Cầu nối đưa di sản Quảng Ninh đến gần hơn với cộng đồng

Với hệ thống di sản phong phú, đa dạng bậc nhất cả nước, Quảng Ninh xác định ứng dụng công nghệ số vào bảo tồn và phát huy giá trị di sản không chỉ là yêu cầu cấp thiết, mà còn là cơ hội để tỉnh tạo ra đột phá trong phát triển công nghiệp văn hóa, kinh tế di sản và du lịch bền vững, cầu nối hữu hiệu để đưa các di sản đến gần hơn với cộng đồng.

Công nghệ thực tế ảo VR 360 độ tại Đặc khu Cô Tô.

Là địa phương có thiên nhiên tươi đẹp, đa dạng địa hình từ đồi núi, đồng bằng đến biển, đảo, Quảng Ninh hội tụ hệ thống di sản thiên nhiên và di sản văn hóa vô cùng phong phú, đa dạng, kết tinh những giá trị văn hóa đặc sắc của nhiều dân tộc, vùng, miền. Du khách đến với Quảng Ninh có thể đi tham quan Vịnh Hạ Long - Di sản thiên nhiên thế giới 3 lần được UNESCO vinh danh cho đến hệ thống hàng trăm di tích, danh thắng và kho tàng di sản văn hóa phi vật thể của đồng bào các dân tộc.

Để những “tài sản vô giá này” thực sự lan tỏa trong bối cảnh mới, những năm gần đây, tỉnh đã chủ động ban hành nhiều chủ trương, nghị quyết mang tính nền tảng, trong đó nổi bật là Nghị quyết số 17-NQ/TU ngày 30/10/2023 về xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, con người Quảng Ninh trở thành nguồn lực nội sinh cho phát triển nhanh, bền vững. Một trong những mục tiêu quan trọng được Nghị quyết đặt ra là số hóa 100% di tích lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh và các loại hình văn hóa phi vật thể đã được xếp hạng trước năm 2030. Đồng thời, nhiệm vụ phát triển công nghiệp văn hóa, kinh tế di sản gắn với đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số được đặt ở vị trí mũi nhọn.

Từ định hướng đó, trong 2 năm gần đây, Quảng Ninh đã có bước tiến nhanh và mạnh trong ứng dụng công nghệ số vào công tác bảo tồn và quảng bá di sản như: Xây dựng cơ sở dữ liệu, số hóa 3D các di tích quốc gia đặc biệt, bảo vật quốc gia; tạo các không gian trải nghiệm du lịch đa dạng. Nổi bật có thể kể đến là Bảo tàng Quảng Ninh đã xây dựng chuyên mục "Giới thiệu hiện vật tiêu biểu" trên website và Zalo OA; sản xuất video thuyết minh, ảnh 360 độ, mô phỏng 3D. Đặc biệt, hệ thống bảo tàng ảo 3D giúp người dân, du khách dễ dàng tham quan, học tập và trải nghiệm từ xa một cách sống động, tiện lợi.

Ông Nguyễn Duy Phương (du khách TP Đà Nẵng) cho biết: Tôi rất ấn tượng với ứng dụng số tại Bảo tàng Quảng Ninh. Ngay ở không gian trưng bày “Di tích Yên Tử - Nhà Trần tại Quảng Ninh”, Bảo tàng sử dụng màn hình trực tuyến để kết nối với 3 điểm của Di tích Yên Tử là đầu ga cáp treo 1, đầu ga cáp treo 2 và khu vực Tháp Tổ. Điều này đã giúp chúng tôi tham quan cảm nhận được cảnh quan thực tại của di tích, thêm cảm xúc khi xem, nghe thuyết minh giới thiệu về giá trị lịch sử - văn hóa của di tích.

Các giá trị văn hoá của người Dao Thanh Y thông qua màn hình cảm ứng được lắp đặt ngay trong Nhà trưng bày không gian văn hóa người Dao Thanh Y (phường Yên Tử).

Trong không gian văn hóa Dao Thanh Y ở phường Yên Tử, toàn bộ hình ảnh, tư liệu về phong tục, trang phục, lối sống đã được số hóa và tích hợp vào hệ thống màn hình cảm ứng, giúp du khách tiếp cận tri thức văn hóa theo cách trực quan và hấp dẫn. Hay tại sự kiện Trưng bày, giới thiệu sách, báo, tài liệu và Triển lãm ảnh tư liệu và tranh cổ động chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh nhiệm kỳ 2025-2030 vừa qua, Ban Tổ chức đã đưa công nghệ VR tái hiện khoảnh khắc Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập cũng đã mở ra hướng tiếp cận lịch sử mới, đặc biệt cuốn hút giới trẻ.

Song song với đó, tỉnh triển khai mạnh các nền tảng phục vụ du lịch thông minh: Bán vé không dùng tiền mặt, thuyết minh tự động đa ngữ, ứng dụng di động tích hợp tra cứu lễ hội - làng nghề - lịch sử - văn hóa, nền tảng du lịch 360 độ… Những giải pháp này không chỉ nâng cao trải nghiệm du khách mà còn góp phần xây dựng môi trường du lịch chuyên nghiệp, minh bạch, hiện đại.

Học sinh Trường Tiểu học Hồng Gai trải nghiệm không gian thực tế ảo tái hiện những khoảnh khắc lịch sử chân thực, giàu cảm xúc tại sự kiện Trưng bày, giới thiệu sách, báo, tài liệu và Triển lãm ảnh tư liệu và tranh cổ động chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh nhiệm kỳ 2025-2030.

Nhờ những nỗ lực đồng bộ, du lịch Quảng Ninh các năm gần đây ghi nhận tăng trưởng mạnh. Năm 2024, tỉnh đón trên 19 triệu lượt du khách, doanh thu du lịch đạt hơn 46.500 tỷ đồng. Trong 11 tháng năm 2025, tỉnh đón trên 19,8 triệu lượt khách du lịch, tăng 10% so với cùng kỳ năm 2024, tổng thu ngành Du lịch đạt khoảng 52.600 tỷ đồng, tăng 21% so với cùng kỳ năm 2024.

Trong kỷ nguyên phát triển mới, trước những yêu cầu đặt ra của thực tiễn, để chuyển đổi số thực sự trở thành động lực phát triển văn hóa - con người - du lịch Quảng Ninh, tỉnh xác định cần tiếp tục triển khai đồng bộ một số giải pháp trọng tâm sau: Hoàn thiện cơ sở dữ liệu số của toàn ngành; mở rộng số hóa 3D; ứng dụng mạnh AI, AR/VR trong mô phỏng di sản, phát triển các tour trải nghiệm ảo, lớp học trực tuyến về văn hóa - lịch sử địa phương, từ đó thu hút sự quan tâm của giới trẻ và du khách quốc tế. Đồng thời, hoàn thiện khung chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ di sản, ưu tiên phát triển các startup công nghệ sáng tạo trong lĩnh vực văn hóa - du lịch; đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực số trong lĩnh vực văn hóa, từ cán bộ quản lý đến nghệ nhân, hướng dẫn viên, doanh nghiệp du lịch; thúc đẩy hợp tác quốc tế, chuyển giao công nghệ và học hỏi kinh nghiệm quản trị di sản hiện đại.

Chuyển đổi số không chỉ là giải pháp để bảo tồn di sản theo nghĩa vật chất, mà còn mở ra cách tiếp cận mới, giúp các giá trị lịch sử - văn hóa của Quảng Ninh lan tỏa mạnh mẽ, bền vững trong cộng đồng. Khi công nghệ trở thành công cụ để văn hóa sống động hơn, gần gũi hơn, di sản sẽ không chỉ được bảo vệ mà còn trở thành nguồn lực quan trọng góp phần hiện thực hóa các mục tiêu phát triển mà tỉnh đặt ra trong kỷ nguyên mới.