Xây dựng một nền dữ liệu thống kê tập trung, thống nhất, đồng bộ

Chiều 21/11, Quốc hội thảo luận tại Hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê. Phát biểu giải trình, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh, dự thảo Luật hướng tới xây dựng một nền dữ liệu thống kê tập trung, thống nhất, đồng bộ, bảo đảm thông tin chính xác, kịp thời, phục vụ công tác lãnh đạo, chỉ đạo, hoạch định chính sách, giám sát và đánh giá tình hình kinh tế - xã hội.

Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong hoạt động thống kê

Góp ý hoàn thiện một số nội dung cụ thể của dự thảo luật, đại biểu Phạm Văn Hòa - Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp cho biết, hệ thống thông tin thống kê là do cơ quan chuyên môn Ủy ban nhân dân cấp xã, Tòa án khu vực, Viện kiểm sát khu vực, cơ quan thuế, cơ quan bảo hiểm xã hội và các cơ quan cấp xã trên địa bàn cùng thực hiện là hết sức cần thiết. Đồng thời, mỗi cơ quan đều có chức năng, nhiệm vụ riêng và thực hiện công tác thống kê nên cần quan tâm để có phân biệt rạch ròi, cụ thể để tránh trùng lắp số liệu.

Đại biểu cũng bày tỏ sự thống nhất cao về nội dung phân cấp, phân quyền tại dự thảo Luật. Đại biểu cho biết, trước đây thẩm quyền quyết định tiến hành tổng điều tra thống kê quốc gia do Thủ tướng Chính phủ nhưng tại dự thảo Luật trình Quốc hội lần này đã điều chỉnh thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ và phân quyền cho Bộ trưởng Bộ Tài chính; phân quyền cho Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tổng Kiểm toán nhà nước trong thực hiện tổng điều tra quy định tại điểm d khoản 1 Điều 29 và quyết định điều chỉnh, bổ sung tổng điều tra thống kê quốc gia được phân công thực hiện.

Liên quan đến chuyên ngành thống kê, đại biểu đồng tình với việc bỏ cơ quan thanh tra cấp huyện, thanh tra chuyên ngành và có quy định về kiểm tra chuyên ngành thống kê. Về hệ thống cơ quan thống kê, đại biểu Phạm Văn Hòa cho biết, dự thảo quy định hệ thống cơ quan thống kê có 3 cấp (trung ương, cấp tỉnh, cấp cơ sở), trong có cơ quan thống kê cấp cơ sở gồm khoảng 6-7 xã nhập lại thành một cơ quan thống kê cấp cơ sở. Đại biểu đề nghị Cơ quan soạn thảo thông tin làm rõ thêm về tổ chức bộ máy quản lý, phạm vi quản lý của các cơ quan thống kê cấp cơ sở và làm rõ chế độ báo cáo thông tin của các cơ quan thống kê theo tuần, theo tháng hay theo quý.

Bên cạnh đó, quan tâm đến nội dung về phối hợp giữa các lĩnh vực thống kê với nhau, đại biểu Phạm Văn Hòa cho biết, trên thực tế có sự chênh lệch số liệu thống kê giữa các cơ quan thống kê của Bộ Tài chính, cơ quan khác còn lớn, chẳng hạn như dữ liệu dân số và đề nghị Cơ quan soạn thảo giải trình làm rõ, khi tiến hành thống kê sẽ áp dụng số liệu thống kê của cơ quan nào. Đại biểu cũng lo ngại về tình trạng con số thống kê trùng lặp, cùng một đối tượng thống kê nhưng được nhiều cơ quan thống kê, báo cáo, dẫn tới trùng lặp về con số, ảnh hưởng đến công tác chỉ đạo, điều hành của cơ quan quản lý nhà nước.

Đại biểu Phạm Văn Hòa - Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp phát biểu. Ảnh: quochoi.vn

Bảo đảm thông tin thống kê khách quan, chính xác, đầy đủ, kịp thời và thống nhất

Tại phiên họp, tham gia giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, qua thảo luận tổ, Bộ Tài chính đã nhận được 69 lượt ý kiến phát biểu và đã có Báo cáo tiếp thu, giải trình về dự án Luật.

Cụ thể, về phạm vi sửa đổi, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, Bộ Tài chính đề xuất nội dung sửa đổi tập trung vào những vấn đề cấp thiết liên quan đến yêu cầu đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trong triển khai các nhiệm vụ thống kê.

Theo đó, nội dung đề xuất sửa đổi tập trung vào 4 nhóm vấn đề lớn: (1) Nhóm các quy định liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy Nhà nước và tổ chức thống kê Nhà nước, tổ chức chính quyền địa phương hai cấp; (2) Nhóm các quy định liên quan đến thanh tra chuyên ngành thống kê, kiểm tra chuyên ngành thống kê; (3) Nhóm các quy định liên quan đến chuyên môn nghiệp vụ thống kê phát sinh trong thực tiễn; (4) Nhóm các quy định liên quan đến ứng dụng phương pháp thống kê, công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong hoạt động thống kê Nhà nước.

Về vai trò của cơ quan thống kê trung ương trong thẩm định hệ thống chỉ tiêu của các bộ ngành, chế độ báo cáo thống kê và phân loại ngành, lĩnh vực, phương án điều tra do Bộ, ngành, UBND ban hành, số liệu của chỉ tiêu thống kê quốc gia do bộ ngành thực hiện, Bộ trưởng cho biết, trong quá trình thực hiện thống kê, Bộ Tài chính cũng sẽ luôn tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành để đảm bảo số liệu thống kê khách quan, chính xác, đầy đủ, kịp thời và thống nhất.

Về tính thống nhất trong hoạt động thống kê, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, hoạt động thống kê là lĩnh vực đặc thù, đòi hỏi cần có sự chỉ đạo tập trung, thống nhất, xuyên suốt từ trung ương tới cơ sở, giữa các bộ, ngành để đảm bảo số liệu thống kê được thu thập, tổng hợp đúng theo các phương pháp, tuân thủ các chuẩn mực quốc tế. Luật Thống kê hiện hành đã có các quy định để đảm bảo thống nhất trong hoạt động thống kê như: nguyên tắc của hoạt động thống kê nhà nước, các chuẩn mực thống kê áp dụng thống nhất trong phạm vi toàn quốc, thống nhất về phương pháp. Mỗi chỉ tiêu thống kê sẽ được chuẩn hóa theo: khái niệm, phương pháp tính, phân tổ chủ yếu, kỳ công bố, nguồn số liệu và cơ quan chịu trách nhiệm thu thập, tổng hợp. Đồng thời, thống nhất về quy trình sản xuất dữ liệu thống kê, thống nhất về số liệu thống kê, thống nhất trong việc ban hành và sử dụng các phân loại thống kê.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho rằng, hiện nay có những sai lệch dữ liệu thống kê giữa cơ quan thống kê và các cơ quan khác như dữ liệu về dân số. Song Bộ trưởng đánh giá, trong thời gian tới sẽ không có, hoặc vấn đề này sẽ được giảm bớt, có thể không tuyệt đối nhưng sẽ được giảm tối đa. “Khi quản lý tốt hơn và có số hóa đầy đủ dữ liệu dân cư thì lúc đó chúng ta sẽ chỉ có một đáp án” - Bộ trưởng Bộ Tài chính khẳng định,

Liên quan đến nhóm các quy định sắp xếp lại tổ chức bộ máy của cơ quan thống kê, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, thực hiện chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương, Bộ Tài chính đã chuyển mô hình từ Tổng cục Thống kê sang mô hình Cục Thống kê. Để phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp, ở địa phương có cơ quan thống kê cấp tỉnh và cấp cơ sở (cấp xã). “Tuy nhiên, để đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực ở địa phương, cơ sở thống kê ở cấp xã không phải chỉ phục vụ một xã mà phải quản lý tối thiểu từ 3-6 xã. Cơ quan thống kế cấp cơ sở chính là cấp xã”, Bộ trưởng nêu rõ.

Hình thành hệ thống thông tin thống kê nhà nước đầy đủ, thông suốt

Về chế độ báo cáo thống kê, dự thảo bổ sung quy định về chế độ báo cáo thống kê cấp xã và giao Bộ trưởng Bộ Tài chính ban hành. Quy định này nhằm bảo đảm thu thập thông tin thống kê phục vụ quản lý điều hành cấp xã, hình thành hệ thống thông tin thống kê quốc gia và cấp tỉnh. Bộ trưởng Bộ Tài chính sẽ ban hành chế độ báo cáo thống kê cấp tỉnh, cấp xã gồm hệ thống biểu báo cáo và hướng dẫn ghi chép áp dụng thống nhất toàn quốc, không trùng lặp, không phát sinh tăng khối lượng công việc cấp xã.

Về hệ thống thông tin, hệ thống chỉ tiêu thống kê, dự thảo Luật đã quy định việc hình thành hệ thống thông tin thống kê Nhà nước xuyên suốt, đồng bộ từ Trung ương đến cấp xã, từ bộ ngành đến sở ngành thống kê của tỉnh, thành phố. Trong đó, hệ thống thông tin thống kê Nhà nước bao gồm: hệ thống thông tin thống kê quốc gia, hệ thống thông tin thống kê bộ ngành, hệ thống thông tin thống kê cấp tỉnh, hệ thống thông tin thống kê cấp xã. Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, các hệ thống chỉ tiêu thống kê sẽ được hình thành tương ứng với các hệ thống thông tin thống kê. Chẳng hạn như hệ thống chỉ tiêu thống kê cấp xã là những thông tin chính, cơ bản cốt lõi của hệ thống thông tin thống kê cấp xã. Dự thảo Luật đã thay thế hệ thống thông tin thống kê cấp huyện bằng hệ thống thông tin cấp xã và giao cho cơ quan thống kê chịu trách nhiệm quản lý, cập nhật hệ thống. Hiện tại, thống kê cơ sở thực hiện cung cấp thông tin thống kê hàng tháng, quý. “Các quy định này nhằm đảm bảo có đầy đủ thông tin thống kê về kinh tế - xã hội, phục vụ cho công tác quản lý điều hành kinh tế - xã hội ngay tại địa bàn các xã, phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp và hình thành hệ thống thông tin thống kê nhà nước đầy đủ, thông suốt từ Trung ương đến cấp xã để phục vụ cho quản lý điều hành các cấp”, Bộ trưởng Bộ Tài chính nhấn mạnh.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, Dự thảo Luật cũng đã bổ sung quy định về hệ thống chỉ tiêu thống kê liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực và liên kết vùng. Bộ trưởng nêu rõ, nội dung này hiện nay đã được quy định tại Điều 10 Nghị định 94 hướng dẫn thi hành Luật Thống kê. Bộ trưởng chỉ rõ, thực tế, Việt Nam có nhiều Bộ chỉ tiêu thống kê liên ngành như phát triển kinh tế bền vững, kinh tế số, logistics… Các Bộ chỉ tiêu này do Bộ, ngành ban hành để phục vụ cho vấn đề quản lý, điều hành liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực. Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh, việc bổ sung quy định này trong dự thảo Luật là cần thiết để thể chế hóa thực tiễn và tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho công tác thống kê liên ngành, giúp tăng tính thống nhất, đồng bộ và khả năng so sánh thông tin thống kê giữa các vùng, ngành, lĩnh vực, qua đó, phục vụ tốt hơn cho công tác hoạch định chính sách, điều hành phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng giải trình một số nội dung. Ảnh:quochoi.vn

Về Danh mục chỉ tiêu thống kê quốc gia, theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, trong phạm vi sửa đổi, bổ sung Luật lần này, Bộ Tài chính chưa đề xuất sửa đổi danh mục chỉ tiêu thống kê quốc gia, do danh mục này đã được quy định tại Luật Thống kê cuối năm 2021. Các chỉ tiêu thống kê mới, đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế số hay phát triển bền vững, Bộ Tài chính cũng đã rà soát và cập nhật cụ thể hóa tại các văn bản hướng dẫn dưới Luật.

Về cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia, dự thảo Luật đã bổ sung một điều về cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia tại Điều 51 để thể chế hóa Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, nhằm tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho việc hình thành, quản lý và khai thác cơ sở dữ liệu quốc gia, xây dựng một nền dữ liệu thống kê tập trung, thống nhất, đồng bộ, bảo đảm thông tin chính xác, kịp thời, phục vụ công tác lãnh đạo, chỉ đạo, hoạch định chính sách, giám sát và đánh giá tình hình kinh tế - xã hội. Đồng thời khắc phục tình trạng dữ liệu phân tán, manh mún ở nhiều bộ ngành, địa phương; tăng cường kết nối chia sẻ, tích hợp dữ liệu phục vụ chuyển đổi số quốc gia.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, hiện nay, Bộ Tài chính cũng đang chỉ đạo và Cục Thống kê đang triển khai hệ thống phần mềm xuyên suốt để phục vụ công tác thống kê. Cùng với việc thực hiện chiến lược số hóa toàn bộ dữ liệu của quốc gia dự kiến hoàn thành cuối năm 2026, công tác thu thập thông tin, công tác phân tích, đánh giá của thống kê sẽ hiện đại hơn, chính xác hơn rất nhiều, đồng thời tiết giảm được lực lượng lao động trong công tác thống kê.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh phát biểu kết luận. Ảnh: quochoi.vn

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh khẳng định, các ý kiến đại biểu tán thành với phạm vi sửa đổi, bổ sung tập trung vào những vấn đề cấp thiết, đáp ứng kịp thời việc đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trong triển khai thực hiện nhiệm vụ thống kê. Đại biểu tán thành việc điều chỉnh thẩm quyền ban hành hệ thống chỉ tiêu thống kê, chế độ báo cáo thống kê, nhằm đẩy mạnh phân quyền trong lĩnh vực thống kê, phù hợp với thực tiễn quản lý.

Bên cạnh đó, đại biểu Quốc hội đề nghị rà soát, xác định rõ chức năng, nhiệm vụ sau khi sắp xếp lại tổ chức bộ máy; làm rõ phạm vi thu thập, công bố số liệu; cách thức tổ chức bảo đảm phù hợp, khả thi về cơ chế phối hợp, chia sẻ thông tin dữ liệu. Nghiên cứu quy định rõ hơn về phương thức cơ chế phối hợp cơ chế liên thông kết nối tích hợp chia sẻ dữ liệu giữa các cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia, các bộ, ngành và địa phương, tránh việc không thống nhất, xảy ra sự chênh lệch về số liệu thống kê và làm rõ chế độ báo cáo thống kê…

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh đề nghị Chính phủ nghiên cứu, tiếp thu, giải trình thấu đáo, đầy đủ tất cả các ý kiến của đại biểu Quốc hội để hoàn thiện dự thảo luật, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến trước khi trình Quốc hội xem xét, thông qua tại cuối Kỳ họp, bảo đảm chất lượng, đúng quy định.

LG