“Hàng rào mềm” ngăn gian lận xuất xứ, bảo vệ uy tín hàng Việt
Chia sẻ về vấn đề này, ông Nguyễn Bình Minh, giảng viên Đại học Thương mại, đại diện Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam cho biết, hậu kiểm không chỉ là công cụ phát hiện và xử lý vi phạm, mà quan trọng hơn, là “bộ lọc” giúp thị trường vận hành lành mạnh ngay từ gốc nếu được thiết kế đồng bộ với các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp làm đúng.
Từ thực tiễn làm việc với cộng đồng doanh nghiệp, ông Nguyễn Bình Minh cho rằng, để hạn chế sai phạm và nâng cao hiệu quả hậu kiểm, giải pháp căn cơ nhất là giúp doanh nghiệp “đi đúng ngay từ bước đầu tiên”. Khi doanh nghiệp lựa chọn con đường minh bạch về xuất xứ, quy trình sản xuất và chất lượng sản phẩm, hậu kiểm sẽ không còn là áp lực, mà trở thành cơ chế xác nhận và bảo vệ những doanh nghiệp làm ăn chân chính.
Theo ông Minh, điều này đòi hỏi hệ thống quy định pháp luật về chứng nhận xuất xứ phải rõ ràng, dễ hiểu và thuận lợi trong thực thi. “Nếu quy định mập mờ, nhiều kẽ hở, chi phí tuân thủ cao, rất dễ tạo động cơ cho hành vi lách luật. Ngược lại, khi thủ tục minh bạch, chi phí thấp, doanh nghiệp sẽ có xu hướng tuân thủ nhiều hơn", ông Minh nhấn mạnh.
Việc minh bạch về xuất xứ, quy trình sản xuất ngay từ đầu sẽ giúp hậu kiểm không còn là áp lực
Một trong những giải pháp trọng tâm được ông Nguyễn Bình Minh nhấn mạnh là đào tạo và nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân và doanh nghiệp nhỏ và vừa. Theo ông, đây chính là hình thức hỗ trợ hiệu quả và bền vững nhất của Nhà nước đối với cộng đồng doanh nghiệp.
Các chương trình đào tạo cần tập trung giúp doanh nghiệp hiểu rằng, tuân thủ quy tắc xuất xứ không chỉ để đáp ứng yêu cầu trước mắt, mà là điều kiện cho phát triển dài hạn: xây dựng thương hiệu, mở rộng quy mô và thâm nhập các thị trường khó tính. Khi nhận thức được lợi ích lâu dài này, doanh nghiệp sẽ chủ động đầu tư vào hệ thống quản lý xuất xứ, truy xuất nguồn gốc và chuẩn hóa quy trình sản xuất.
Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, Việt Nam đang được xem là một “ngã tư” quan trọng của thương mại toàn cầu, với việc tham gia 17 hiệp định thương mại tự do, trong đó có các FTA thế hệ mới, từ góc nhìn dài hạn, hậu kiểm xuất xứ hàng hóa không nên chỉ được nhìn nhận như công cụ xử phạt, mà cần đặt trong tổng thể chiến lược bảo vệ uy tín quốc gia.
Một hệ thống hậu kiểm hiệu quả, minh bạch và công bằng sẽ tạo dựng niềm tin cho thị trường, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư bài bản, đồng thời nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Khi đó, xuất xứ hàng hóa không chỉ là điều kiện kỹ thuật để hưởng ưu đãi thuế, mà trở thành “giấy thông hành” cho thương hiệu Việt bước vào những thị trường lớn, khó tính nhưng giàu tiềm năng.
