn hóa phẩm độc hại, thông tin sai trái, xuyên tạc, kích động hận thù dân tộc, xúc phạm tín ngưỡng, vi phạm thuần phong mỹ tục. Cùng với đó là sự vào cuộc mạnh mẽ của các lực lượng công an, quân sự, chính quyền địa phương, các tổ chức chính trị – xã hội trong công tác phòng, chống “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng – văn hóa, đấu tranh phản bác thông tin xấu độc, bảo vệ vững chắc trận địa tư tưởng của Đảng.

Một trong những điểm nhấn đáng chú ý là việc phát huy vai trò chủ động, nòng cốt của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể, hội văn học nghệ thuật, giới trí thức, nghệ sĩ, doanh nghiệp, người có uy tín trong cộng đồng… trong công tác vận động, định hướng văn hóa cộng đồng. Tỉnh khuyến khích các hình thức truyền thông sáng tạo, lan tỏa các giá trị tốt đẹp qua những câu chuyện, mô hình hay, nhân vật truyền cảm hứng, để giá trị văn hóa không chỉ dừng lại ở khái niệm trừu tượng, mà trở thành hành vi sống, nếp sống tích cực thường nhật trong từng gia đình, khu dân cư, trường học, cơ quan, doanh nghiệp.

Với một lộ trình cụ thể, phân công rõ ràng, tiến độ chi tiết, các nhiệm vụ từ năm 2025 đến 2030 trong Kế hoạch số 19-KH/TU ngày 07/12/2025 đã thể hiện tầm nhìn chiến lược, tư duy hành động nhất quán và sâu sắc của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lào Cai. Đó không chỉ là việc thực hiện các kết luận của Trung ương, mà là sự chuyển hóa thành nội lực phát triển, thành ý chí hành động cụ thể để văn hóa thực sự “thấm sâu vào đời sống xã hội”, trở thành động lực phát triển mới, nâng cao chất lượng sống của Nhân dân, thúc đẩy toàn tỉnh phát triển nhanh, bền vững, xanh, hài hòa, bản sắc và hạnh phúc như mục tiêu Đại hội đã đề ra. Đặc biệt, đã xác định văn hóa không bị tách rời như một lĩnh vực phụ trợ, mà trở thành yếu tố gắn bó hữu cơ với phát triển kinh tế, xây dựng hệ thống chính trị, củng cố quốc phòng an ninh, nâng cao dân trí và đời sống tinh thần của nhân dân. Đây chính là cách tiếp cận văn hóa một cách tổng thể, tích hợp và hiện đại, phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 33-NQ/TW và Kết luận số 156-KL/TW của Bộ Chính trị, đồng thời phù hợp với thực tiễn và khát vọng phát triển của một tỉnh biên giới giàu bản sắc, đang vươn mình trở thành trung tâm liên kết vùng và điểm đến quốc tế.

Để hiện thực hóa toàn bộ những mục tiêu và giải pháp ấy, Lào Cai sẽ đối mặt với không ít khó khăn, thách thức từ vấn đề nguồn lực, chất lượng đội ngũ, đến sự thay đổi thói quen, nếp sống, tư duy xã hội về văn hóa trong bối cảnh toàn cầu hóa và công nghệ số. Song, chính sự chủ động vào cuộc sớm, cách tiếp cận chiến lược, bài bản, cùng với bản lĩnh chính trị, tinh thần đổi mới và khát vọng vươn lên mạnh mẽ sẽ là nền tảng vững chắc để Lào Cai không chỉ vượt qua thách thức mà còn bứt phá đi lên.