Phòng, chống tội phạm và mua bán người ở Lào Cai: Từ nhận thức chiến lược đến hành động đồng bộ
Trong bối cảnh thế giới và khu vực diễn biến phức tạp, các loại tội phạm ngày càng tinh vi, xuyên quốc gia, tỉnh Lào Cai đã triển khai quyết liệt và đồng bộ các giải pháp phòng, chống tội phạm và mua bán người. Từ chủ động nắm tình hình, đấu tranh triệt phá tội phạm đến công tác tuyên truyền, hỗ trợ nạn nhân, Lào Cai không chỉ khẳng định quyết tâm chính trị mà còn thể hiện sự vận hành hiệu quả của cả hệ thống chính trị trong việc giữ vững bình yên nơi biên cương Tổ quốc.
Năm 2025, trong bối cảnh an ninh khu vực và thế giới tiềm ẩn nhiều bất ổn, tội phạm truyền thống và phi truyền thống có xu hướng gia tăng, đặc biệt là các loại tội phạm công nghệ cao, ma túy, mua bán người, tỉnh Lào Cai - địa bàn biên giới có vị trí chiến lược, đã chủ động triển khai đồng bộ, quyết liệt và linh hoạt các biện pháp phòng ngừa, đấu tranh, xử lý. Đây không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là một cam kết chính trị mạnh mẽ trong việc bảo vệ cuộc sống an toàn, ổn định cho nhân dân, gìn giữ trật tự kỷ cương xã hội, và khẳng định vai trò là một trong những lá chắn an ninh khu vực Tây Bắc.
Nổi bật trong năm 2025, tỉnh Lào Cai đã giảm mạnh số vụ phạm pháp hình sự, từ 477 vụ năm 2024 xuống còn 365 vụ (giảm 112 vụ, tương đương 23,48%). Đây là mức giảm sâu nhất trong nhiều năm gần đây và là kết quả của sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt của cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở. Tỷ lệ điều tra khám phá án đạt 95,07%, vượt chỉ tiêu được giao; đặc biệt, 100% các vụ án rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng đều được điều tra làm rõ, bảo đảm nguyên tắc “không để lọt tội phạm, không để oan sai”.
Trong số các vụ phạm pháp hình sự, tội phạm liên quan đến trộm cắp, cố ý gây thương tích, xâm hại tài sản, tội phạm thanh thiếu niên vi phạm pháp luật có xu hướng giảm đáng kể. Công an tỉnh đã khởi tố 339 vụ với 610 bị can; trong đó, các địa phương có số vụ án giảm mạnh nhất là thành phố Lào Cai, huyện Bảo Thắng và huyện Bát Xát. Đặc biệt, trong năm 2025, đã đấu tranh triệt phá 17 băng nhóm tội phạm hình sự, trong đó có nhiều ổ nhóm hoạt động chuyên nghiệp, có tổ chức, liên tỉnh; phát hiện, xử lý 72 vụ/194 đối tượng tội phạm sử dụng công nghệ cao, chủ yếu liên quan đến lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua mạng.
Bên cạnh công tác điều tra, các biện pháp phòng ngừa nghiệp vụ và phòng ngừa xã hội cũng được triển khai mạnh mẽ: hơn 5.000 lượt tuần tra, kiểm tra hành chính tại các điểm phức tạp, hàng trăm buổi họp dân, họp thôn, xây dựng gần 200 mô hình "Tổ liên gia tự quản", "Camera an ninh", “Cổng trường an toàn”, “Tuyến đường không tội phạm”... Các địa phương như Bảo Yên, Mường Khương, Si Ma Cai được ghi nhận có chuyển biến tích cực trong phòng ngừa từ cơ sở.. Đây là kết quả không ngẫu nhiên, mà là sự kết tinh của cả quá trình chuyển đổi mạnh mẽ từ tư duy bị động sang chủ động, từ rải rác sang đồng bộ, từ xử lý bị động sang phòng ngừa chủ động của cả hệ thống chính trị, đứng đầu là UBND tỉnh và lực lượng công an tỉnh.
Đặc biệt, trong công tác phòng, chống ma túy, một loại tội phạm có tính xuyên quốc gia, nguy hiểm cao và ảnh hưởng nặng nề đến nhiều tầng lớp nhân dân Lào Cai đã phát hiện và khởi tố 630 vụ, bắt giữ 911 đối tượng, tăng 43,5% so với năm 2024. Song song với đó, tỉnh cũng đã chủ động triển khai Kế hoạch xây dựng “Xã, phường không ma túy”, qua rà soát có 32/99 xã, phường đạt tiêu chí, cho thấy một chuyển biến đáng kể trong việc kéo giảm không gian hoạt động của tội phạm và tăng cường năng lực phòng ngừa ngay từ cơ sở
Không chỉ tập trung vào đấu tranh, trấn áp, công tác phòng ngừa xã hội cũng được tỉnh chú trọng đúng mức. Hơn 5.100 buổi tuyên truyền tập trung được tổ chức, thu hút hơn 619.000 lượt người tham dự; hàng trăm ngàn phút phát thanh, hơn 12.000 tờ rơi, 2.500 tin, bài được đăng tải trên mạng xã hội... qua đó nâng cao nhận thức cộng đồng, góp phần phát huy vai trò người dân trong phòng chống tội phạm, với 3.269 nguồn tin được cung cấp cho lực lượng chức năng, trong đó 1.293 tin có giá trị thực tiễn giúp giải quyết hơn 770 vụ việc và bắt giữ 701 đối tượng. Những con số ấy không chỉ phản ánh hiệu quả truyền thông, mà còn minh chứng cho sự chuyển hóa từ “người nghe” sang “người hành động”, từ bị động sang chủ động của người dân Lào Cai trong bảo vệ bình yên quê hương.
Trong lĩnh vực phòng, chống mua bán người, Lào Cai cũng nổi lên là điểm sáng với sự chủ động triển khai nhiều biện pháp đồng bộ, hiệu quả. Dù số vụ phát hiện giảm so với giai đoạn trước, nhưng tỉnh không lơ là, bởi tình hình tội phạm mua bán người ngày càng phức tạp, tinh vi, sử dụng không gian mạng, mạng xã hội để lôi kéo, dụ dỗ phụ nữ, trẻ em ra nước ngoài. Năm 2025, các lực lượng chức năng đã điều tra 08 vụ, khởi tố 06 bị can, tiếp nhận 07 nạn nhân bị mua bán trở về, trong đó có nhiều trường hợp là đồng bào dân tộc thiểu số. Công tác phối hợp quốc tế, đặc biệt với tỉnh Vân Nam – Trung Quốc, tiếp tục được duy trì hiệu quả qua đường dây nóng, tuần tra liên hợp, hỗ trợ truy bắt đối tượng, trao trả nạn nhân và tương trợ tư pháp.
Trong lĩnh vực phòng, chống mua bán người, Lào Cai cũng nổi lên là điểm sáng với sự chủ động triển khai nhiều biện pháp đồng bộ, hiệu quả. Dù số vụ phát hiện giảm so với giai đoạn trước, nhưng tỉnh không lơ là, bởi tình hình tội phạm mua bán người ngày càng diễn biến phức tạp, tinh vi, chủ yếu thông qua mạng xã hội, các nền tảng trực tuyến xuyên biên giới để lôi kéo, dụ dỗ phụ nữ, trẻ em, nhất là người dân vùng sâu, vùng xa, đồng bào dân tộc thiểu số nhẹ dạ, thiếu thông tin, sang Trung Quốc để bóc lột sức lao động, cưỡng hôn hoặc mục đích khác.
Năm 2025, lực lượng chức năng tỉnh đã tiếp nhận 07 nạn nhân bị mua bán trở về, trong đó có những trường hợp bị đưa đi qua các lối mở, đường mòn biên giới ở Bát Xát, Mường Khương, Si Ma Cai, hầu hết là phụ nữ dân tộc thiểu số, tuổi đời còn trẻ, trình độ học vấn thấp, thiếu kỹ năng tự bảo vệ. Các cơ quan chức năng đã khởi tố 08 vụ án, 06 bị can, thực hiện nhiều biện pháp nghiệp vụ để mở rộng điều tra các đường dây có yếu tố nước ngoài, đồng thời củng cố chứng cứ để xử lý nghiêm các đối tượng chủ mưu, môi giới.
Một điểm đáng ghi nhận là công tác phối hợp quốc tế được tỉnh đặc biệt coi trọng và triển khai hiệu quả. Thông qua cơ chế hợp tác giữa Công an Lào Cai và Công an tỉnh Vân Nam - Trung Quốc, hai bên đã duy trì đường dây nóng liên lạc 24/24h, tổ chức tuần tra liên hợp định kỳ dọc tuyến biên giới dài hơn 182 km, xử lý nhanh nhiều tình huống liên quan đến người xuất nhập cảnh trái phép, truy bắt đối tượng truy nã, trao trả nạn nhân và tiếp nhận nhân đạo theo đúng quy trình tương trợ tư pháp song phương. Ngoài ra, tỉnh cũng thường xuyên phối hợp với các tổ chức quốc tế như Tổ chức Di cư quốc tế (IOM), tổ chức PALS, các dự án của UNODC… trong công tác hỗ trợ nạn nhân, đào tạo nâng cao năng lực cán bộ làm công tác tuyến đầu, từ xã biên giới đến cửa khẩu.
Song song với đó, công tác phòng ngừa xã hội cũng được triển khai bài bản, lồng ghép vào các chương trình phát triển kinh tế – xã hội vùng cao, các đề án về bình đẳng giới, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới. Tỉnh đã tổ chức hàng trăm buổi truyền thông chuyên đề tại các xã biên giới, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vận động các trưởng bản, người có uy tín vào cuộc, ký cam kết “3 không” – không tiếp tay, không im lặng, không làm ngơ với tội phạm mua bán người. Các đơn vị trường học, đoàn thể cũng tích cực tổ chức truyền thông lồng ghép nội dung phòng, chống mua bán người vào sinh hoạt ngoại khóa, phát thanh học đường, mô hình “Ngôi nhà an toàn cho em gái dân tộc thiểu số”...
Quan trọng hơn, công tác hỗ trợ nạn nhân tái hòa nhập được triển khai với tinh thần nhân văn sâu sắc. Thông qua mô hình “Nhà Nhân ái”, trung tâm trợ giúp xã hội và hệ thống đoàn thể cơ sở, các nạn nhân được tiếp cận các dịch vụ tư vấn pháp lý, chăm sóc y tế, trị liệu tâm lý, đào tạo nghề, giới thiệu việc làm, vay vốn sản xuất, giúp họ tự đứng vững sau khi trở về. Nhiều trường hợp không những ổn định được cuộc sống mà còn trở thành tuyên truyền viên tích cực trong cộng đồng, chia sẻ câu chuyện của mình để cảnh tỉnh người khác, góp phần nhân lên sức đề kháng xã hội trước tội phạm mua bán người.
Một điểm nổi bật trong năm qua là việc Lào Cai đã chuyển hóa hệ thống chính sách thành hành động cụ thể, bằng việc ban hành nhiều kế hoạch, đề án, quy định liên quan như: Kế hoạch số 111/KH-UBND về “Xã, phường không ma túy”, Nghị quyết hỗ trợ tổ bảo vệ ANTT, Quy chế quản lý đối tượng nghiện, Kế hoạch hưởng ứng “Ngày toàn dân phòng chống mua bán người 30/7”... Đồng thời, các ngành như Công an, Biên phòng, Tư pháp, Y tế, Giáo dục, Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Liên đoàn Lao động... đều có chương trình hành động riêng, nhưng phối hợp nhịp nhàng với nhau trong một tổng thể đồng bộ.
Tiếp nối định hướng đã xác lập trong năm 2025, bước sang năm 2026, Lào Cai tiếp tục thể hiện quyết tâm cao trong việc chủ động kiểm soát tình hình, không để tội phạm có điều kiện manh nha, lộng hành hay tạo ra điểm nóng phức tạp về an ninh trật tự. Trên cơ sở đánh giá toàn diện những kết quả đạt được và bài học kinh nghiệm, tỉnh xác định phương châm hành động trong năm tới là “phòng ngừa chủ động, xử lý kiên quyết, quản trị linh hoạt, phối hợp đồng bộ” nhằm không chỉ duy trì mà còn nâng tầm hiệu quả công tác phòng, chống tội phạm và mua bán người. Trọng tâm đầu tiên được đặt ra là đẩy mạnh phòng ngừa xã hội một cách toàn diện và thực chất. Tỉnh sẽ tăng cường giáo dục pháp luật trong cộng đồng, đặc biệt là tại các địa bàn vùng sâu, vùng xa, nơi nguy cơ phát sinh tội phạm còn tiềm ẩn. Các chương trình truyền thông, tuyên truyền sẽ chuyển dần từ hình thức truyền thống sang kết hợp mạnh mẽ với nền tảng số, mạng xã hội, ứng dụng di động, nhằm tiếp cận được cả những nhóm dân cư trẻ, có xu hướng “sống trên mạng” nhưng lại thiếu kỹ năng tự bảo vệ bản thân. Hệ thống thông tin cơ sở sẽ được nâng cấp, hiện đại hóa để tăng tính lan tỏa và chiều sâu của các thông điệp tuyên truyền phòng, chống tội phạm.
Bên cạnh đó, công tác quản lý các ngành nghề kinh doanh có điều kiện về an ninh trật tự sẽ được siết chặt theo hướng vừa bảo đảm pháp luật, vừa tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất - kinh doanh lành mạnh. Tỉnh sẽ sớm hoàn thiện phần mềm quản lý tập trung các đối tượng xã hội, các ngành nghề có nguy cơ phát sinh tội phạm, kết nối trực tiếp giữa công an cấp xã với công an tỉnh để kịp thời phát hiện, can thiệp sớm.
Một điểm nhấn trong năm 2026 là ưu tiên nguồn lực đầu tư cho lực lượng chuyên trách. Tỉnh sẽ tiếp tục rà soát, kiện toàn tổ chức bộ máy, bố trí đủ biên chế, trang bị đầy đủ phương tiện, công cụ hỗ trợ và nâng cao năng lực chuyên môn cho lực lượng công an xã chính quy, đội ngũ làm công tác phòng chống tội phạm tại cơ sở. Cùng với đó là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo và phân tích dữ liệu lớn (Big Data) để nhận diện sớm các biểu hiện tội phạm, nhất là trên không gian mạng, hoạt động tín dụng đen, mua bán người, lừa đảo liên tỉnh và xuyên biên giới. Trên bình diện hợp tác quốc tế, Lào Cai sẽ mở rộng hơn nữa hợp tác với các tỉnh biên giới Trung Quốc, không chỉ ở cấp tỉnh mà đến cấp huyện, xã biên giới, để tạo thành “hành lang pháp lý - hành lang nhân đạo - hành lang an ninh” xuyên suốt từ cửa khẩu đến nội địa. Việc triển khai hiệu quả các cơ chế tuần tra liên hợp, đường dây nóng, chia sẻ dữ liệu đối tượng, nâng cao chất lượng tương trợ tư pháp song phương... sẽ là đòn bẩy để phòng, chống mua bán người, tội phạm ma túy, tội phạm hình sự có yếu tố nước ngoài đạt hiệu quả cao hơn, thực chất hơn.
