Văn hóa - nền tảng tinh thần, động lực thúc đẩy tỉnh Lào Cai phát triển xanh, hài hòa, bản sắc, hạnh phúc

Sau khi tách tỉnh năm 1991, ngành Văn hóa Lào Cai và Yên Bái đã cùng nhau viết tiếp những trang sử tự hào. Dù trong điều kiện vô cùng khó khăn, đội ngũ cán bộ văn hóa vẫn kiên trì, sáng tạo, tổ chức thành công nhiều sự kiện lớn, xây dựng phong trào văn hóa - văn nghệ quần chúng, hình thành hệ thống thiết chế văn hóa, bảo tồn và phát huy nhiều giá trị văn hóa đặc sắc.

Kế thừa truyền thống gắn bó keo sơn, nghĩa tình thủy chung giữa hai tỉnh trước đây, sự kiện hợp nhất từ tháng 7/2025 đã mở ra cho tỉnh Lào Cai mới một không gian phát triển rộng lớn hơn, một không gian văn hóa đa dạng, phong phú và đậm đà bản sắc dân tộc. Trong bối cảnh ấy, ngành Văn hóa có vai trò đặc biệt trong việc gắn kết truyền thống, phát huy bản sắc, hình thành một không gian văn hóa thống nhất, giàu bản sắc, bền chặt nghĩa tình. Đến nay, tỉnh Lào Cai đã có 04 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh, hàng chục di sản phi vật thể quốc gia, hàng trăm di tích lịch sử - văn hóa được xếp hạng các cấp; văn hóa đặc sắc của hơn 30 dân tộc anh em được gìn giữ, bồi đắp và phát huy. Nhiều di sản văn hoá vật thể, phi vật thể được nghiên cứu, nhận diện, bảo vệ, giữ gìn, phát huy giá trị và trao truyền trong cộng đồng, đã góp phần giáo dục truyền thống yêu nước, khơi dậy lòng tự hào và ý thức trách nhiệm bảo vệ, trao truyền di sản, lan tỏa các giá trị văn hóa truyền thống, góp phần làm giàu thêm bản sắc văn hóa của dân tộc trong nhân dân.

Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần của xã hội, đồng thời là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Bảo tồn và phát triển văn hóa gắn với phát triển du lịch, xây dựng nông thôn mới đã góp phần tích cực xoá đói giảm nghèo trên địa bàn tỉnh với hàng loạt các chương trình hiệu quả như chương trình “Biến di sản thành tài sản”, “Mỗi cộng đồng, mỗi dân tộc, mỗi vùng có loại đặc sản trở thành hàng hoá”. Nhiều loại đặc sản nổi tiếng đã có thương hiệu như gạo Séng Cù Mường Khương, nếp Tú Lệ, su su Sa Pa, tương ớt Mường Khương, rượu Bắc Hà… Nhiều ngành nghề thủ công truyền thống như rèn đúc, thổ cẩm, sản phẩm thêu, chạm khắc bạc, ẩm thực… cũng được đánh thức và phát triển.

Các giá trị văn hóa được kết nối với phát triển du lịch thông qua việc triển khai hiệu quả Chương trình du lịch về cội nguồn, Chương trình du lịch 08 tỉnh Tây Bắc mở rộng đã tạo nên những sản phẩm du lịch đặc sắc. Du lịch duy trì tốc độ tăng trưởng cao, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Tổng lượng khách đến Lào Cai năm 2025, ước đạt 7,6 triệu lượt khách, tổng thu ước đạt trên 32.000 tỷ đồng. Những dấu ấn từ các sự kiện văn hóa - du lịch quy mô lớn như: Lễ hội Đền Thượng, Lễ hội mùa thu Sa Pa, Lễ hội Văn hóa - Du lịch Mường Lò, khám phá danh thắng quốc gia đặc biệt ruộng bậc thang Mù Cang Chải; Festival trình diễn khèn Mông... đã khẳng định vị thế, thương hiệu văn hóa - du lịch của Lào Cai trên bản đồ khu vực và quốc tế.

Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đã lan tỏa sâu rộng, trở thành động lực quan trọng xây dựng môi trường xã hội lành mạnh, củng cố nền tảng tinh thần của nhân dân. Hệ thống thiết chế văn hóa được đầu tư nâng cấp và xây mới đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của nhân dân. Chất lượng, hiệu quả hoạt động văn hóa cơ sở ngày càng được nâng cao với gần 3.000 đội văn nghệ quần chúng hoạt động rộng khắp. Các giá trị gia đình văn hóa, gia đình hạnh phúc được đề cao và phát huy, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, tạo nên sự gắn kết cộng đồng bền chặt. Văn hóa đối ngoại và hợp tác quốc tế cũng được mở rộng, với nhiều chương trình giao lưu, liên hoan, lễ hội xuyên biên giới, qua đó quảng bá hình ảnh và bản sắc của tỉnh đến bạn bè trong khu vực và trên thế giới. Nhân tố con người được phát huy mạnh mẽ, khẳng định sức sống và khát vọng vươn lên của một vùng đất giàu bản sắc.

Quán triệt sâu sắc quan điểm: Văn hóa chính là nền tảng tinh thần của xã hội, là cội nguồn sức mạnh nội sinh, là động lực thúc đẩy phát triển bền vững. Trong thời gian tới, ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai tập trung triển khai thực hiện các nhiệm vụ:

Một là, thường xuyên tuyên truyền, quán triệt sâu sắc các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước về phát triển văn hóa, làm thay đổi về tư duy, nhận thức và hành động của các cấp ủy Đảng, chính quyền, người dân và công đồng doanh nghiệp về vị trí, vai trò của văn hóa; tiếp tục thay đổi căn bản, toàn diện tư duy “làm văn hóa” sang “quản lý nhà nước về văn hóa”; khắc phục các “điểm nghẽn” về thể chế, chính sách, nguồn lực cho phát triển văn hóa, thể thao và du lịch.

Hai là, phát huy vai trò dẫn dắt trong việc xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, gắn với bồi dưỡng, lan tỏa hệ giá trị văn hóa, con người Lào Cai trong thời kỳ mới. Tập trung hình thành những chuẩn mực văn hóa, đạo đức, lối sống tốt đẹp; khơi dậy lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, nhân ái, ý chí tự lực, tự cường trong cộng đồng các dân tộc. Đặc biệt, cần khắc họa và lan tỏa mạnh mẽ hệ giá trị cốt lõi của người Lào Cai - miền đất biên cương Tổ quốc với đặc trưng “Đoàn kết - Yêu nước - Kỷ cương - Văn minh - Hiếu khách”. Văn hóa phải trở thành sức mạnh nội sinh, nguồn lực tinh thần to lớn, góp phần nâng cao chỉ số hạnh phúc, xây dựng bản lĩnh và khát vọng vươn lên.

Ba là, nâng cao năng lực quản lý nhà nước trên tất cả các lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch, báo chí, truyền thông, chuyển mạnh từ bị động sang chủ động kiến tạo và dẫn dắt phát triển. Thực hiện phương châm “biến di sản thành tài sản, biến văn hóa, truyền thông thành nguồn lực”, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong bảo tồn, quảng bá di sản, trong quản lý các hoạt động văn hóa - nghệ thuật, thể thao - du lịch; hình thành kho dữ liệu số về văn hóa, thể thao, du lịch và truyền thông của tỉnh, kết nối liên thông với quốc gia. Phát triển mạnh mẽ công nghiệp văn hóa, xây dựng thị trường văn hóa lành mạnh, hiện đại. Đồng thời, quản lý chặt chẽ hệ thống báo chí, truyền thông theo hướng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; nâng cao năng lực định hướng dư luận, chủ động đấu tranh phản bác thông tin sai trái, tiêu cực; xây dựng, lan tỏa hình ảnh Lào Cai năng động, thân thiện, đáng sống.

Bốn là, đẩy mạnh phát triển du lịch thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đột phá của tỉnh. Tập trung phát triển du lịch xanh, bền vững; xây dựng các sản phẩm du lịch đa dạng, đặc sắc, mang đậm bản sắc văn hóa các dân tộc, gắn với cảnh quan thiên nhiên, lễ hội truyền thống. Ưu tiên phát triển các khu, điểm du lịch quốc gia Sa Pa, Bắc Hà, Y Tý, Hồ Thác Bà, Mù Cang Chải…, phấn đấu đưa Lào Cai trở thành trung tâm du lịch hàng đầu cả nước, một điểm đến quốc tế hấp dẫn, thân thiện và an toàn. Chú trọng ứng dụng công nghệ số, xây dựng hạ tầng du lịch thông minh, phát triển du lịch qua biên giới, tạo động lực lan tỏa đến các ngành dịch vụ, thương mại, công nghiệp văn hóa. Mục tiêu đến năm 2030, Lào Cai đón 15 triệu lượt khách, doanh thu du lịch đạt trên 70 nghìn tỷ đồng.

Năm là, triển khai đồng bộ, hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa giai đoạn 2025-2035. Tăng cường đầu tư hệ thống thiết chế văn hóa - thể thao từ tỉnh đến cơ sở; chú trọng các địa bàn khó khăn, vùng cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số để nhân dân được tiếp cận bình đẳng với các giá trị văn hóa, thể thao. Tiếp tục bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể, phi vật thể, gắn với phát triển kinh tế - xã hội, giữ gìn môi trường và bảo đảm quốc phòng, an ninh; chăm lo, tạo môi trường thuận lợi để đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, nghệ nhân dân gian thỏa sức sáng tạo, cống hiến.

Lan tỏa mạnh mẽ các phong trào: “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “Xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, “Gia đình hạnh phúc”, “Thôn, tổ dân phố hạnh phúc”, tiến tới xây dựng “Tỉnh hạnh phúc”. Quan tâm phát triển toàn diện sự nghiệp thể dục - thể thao; coi trọng cả phong trào thể thao quần chúng lẫn thể thao thành tích cao; xây dựng tầm vóc, thể lực, thể trạng con người Lào Cai đáp ứng yêu cầu phát triển trong thời kỳ mới.