Dấu ấn văn hoá người Hoa ở nơi miền sông nước
Dấu xưa trong ngôi chùa của cộng đồng người Hoa
Chùa La Hán (khóm Cầu Đen, phường Sóc Trăng, TP. Cần Thơ) với mái ngói cong và hình tượng rồng, phượng, là minh chứng cho hành trình lập nghiệp người Hoa ở vùng sông nước và trở thành biểu tượng tinh thần của cư dân quanh vùng.
Theo người dân sống gần địa điểm này, ban đầu, chùa chỉ là nơi để bà con người Hoa thờ Phật, cầu bình an, cầu mưa thuận gió hòa theo phong tục truyền thống, sau này người dân biết đến càng đông và quen gọi luôn là Chùa La Hán, bởi nơi đây được thờ 18 vị La Hán.
Năm 1956, cơn bão lớn quét qua miền Tây cuốn theo hầu hết mái chùa. Nhưng cũng chính từ biến cố ấy, tinh thần đoàn kết, ý thức bảo tồn bản sắc truyền thống của cộng đồng người Hoa càng rõ nét.
Từng người góp công, góp của dựng lại chùa bằng gỗ, gạch ngói. Rồi đến các đợt xây dựng lớn sau năm 1990, khuôn viên mở rộng lên hàng ngàn mét vuông, đến nay đã hơn 7.000 m² – một quần thể kiến trúc phong phú giữa lòng Sóc Trăng.
Chùa La Hán được xây thành hai tầng rõ rệt: Tầng trên thờ Phật Thích Ca, Thập Bát La Hán, Thái Thượng Lão Quân; tầng dưới thờ Thiên Hậu Nương Nương, Bạch Hầu Công, Ôn Thần và các vị Tiên Cô, Tiên Hữu – sự phối thờ đặc trưng trong văn hoá tín ngưỡng của người Hoa Nam Bộ, nơi Phật – Đạo – Thần hoà quyện, không ranh giới.
Phía sân trước, tượng Phước Đức Lão Ông, Quan Âm Bồ Tát, hồ rùa, ao sen, núi Phổ Đà được bố trí hài hòa. Những yếu tố này, không chỉ là cảnh quan mà còn là cách cộng đồng người Hoa “tái tạo” linh khí quê hương ngay tại vùng đất họ chọn làm nơi định cư.
Điều khiến nơi đây đặc biệt, không phải là sự rộng lớn mà là lối kiến trúc tinh xảo, cầu kỳ, thể hiện rõ thẩm mỹ của người Hoa.
Từ xa, phần mái “trùng thiềm điệp ốc” vươn lên như những lớp sóng. Ba biển hoành treo trước mặt tiền tạo nên cảm giác trang nghiêm: “Tung quán tứ phương”, “Vĩnh Thiền tự”, “La Hán đàn”. Mỗi chữ, mỗi nét thư pháp đều thể hiện triết lý sống và thế giới quan của người Hoa – đề cao sự học, tôn kính bề trên, xem tu tập là con đường bền vững nhất.
Bước lên tầng trên – gian thờ chính, du khách dễ bị cuốn hút bởi “Đại Hùng bửu điện” rực rỡ. Phật Thích Ca uy nghi ở trung tâm, dọc hai bên là 18 vị La Hán đứng chầu với nét mặt sinh động, khắc họa tính cách của từng vị. Giữa gian thờ còn có tượng Huê Quang Đại Đế- một vị thần trong Đạo giáo nhỏ nhắn mà trang trọng, cho thấy sự dung hòa tôn giáo xuyên suốt đời sống tâm linh của đồng bào Hoa ở Cần Thơ.
Cạnh đó, là ban thờ Lý Đạo Minh Thiên Tôn (Lý Thiết Quải – một trong Bát Tiên) và Tống Thiền Tổ Sư. Câu chuyện vị Tổ Sư tu Phật nhưng mộng gặp Lý Đạo Minh điểm hóa rồi đắc đạo, được khắc họa ngay trên bức hoành “Vĩnh thiền vạn cổ” treo tại gian thờ, như lời nhắc về sự giao thoa giữa Đạo – Phật trong triết lý tu hành của người Hoa.
Nhưng có lẽ khiến du khách ấn tượng nhất chính là các công trình nghệ thuật ngoài trời. Bên trái là chim phượng hoàng được tạo hình từ đá tự nhiên – từng tảng đá màu ghép lại, phần đuôi xoè rộng thành hốc đá thờ Quan Thế Âm. Bên trên khắc ba chữ “Phổ Đà Sơn”. Hình ảnh này khiến nhiều người liên tưởng đến truyền thống thờ Quan Âm của Hoa tộc vùng Triều Châu – Phúc Kiến.
Bên phải là con rồng khổng lồ cẩn đá miểng-một lối trang trí đặc trưng của người Hoa miền Tây. Từng mảnh gốm nhỏ, từng mảng màu được ghép thủ công thành thân rồng uốn lượn, sắc sảo và đầy sức sống.
Không xa đó là Bát Tiên đình – gian nghỉ tám cạnh, phỏng theo lối “thập lý đình” của người Trung Hoa cổ. Mái cong, cột trụ đỏ, hoạ tiết mây lửa khiến không gian như một góc phố xưa trong phim cổ trang.
Nơi gìn giữ phong tục nhiều đời
Không chỉ là chốn lễ bái, Chùa La Hán từ lâu đã là trung tâm sinh hoạt văn hoá của cộng đồng người Hoa Cần Thơ nói riêng và vùng Đồng bằng sông Cửu Long nói chung. Mỗi năm, nơi đây đón hàng triệu lượt khách vãn cảnh, chiêm bái.
Ông Âu Hiền Đạt, dân tộc Hoa, ngụ phường Phú Lợi, TP. Cần Thơ cho biết: Vào các lễ lớn của Phật giáo, bà con tấp nập đến cầu an. Nhưng rực rỡ nhất là Tết Nguyên đán và Tết Nguyên Tiêu.
Đêm rước đèn, rước bửu tháp, rước bánh phước diễn ra trong tiếng trống, ánh đèn lồng rực rỡ; trẻ em chạy theo đoàn rước, người lớn diện trang phục truyền thống. Tất cả tạo nên sắc thái Tết riêng biệt của cộng đồng người Hoa tại Nam Bộ.
Vào mùa Vu Lan, Ban Quản trị Chùa La Hán sẽ phát gạo, muối cho hộ nghèo - hoạt động thể hiện tinh thần “nhân ái - nghĩa tình” của người Hoa. Ngoài mùa lễ, nơi thờ tự này còn quyên góp quỹ vì người nghèo, trao nhà tình thương, hỗ trợ học sinh khó khăn - âm thầm mà bền bỉ, như cách cộng đồng gắn bó với vùng đất này hơn nửa thế kỷ.
Cùng con gái đến lễ Phật và ngắm cảnh chùa La Hán, chị Dương Thị Hồng Nghí, dân tộc Hoa, ngụ phường Sóc Trăng, TP. Cần Thơ chia sẻ: Đi chùa là nếp văn hoá của đồng bào Hoa. Nhờ sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, đời sống bà con ngày càng có nhiều chuyển biến tích cực, tín ngưỡng truyền thống cũng luôn được tạo điều kiện để thực hành.
Trải qua nhiều biến thiên của lịch sử, Chùa La Hán đã không chỉ là điểm tham quan hay nơi gửi gắm niềm tin tâm linh; đó còn là bảo tàng sống của văn hoá người Hoa miền Tây Nam bộ – nơi mỗi đường chạm khắc, mỗi pho tượng, mỗi lễ hội đều kể câu chuyện về hành trình vượt sông vượt biển, gìn giữ bản sắc qua nhiều thế hệ. Giữa thành phố phát triển từng ngày, Chùa la Hán vẫn lặng lẽ tỏa ánh vàng mỗi buổi chiều, như lời nhắc rằng văn hoá, dù nhuốm màu thời gian vẫn luôn trường tồn.
