C/O: "Hộ chiếu" đưa hàng thủ công mỹ nghệ Việt vào thị trường cao cấp
Theo số liệu của Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu thủ công mỹ nghệ những năm gần đây đang tăng trưởng mạnh. Từ 2,23 tỷ USD năm 2019 lên gần 4 tỷ USD năm 2024 và dự kiến đạt 4,5- 4,7 tỷ USD năm 2025. Các mặt hàng chủ lực như mây tre đan, gốm sứ, đồ gỗ mỹ nghệ, sơn mài, thêu ren đã có mặt tại nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ. Đáng chú ý, tỷ trọng xuất khẩu sang các thị trường yêu cầu cao về tiêu chuẩn và xuất xứ như EU, Nhật Bản, Hoa Kỳ đang gia tăng rõ rệt.
Thực tế cho thấy, tại các thị trường cao cấp, C/O không chỉ phục vụ mục đích thông quan mà còn là căn cứ để đối tác đánh giá mức độ tuân thủ các quy định về xuất xứ, môi trường, lao động và tính bền vững của chuỗi cung ứng. Với những sản phẩm mang đậm yếu tố thủ công và bản sắc văn hóa, việc chứng minh rõ ràng “Made in Vietnam” giúp doanh nghiệp tạo dựng niềm tin với nhà nhập khẩu và người tiêu dùng, từ đó nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm.
Theo đại diện Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, việc thực thi các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như EVFTA và CPTPP đã mở ra dư địa lớn cho xuất khẩu thủ công mỹ nghệ. Dù sở hữu hơn 5.400 làng nghề và kho tàng sản phẩm giàu bản sắc và đã được Nhà nước có chính sách hỗ trợ từ ưu đãi thuế, đào tạo đến xúc tiến thương mại, nhưng kết quả vẫn hạn chế. Nhiều doanh nghiệp nhỏ không đáp ứng được yêu cầu hồ sơ, chứng từ và quy tắc xuất xứ phức tạp.
C/O được xem là "hộ chiếu" đưa hàng thủ công mỹ nghệ Việt vào thị trường cao cấp
Trong bối cảnh đó, cải cách thủ tục hành chính và đẩy mạnh số hóa quy trình cấp C/O được xem là cú hích quan trọng. Theo Bộ Công Thương, hệ thống cấp C/O điện tử thời gian qua đã được mở rộng, giúp doanh nghiệp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, giảm chi phí và tăng tính minh bạch. Với đặc thù đơn hàng nhỏ, đa dạng và mang tính mùa vụ, cải cách này tạo điều kiện để nhiều cơ sở làng nghề mạnh dạn chuyển sang xuất khẩu chính ngạch.
Thực tế ghi nhận, nhiều doanh nghiệp mây tre đan, gốm sứ tại Hà Nội, Bắc Ninh, Bình Dương, Đồng Nai đã từng bước làm chủ quy trình chứng nhận xuất xứ, qua đó ký kết được các hợp đồng dài hạn với đối tác châu Âu và Nhật Bản. Thay vì xuất khẩu manh mún, phụ thuộc vào trung gian, doanh nghiệp ngày càng chủ động hơn trong đàm phán giá, kiểm soát chất lượng và xây dựng thương hiệu.
Các chuyên gia nhận định, lợi thế lớn nhất của thủ công mỹ nghệ Việt Nam nằm ở nguồn nguyên liệu trong nước, tay nghề thủ công tinh xảo và giá trị văn hóa bản địa. Tuy nhiên, để biến lợi thế này thành sức cạnh tranh bền vững, doanh nghiệp cần đầu tư bài bản hơn vào quản trị sản xuất, chuẩn hóa hồ sơ xuất xứ, từng bước áp dụng truy xuất nguồn gốc nguyên liệu. Khi C/O được thực hiện minh bạch ngay từ đầu, rủi ro trong quá trình hậu kiểm sẽ giảm, đồng thời tạo nền tảng vững chắc để mở rộng thị trường.
Ở góc độ quản lý, việc tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường hướng dẫn và đào tạo về quy tắc xuất xứ cho doanh nghiệp nhỏ và hộ làng nghề được xem là giải pháp then chốt. Khi C/O không còn là rào cản kỹ thuật mà trở thành công cụ hỗ trợ phát triển, hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam sẽ có thêm cơ hội bước vào các phân khúc cao cấp, nâng cao giá trị xuất khẩu và khẳng định vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
