Xuất xứ hàng hóa: “Giấy thông hành” mới của ngành thực phẩm xuất khẩu
Khi ưu đãi thuế quan gắn chặt với minh bạch nguồn gốc
Thương mại quốc tế đang bước vào một giai đoạn mới, nơi các hiệp định thương mại tự do (FTA) không chỉ mở ra cơ hội mà đồng thời đặt ra những yêu cầu ngày càng khắt khe về minh bạch nguồn gốc, truy xuất và tuân thủ quy tắc xuất xứ. Với ngành thực phẩm, nhóm hàng chịu sự kiểm soát chặt chẽ về an toàn, chất lượng và tính bền vững, xuất xứ hàng hóa đã vượt ra khỏi phạm vi một thủ tục kỹ thuật, trở thành thước đo năng lực tổ chức sản xuất và mức độ sẵn sàng hội nhập của doanh nghiệp.
Từ sữa đến dừa, hai ngành hàng có đặc thù khác nhau nhưng cùng tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, thực tiễn của các doanh nghiệp cho thấy một điểm chung: chỉ khi làm chủ xuất xứ, ưu đãi FTA mới thực sự phát huy hiệu quả. Chia sẻ với Báo Công Thương, ông Võ Trung Hiếu, Giám đốc Kinh doanh quốc tế Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk), cho rằng trong bối cảnh thương mại toàn cầu nhiều biến động, từ lạm phát, xung đột địa chính trị đến xu hướng gia tăng rào cản kỹ thuật, xuất xứ hàng hóa đang trở thành “giấy thông hành” quan trọng để doanh nghiệp thực phẩm duy trì xuất khẩu bền vững.
Theo ông Hiếu, năm 2024, kim ngạch xuất khẩu của Vinamilk vẫn tăng trưởng trên 10% và bước sang năm 2025, doanh nghiệp tiếp tục giữ được nhịp tăng trưởng này nhờ sự chủ động trong tổ chức thị trường và khả năng thích ứng với các yêu cầu mới. “Vinamilk không lựa chọn tăng trưởng bằng mọi giá, mà tập trung nâng cao giá trị xuất khẩu, chuẩn hóa hệ thống quản trị và củng cố uy tín thương hiệu. Đây là nền tảng để doanh nghiệp đứng vững trước những biến động mang tính chu kỳ của thương mại toàn cầu”, ông Võ Trung Hiếu nhấn mạnh.
Sản phẩm của Vinamilk đã xuất khẩu sản phẩm tới 65 quốc gia và vùng lãnh thổ, hiện diện tại hầu hết các châu lục
Hiện nay, Vinamilk đã xuất khẩu sản phẩm tới 65 quốc gia và vùng lãnh thổ, hiện diện tại hầu hết các châu lục. Tuy nhiên, việc mở rộng thị trường được doanh nghiệp triển khai có chọn lọc, gắn chặt với yêu cầu tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật, quy tắc xuất xứ và đặc thù tiêu dùng của từng thị trường, nhằm kiểm soát rủi ro và bảo đảm tăng trưởng dài hạn.
Trong quá trình khai thác các FTA, Vinamilk hiện là một trong những doanh nghiệp tận dụng hiệu quả ưu đãi xuất xứ của ngành thực phẩm. “Khoảng 95% kim ngạch xuất khẩu của Vinamilk đã sử dụng C/O ưu đãi. Phần còn lại chủ yếu liên quan đến những thị trường mà tỷ lệ hàm lượng xuất xứ Việt Nam chưa đạt yêu cầu”, ông Võ Trung Hiếu cho biết.
Theo lãnh đạo Vinamilk, giá trị lớn nhất của C/O không chỉ nằm ở việc giảm chi phí thuế quan. “Quan trọng hơn, C/O giúp nâng cao uy tín của doanh nghiệp khi làm việc với các đối tác quốc tế, đặc biệt trong bối cảnh các thị trường ngày càng coi trọng minh bạch và khả năng truy xuất nguồn gốc”, ông Hiếu nói.
Là một trong những doanh nghiệp được thí điểm cơ chế tự chứng nhận xuất xứ, Vinamilk buộc phải chuẩn hóa toàn bộ hệ thống quản trị, từ nguyên liệu đầu vào, quy trình sản xuất đến lưu trữ dữ liệu và kiểm soát rủi ro. Theo ông Võ Trung Hiếu, sự đồng hành của Bộ Công Thương, đặc biệt là Cục Xuất nhập khẩu và các cơ quan cấp C/O tại địa phương, đã giúp doanh nghiệp từng bước làm chủ quy tắc xuất xứ và vận hành hệ thống ổn định hơn.
Làm chủ C/O để mở rộng thị trường thực phẩm
Không chỉ ngành sữa, câu chuyện của ngành dừa, một ngành nông sản chế biến đặc thù cũng cho thấy vai trò ngày càng rõ nét của xuất xứ hàng hóa. Trao đổi với phóng viên, bà Đặng Võ Hoàng My, Trưởng phòng Công ty TNHH Chế biến dừa Lương Quới, cho biết xuất khẩu hiện chiếm khoảng 90% tổng sản lượng của doanh nghiệp, với thị trường trải rộng tại hơn 65 quốc gia và vùng lãnh thổ.
Theo bà Hoàng My, kết quả này không chỉ đến từ mở rộng thị trường, mà là thành quả của quá trình tái cấu trúc sản xuất theo hướng chuẩn hóa và chế biến sâu. “Bên cạnh sản xuất theo đơn hàng quốc tế, chúng tôi chủ động phát triển các sản phẩm mang thương hiệu Việt Nam và đã xuất khẩu tới hơn 30 thị trường. Điều này giúp nâng cao giá trị gia tăng cho trái dừa và giảm phụ thuộc vào xuất khẩu thô”, bà chia sẻ.
Xuất khẩu hiện chiếm khoảng 90% tổng sản lượng của Công ty TNHH Chế biến dừa Lương Quới
Đối với ngành dừa, các thị trường lớn như Hoa Kỳ, Canada hay châu Âu không chỉ quan tâm đến chất lượng sản phẩm cuối cùng, mà còn đặc biệt coi trọng nguồn gốc nguyên liệu, quy trình sản xuất và khả năng truy xuất xuyên suốt chuỗi cung ứng. “C/O ưu đãi giúp doanh nghiệp có lợi thế về thuế quan, nhưng giá trị cốt lõi nằm ở việc khẳng định ‘danh tính’ của sản phẩm dừa Việt Nam: minh bạch, bền vững và đạt chuẩn quốc tế”, bà Hoàng My nhấn mạnh.
Từ thực tiễn của các công ty thực phẩm có thể thấy, chuyển đổi số trong công tác cấp C/O đang tạo ra những chuyển biến tích cực, giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong hoàn thiện hồ sơ và tổ chức đơn hàng. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cũng kiến nghị tiếp tục rút ngắn thời gian cấp C/O, đặc biệt với những thị trường có thời gian vận chuyển ngắn, đồng thời đẩy mạnh liên thông dữ liệu xuất xứ trong chuỗi cung ứng.
Theo bà Đặng Võ Hoàng My, việc liên thông dữ liệu truy xuất nguồn gốc sẽ giúp giảm chi phí tuân thủ, thuận lợi cho hậu kiểm và tạo điều kiện để doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị xuất khẩu.
Trong bối cảnh thương mại toàn cầu tiếp tục biến động, ngành thực phẩm Việt Nam đang đứng trước một ngưỡng cửa mới, nơi ưu đãi thuế quan chỉ còn là điều kiện cần. Thực tiễn từ các doanh nghiệp cho thấy, làm chủ xuất xứ hàng hóa chính là điều kiện đủ để tận dụng FTA một cách thực chất, mở rộng thị trường và nâng cao giá trị gia tăng. Khi yêu cầu về minh bạch, truy xuất và tuân thủ ngày càng khắt khe, xuất xứ không chỉ quyết định khả năng đi xa của từng doanh nghiệp, mà còn là thước đo năng lực hội nhập của cả ngành thực phẩm Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.
