Thái Nguyên trên hành trình đổi mới sáng tạo

Hệ thống hạ tầng số trên địa bàn tỉnh được quan tâm đầu tư phát triển, góp phần quan trọng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Ảnh: T.L

Bứt phá từ tri thức số

Khoa học, công nghệ (KHCN) và đổi mới sáng tạo được xác định là động lực then chốt cho tăng trưởng bền vững. Tại Thái Nguyên, trung tâm công nghiệp, giáo dục và khoa học của vùng trung du miền núi phía Bắc, tinh thần này đã được cụ thể hóa qua nhiều chính sách và chương trình hành động mạnh mẽ.

Việc triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã tạo bước chuyển mang tính chiến lược, khai thác tối đa tiềm năng sáng tạo của địa phương.

Ông Dương Hữu Bường, Giám đốc Sở KHCN tỉnh Thái Nguyên, nhận định: KHCN đang trở thành nền tảng, yếu tố then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Các đề tài, dự án ứng dụng đã góp phần quan trọng nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, giảm chi phí sản xuất và thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại.

Tỉnh Thái Nguyên đã và đang tập trung đầu tư phát triển tiềm lực KHCN, từ cơ sở vật chất, trang thiết bị nghiên cứu đến đào tạo, thu hút đội ngũ nhân lực chất lượng cao. Các nhiệm vụ KHCN ngày càng được triển khai theo hướng thiết thực, có khả năng ứng dụng và nhân rộng trong thực tiễn. Hiện toàn tỉnh đang thực hiện 131 nhiệm vụ KHCN cấp tỉnh và 8 nhiệm vụ cấp quốc gia, tập trung vào các lĩnh vực có tiềm năng phát triển.

Trung tâm Số (Đại học Thái Nguyên) được đầu tư đồng bộ, hiện đại, góp phần phục vụ tốt công tác đào tạo, nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ số trên địa bàn tỉnh.

Sở KHCN phối hợp với các địa phương thúc đẩy ứng dụng công nghệ vào sản xuất chè, trồng nấm công nghệ cao, áp dụng IoT trong nuôi trồng thủy sản… Những mô hình này không chỉ mang lại giá trị kinh tế cao mà còn góp phần thay đổi tư duy sản xuất của người dân.

Kết quả đạt được cho thấy sự chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện trên nhiều lĩnh vực, trong đó kinh tế số phát triển ấn tượng. Trong 6 tháng đầu năm 2025, kinh tế số của tỉnh đạt trên 14 tỷ USD. Đây là con số phản ánh rõ tiềm lực cũng như khả năng thích ứng nhanh của nền kinh tế địa phương với xu thế toàn cầu. 

Cùng với đó, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tiếp tục được mở rộng, với nhiều mô hình có tính ứng dụng thực tiễn cao như trường học số, bệnh viện số, nông nghiệp thông minh và danh nghiệp số. Những mô hình này góp phần nâng cao hiệu quả quoản lý, sản xuất, đồng thời tạo điều kiện để người dân trực tiếp hưởng lợi từ thành quả của khoa học và công nghệ.

Lan tỏa công nghệ trong từng lĩnh vực

Xuất phát từ định hướng “KHCN vì cuộc sống”, Sở KHCN tỉnh Thái Nguyên đã phối hợp với các sở, ngành, địa phương đưa công nghệ vào mọi lĩnh vực của đời sống, từ nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ đến quản lý nhà nước.

Nhiều mô hình ứng dụng KHCN cho thấy hiệu quả rõ nét, như hệ thống tưới tự động trong sản xuất chè tại các xã Đại Từ, Phú Lương; mô hình nấm công nghệ cao ở Phú Bình; ứng dụng IoT trong nuôi trồng thủy sản tại Võ Nhai…

Những mô hình này không chỉ nâng cao giá trị kinh tế mà còn góp phần thay đổi tư duy sản xuất, giúp người dân tiếp cận công nghệ hiện đại.

Cơ quan chức năng thử nghiệm sử dụng thiết bị bay không người lái để chăm sóc lúa ở xã Phú Bình.

Thái Nguyên đặc biệt chú trọng gắn kết giữa nghiên cứu, ứng dụng và thương mại hóa, đồng thời hình thành cơ chế kết nối cung - cầu công nghệ. Năm 2025, tỉnh bố trí hơn 233 tỷ đồng cho lĩnh vực KHCN, phấn đấu nâng tỷ lệ chi cho nghiên cứu và phát triển đạt 1% GRDP trở lên, trong đó kinh phí xã hội hóa chiếm trên 60%.

Các lĩnh vực mới như công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) đang được ưu tiên phát triển. Tỉnh đang triển khai Khu công nghệ thông tin tập trung Yên Bình, hợp tác với đối tác Hàn Quốc xây dựng Trung tâm dữ liệu hiện đại, đồng thời mở rộng bảo hộ thương hiệu “Chè Thái Nguyên” tại các thị trường Hoa Kỳ, Nhật Bản và Liên minh châu Âu.

Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) của Thái Nguyên hiện đứng thứ 9/63 tỉnh, thành phố và dẫn đầu vùng trung du và miền núi phía Bắc, khẳng định hiệu quả định hướng phát triển dựa trên khoa học và công nghệ.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, công nghệ đã làm thay đổi phương thức sản xuất. Tỉnh hiện có hơn 250 sản phẩm được bảo hộ sở hữu trí tuệ, tiêu biểu như chè Tân Cương, gạo Bao Thai, nấm Phú Lương, miến Việt Cường… góp phần nâng tầm thương hiệu nông sản Thái Nguyên trên thị trường trong và ngoài nước.

Anh Tô Văn Khiêm, Chủ tịch Hợp tác xã chè an toàn Khe Cốc (xã Vô Tranh), chia sẻ: Chỉ cần vài thao tác, chúng tôi có thể điều khiển hệ thống tưới và theo dõi độ ẩm của đất. Nhờ đó, chi phí sản xuất giảm, năng suất tăng, sản phẩm đạt chuẩn VietGAP và bán được giá cao hơn.

Trong công nghiệp, các doanh nghiệp lớn như: Samsung, TISCO, Masan, Phú Bình Group đầu tư mạnh vào tự động hóa, quản trị số và công nghệ xanh, giúp tăng năng suất, giảm tiêu hao năng lượng. Trong lĩnh vực y tế, hồ sơ bệnh án điện tử và mô hình bệnh viện thông minh được triển khai tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên và Bệnh viện C. Ngành giáo dục cũng đã bước đầu ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giảng dạy và quản lý học tập.

Ở lĩnh vực hành chính, 100% cơ quan nhà nước sử dụng chữ ký số. Sở Khoa học và Công nghệ phối hợp với các đơn vị liên quan kết nối, liên thông dữ liệu với các cơ sở dữ liệu quốc gia và hệ thống giải quyết thủ tục hành chính của các bộ, ngành; đồng thời chuẩn hóa quy trình điện tử trên hệ thống.

Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào dạy học tại Trường Tiểu học và THCS 915 Gia Sàng.

Đến nay, hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính của các địa phương đã được tích hợp với Cổng dịch vụ công quốc gia, cho phép tiếp nhận và xử lý hồ sơ trực tuyến. Tỉnh đã công khai toàn bộ thủ tục hành chính trên Cổng dịch vụ công quốc gia; bảy cơ sở dữ liệu quốc gia đã được đưa vào vận hành và cho phép truy xuất thông tin có cấu trúc, phục vụ hiệu quả công tác tra cứu, giải quyết thủ tục hành chính.

Đột phá bằng đổi mới sáng tạo

Thủ tướng Chính phủ Pham Minh Chính nhấn mạnh: Không có quốc gia nào phát triển nhanh và bền vững nếu không dựa vào KHCN và đổi mới sáng tạo”. Với tầm nhìn đó, Thái Nguyên đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo của vùng trung du và miền núi phía Bắc, nơi KHCN thấm sâu vào từng hoạt động của đời sống xã hội.

Bước vào giai đoạn phát triển mới, Thái Nguyên xác định KHCN và đổi mới sáng tạo là một trong những trụ cột của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội.

Tỉnh tập trung triển khai các nhiệm vụ trọng tâm như: phát triển tiềm lực KHCN, đầu tư hạ tầng nghiên cứu hiện đại, thúc đẩy hợp tác giữa Nhà nước, nhà khoa học và doanh nghiệp; đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện, đưa công nghệ vào mọi lĩnh vực sản xuất, dịch vụ và quản lý; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là đội ngũ kỹ sư, chuyên gia dữ liệu và trí thức trẻ.

Lực lượng thanh niên trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên luôn xung kích, tiên phong trong chuyển đổi số.

Tỉnh đã thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số Thái Nguyên nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, kết nối ý tưởng khởi nghiệp và tổ chức các sự kiện như: “Ngày hội khởi nghiệp đổi mới sáng tạo”, “TechFest vùng trung du và miền núi phía Bắc”.

Hàng trăm dự án khởi nghiệp trong các lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), nông nghiệp số và vật liệu mới đã được hỗ trợ thử nghiệm, phát triển sản phẩm, từng bước hình thành cộng đồng khởi nghiệp sáng tạo năng động.

Từ những đồi chè xanh mướt ở Tân Cương đến các khu công nghiệp sôi động ở Sông Công, Vạn Xuân, Phú Bình, hơi thở của KHCN đang lan tỏa mạnh mẽ. KHCN  trở thành “đòn bẩy” giúp người dân nâng cao thu nhập, doanh nghiệp tăng sức cạnh tranh và địa phương hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Ông Nguyễn Hữu Khương, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp trẻ tỉnh Thái Nguyên, khẳng định: Khi KHCN được đặt ở vị trí trung tâm của mọi chính sách, khi mỗi người dân, mỗi doanh nghiệp đều là chủ thể sáng tạo, Thái Nguyên sẽ có đủ nền tảng để bứt phá, trở thành điểm sáng trong hành trình xây dựng nền kinh tế tri thức.

Dù vậy, vẫn còn không ít thách thức cần vượt qua. Đó là nguồn lực đầu tư cho KHCN còn hạn chế, mối liên kết giữa nghiên cứu và sản xuất chưa thật chặt chẽ, tỷ lệ doanh nghiệp đầu tư cho đổi mới sáng tạo còn thấp. Vì vậy, tỉnh cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách, thu hút chuyên gia, khuyến khích doanh nghiệp coi đổi mới sáng tạo là chiến lược dài hạn.

Khát vọng xây dựng Thái Nguyên giàu mạnh, văn minh, hạnh phúc trong kỷ nguyên số chỉ có thể thành hiện thực khi toàn xã hội cùng chung sức, đồng lòng.

Mỗi sáng kiến, mỗi ý tưởng dù nhỏ cũng góp phần tạo nên bức tranh lớn của sự phát triển. Với nền tảng đã được tạo dựng và quyết tâm chính trị cao, Thái Nguyên đang tự tin tiến bước trên hành trình trở thành cực tăng trưởng năng động của khu vực, góp phần đưa Việt Nam tiến nhanh trên con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.