Chủ nghĩa xã hội Việt Nam và các giá trị đặc trưng phương Đông

Phát biểu tại Hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh nêu rõ: Chủ nghĩa xã hội Việt Nam là kết quả của quá trình vận dụng và phát triển sáng tạo Chủ nghĩa Mác - Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, được xây dựng trên nền tảng truyền thống lịch sử, văn hóa dân tộc, đồng thời tiếp thu tinh hoa văn minh nhân loại. Mô hình này phát triển mang tính đặc thù, phản ánh yêu cầu khách quan của sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện cụ thể của Việt Nam.

Trong đó, các giá trị đặc trưng phương Đông giữ vai trò nền tảng, góp phần tạo nên bản sắc riêng cho Chủ nghĩa xã hội Việt Nam. Văn hóa phương Đông đề cao sự hòa hợp, ổn định, coi trọng cộng đồng, kỷ cương xã hội và kết hợp hài hòa giữa pháp trị với đức trị. Khi được vận dụng vào xây dựng chủ nghĩa xã hội, những giá trị này đã củng cố khối đại đoàn kết toàn dân, thúc đẩy phát triển bền vững, bảo đảm an ninh quốc gia và giữ gìn bản sắc văn hóa. Sự kết hợp hài hòa giữa tính khoa học của Chủ nghĩa Mác - Lê nin, tính nhân văn sâu sắc của tư tưởng Hồ Chí Minh và các giá trị văn hóa phương Đông đã làm nên con đường Chủ nghĩa xã hội Việt Nam vừa mang tầm vóc thời đại, vừa thấm đượm hồn cốt dân tộc và văn hóa phương Đông.

Hội thảo tập trung làm sáng tỏ hơn cơ sở lý luận và thực tiễn của chủ nghĩa xã hội; đồng thời đối sánh những giá trị chung của chủ nghĩa xã hội với các giá trị phương Đông trong mô hình Chủ nghĩa xã hội Việt Nam. Trên cơ sở đó, gợi mở nhiều định hướng quan trọng, hữu ích phục vụ công tác xây dựng và hoàn thiện Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng.

Hội thảo thống nhất khẳng định giá trị bền vững của chủ nghĩa xã hội khoa học do Các Mác và Ăng ghen sáng lập, được V.I Lê nin phát triển và hiện thực hóa; đồng thời, nhấn mạnh yêu cầu bổ sung, phát triển lý luận trong bối cảnh thế giới biến đổi sâu sắc, nhất là từ các bài học thực tiễn của những mô hình chủ nghĩa xã hội hiện thực trong thế kỷ XX.

Hội thảo đi sâu phân tích sự kết hợp hài hòa giữa Chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh với truyền thống lịch sử, văn hóa dân tộc và điều kiện thực tiễn Việt Nam, qua đó, hình thành mô hình chủ nghĩa xã hội mang đậm bản sắc phương Đông.

Nhiều ý kiến tham gia hội thảo tập trung nhận diện rõ các giá trị phương Đông được chuyển hóa vào mô hình chủ nghĩa xã hội Việt Nam như: Tinh thần cộng đồng và nguyên tắc “dân làm gốc”, trọng hòa hợp - ổn định - bền vững, đề cao nhân văn - đạo lý, kết hợp pháp trị với đức trị và xây dựng đồng thuận xã hội. Những giá trị này tương tác hài hòa với các yếu tố hiện đại của mô hình phát triển, đặc biệt là mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.

Phân tích sâu các giá trị cốt lõi và cơ chế thể chế hóa tương ứng của một mô hình chủ nghĩa xã hội nhân văn, hài hòa mang bản sắc phương Đông, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Quang Định, Viện trưởng Viện Triết học (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh) khẳng định, chủ nghĩa xã hội định hướng xây dựng một xã hội công bằng dân chủ văn minh, nơi con người được bảo đảm quyền lợi chính đáng và có điều kiện phát triển toàn diện. Bản sắc phương Đông bổ sung chiều sâu đạo lý cho mô hình này bằng tư tưởng coi trọng ổn định trật tự đồng thuận và nghĩa tình, giúp giảm xung đột đối kháng, tăng cường gắn kết cộng đồng. Sự hòa quyện đó tạo nên nền tảng nhân văn vững chắc, trong đó, sự phát triển không đánh đổi bằng bất công hay chia rẽ mà hướng tới cân bằng lợi ích và gìn giữ giá trị đạo đức.

Tinh thần hòa hợp phương Đông còn hỗ trợ quá trình hiện đại hóa theo định hướng xã hội chủ nghĩa khi khuyến khích thái độ ứng xử ôn hòa, tôn trọng sự khác biệt và đặt lợi ích chung lên trên. Kết hợp pháp trị với đức trị giúp hệ thống quản trị không chỉ bảo đảm công lý thủ tục mà còn nuôi dưỡng công lý nội dung để mỗi quyết định công quyền đều gắn với phẩm giá và lợi ích của người dân. Điều này củng cố niềm tin xã hội, tạo môi trường ổn định cho cải cách và hội nhập trong bối cảnh chuyển đổi nhanh của thời đại.

Hội thảo đề xuất nhiều định hướng nghiên cứu quan trọng, trong đó có xây dựng khung đối sánh giữa giá trị phổ quát và giá trị đặc thù Việt Nam; cơ chế tiếp thu và nội địa hóa tinh hoa nhân loại; giải pháp lan tỏa giá trị ra quốc tế và yêu cầu hoàn thiện mô hình Chủ nghĩa xã hội Việt Nam theo hướng vừa có tính lý luận sâu sắc vừa có khả năng vận hành hiệu quả trong thực tiễn…