Ứng dụng bản đồ sáng chế trong phát triển công nghệ lò phản ứng mô-đun nhỏ và đất hiếm

Phát biểu khai mạc hội thảo, Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ Lưu Hoàng Long nhấn mạnh, trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ toàn cầu ngày càng gay gắt, việc làm chủ các công nghệ chiến lược đang trở thành yếu tố then chốt, gắn trực tiếp với an ninh quốc gia, an ninh năng lượng, năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững của mỗi quốc gia. Cùng với đó, sở hữu trí tuệ và thông tin sáng chế ngày càng giữ vai trò quan trọng trong hoạch định chính sách, định hướng nghiên cứu và phát triển công nghệ.

Đối với Việt Nam, công nghệ lò phản ứng mô-đun nhỏ và công nghệ đất hiếm không chỉ là những hướng công nghệ mới, mà còn là nền tảng quan trọng phục vụ an ninh năng lượng và tự chủ công nghệ quốc gia. 

Trong điều kiện nhu cầu năng lượng tăng cao, yêu cầu giảm phát thải ngày càng rõ nét, đồng thời cạnh tranh về nguồn lực đầu vào cho công nghệ cao diễn ra quyết liệt, việc phát triển hiệu quả hai lĩnh vực này có ý nghĩa chiến lược lâu dài, góp phần nâng cao vị thế và khả năng tham gia bền vững của Việt Nam trong chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu.

Cục trưởng Lưu Hoàng Long cho biết, các công nghệ liên quan đến lò phản ứng mô-đun nhỏ và đất hiếm đã được đưa vào Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược ban hành theo Quyết định số 1131/QĐ-TTg ngày 12/6/2025 của Thủ tướng Chính phủ, qua đó khẳng định rõ định hướng ưu tiên phát triển ở tầm quốc gia. 

Trên cơ sở kết quả tích cực của hội thảo về bản đồ sáng chế tổ chức tháng 3/2025, Cục Sở hữu trí tuệ phối hợp với Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) tổ chức hội thảo lần này nhằm trang bị cho các đại biểu phương pháp và công cụ phân tích sáng chế hiện đại, hỗ trợ thiết thực cho công tác quản lý, nghiên cứu, phát triển và hoạch định lộ trình công nghệ chiến lược của Việt Nam.

Đồng quan điểm với Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ, đại diện Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) đánh giá cao việc Việt Nam đưa công nghệ lò phản ứng mô-đun nhỏ và công nghệ đất hiếm vào danh mục các công nghệ chiến lược quốc gia. 

Theo JICA, việc ứng dụng bản đồ sáng chế không chỉ mang lại những gợi ý tri thức hữu ích cho quá trình phát triển công nghệ trong tương lai, mà còn cho phép phân tích dữ liệu sáng chế từ nhiều góc độ khác nhau, qua đó nâng cao độ chính xác và chiều sâu của các nhận định công nghệ.

Đại diện JICA nhấn mạnh, phân tích sáng chế không nên dừng lại ở khuôn khổ hội thảo, mà cần được xem như một “vũ khí sắc bén” và được áp dụng thường xuyên, liên tục trong công việc hằng ngày. Việc duy trì và khai thác hiệu quả công cụ này sẽ hỗ trợ doanh nghiệp, trường đại học và viện nghiên cứu xây dựng, hoàn thiện chiến lược nghiên cứu – phát triển, chiến lược kinh doanh và chiến lược sở hữu trí tuệ, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh và chủ động hội nhập công nghệ.

Tại hội thảo, Nunokawa Takuro (Công ty TNHH Property) đã giới thiệu tổng quan về bản đồ sáng chế – công cụ phân tích ngày càng được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu, phát triển công nghệ và hoạch định chính sách. Theo đó, bản đồ sáng chế là phương pháp phân tích dựa trên việc thu thập, xử lý có hệ thống khối lượng lớn tài liệu sáng chế, sắp xếp theo mối quan hệ và trục thời gian nhằm làm rõ quá trình phát triển công nghệ cũng như hoạt động của các chủ thể tham gia.

Khác với việc chỉ thống kê số lượng đơn sáng chế, bản đồ sáng chế cho phép rút ra những nhận định chuyên sâu về xu hướng công nghệ, cấu trúc cạnh tranh, mức độ tập trung quyền sở hữu trí tuệ và những khoảng trống công nghệ chưa được khai thác. Thông qua các biểu đồ và hình thức trực quan hóa, công cụ này hỗ trợ nhận diện vòng đời công nghệ, xác định lĩnh vực công nghệ chủ chốt, công nghệ mới nổi cũng như chiến lược đăng ký sáng chế của doanh nghiệp và tổ chức nghiên cứu ở quy mô quốc gia và toàn cầu.

Đại diện Công ty Property cho biết, bản đồ sáng chế có thể được ứng dụng hiệu quả ở nhiều cấp độ. Ở cấp tổ chức, doanh nghiệp và viện nghiên cứu, công cụ này hỗ trợ lựa chọn chủ đề R&D, đánh giá rủi ro xâm phạm quyền, xác định đối tác tiềm năng và định hình chiến lược sở hữu trí tuệ. Ở cấp quốc gia, bản đồ sáng chế giúp trực quan hóa các lĩnh vực tăng trưởng, phát hiện khoảng trống trong hệ sinh thái công nghệ, qua đó làm cơ sở cho phân bổ nguồn lực nghiên cứu, lựa chọn ngành ưu tiên và xây dựng chính sách phát triển công nghiệp dài hạn.

Cũng tại hội thảo, các đại biểu được giới thiệu hai nghiên cứu tình huống trong lĩnh vực lò phản ứng mô-đun nhỏ và công nghệ đất hiếm, qua đó minh họa cụ thể cách xây dựng và phân tích bản đồ sáng chế đối với các công nghệ chiến lược. Thông qua ví dụ thực tế, các diễn giả trình bày quy trình thu thập, phân loại, làm sạch dữ liệu sáng chế, cùng phương pháp trực quan hóa và diễn giải kết quả phân tích phục vụ định hướng nghiên cứu, phát triển và hợp tác công nghệ.

Trong phiên thực hành buổi chiều, các đại biểu trực tiếp trải nghiệm các công cụ và nguồn dữ liệu phổ biến như Lens và WIPS để xây dựng bản đồ sáng chế trong lĩnh vực lò phản ứng mô-đun nhỏ và đất hiếm./.