Phát triển du lịch xanh, bền vững và đa dạng sản phẩm

Không chỉ là mảnh đất giàu tiềm năng với Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, Quần thể di tích, danh thắng Yên Tử, Quảng Ninh còn có hệ sinh thái rừng, biển đa dạng và không gian văn hóa giàu bản sắc. Nhận thức rõ vai trò của ngành du lịch trong cơ cấu kinh tế, tỉnh đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách lớn nhằm định hình mô hình du lịch mới, có trách nhiệm với môi trường, phát huy giá trị bản địa và ứng dụng mạnh mẽ chuyển đổi số.

Angsana Quan Lạn - Hạ Long Bay, khu nghỉ dưỡng 5 sao chuẩn quốc tế thứ 2 tại đặc khu Vân Đồn áp dụng tiêu chuẩn quốc tế về sử dụng năng lượng tái tạo, giảm rác thải nhựa, tái chế nước thải sinh hoạt.

Trong nhiều năm qua, tỉnh kiên định quan điểm phát triển du lịch phải dựa trên giá trị tài nguyên bền vững. Từ việc siết chặt quản lý tàu du lịch trên Vịnh Hạ Long cho đến hạn chế các dự án có nguy cơ gây áp lực lên môi trường, hay tiêu chuẩn hóa hoạt động của các khu, điểm du lịch… thể hiện rõ định hướng bảo vệ di sản song song với khai thác. Nhiều khu nghỉ dưỡng cao cấp tại các địa phương như: Bãi Cháy, Hạ Long, Quang Hanh, Vân Đồn… đã áp dụng tiêu chuẩn quốc tế về sử dụng năng lượng tái tạo, giảm rác thải nhựa, tái chế nước thải sinh hoạt. Các chiến dịch cộng đồng như “Du lịch không rác thải nhựa”, “Làm sạch bãi biển” trở thành hoạt động thường xuyên tại các địa phương với sự tham gia đông đảo của doanh nghiệp, đoàn thể và người dân.

Các chủ trương phát triển du lịch xanh của tỉnh đang từng bước đi vào thực tiễn bằng việc nhiều sản phẩm mới đã hình thành rõ nét và trở thành điểm sáng như: Du lịch cộng đồng người Dao, người Tày ở Bình Liêu; du lịch văn hóa - ẩm thực ở Tiên Yên; du lịch nông nghiệp và trải nghiệm làng nghề ở Đông Triều, Hải Hà; hay các loại hình du lịch sinh thái, trekking tại rừng quốc gia Yên Tử, hồ Yên Lập và vùng đệm Vịnh Bái Tử Long. Những mô hình này không chỉ tạo sinh kế ổn định cho người dân mà còn góp phần bảo tồn văn hóa truyền thống, bảo vệ môi trường và tăng tính cạnh tranh của du lịch Quảng Ninh trên thị trường quốc tế.

Song song với đó, việc chuyển đổi số trong lĩnh vực du lịch cũng bước đầu được chú trọng. Các điểm đến đã chủ động áp dụng công nghệ số vào bán vé, quản lý đặt phòng, thanh toán không dùng tiền mặt, trải nghiệm ảo (AR/VR)… góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và trải nghiệm khách hàng.

“Nền tảng du lịch thông minh Bãi Cháy” với bản đồ số, trải nghiệm VR360 và trợ lý ảo AI.

Những chủ trương, cách làm trên ban đầu ghi nhận được đã góp phần nâng cao chất lượng điểm đến, mở rộng không gian du lịch và tạo động lực tăng trưởng mới cho ngành. Tuy nhiên, dù sở hữu tiềm năng nổi trội, du lịch Quảng Ninh vẫn đối mặt một số thách thức cần sớm được tháo gỡ để hướng đến phát triển bền vững. Các chuyên gia nhận định sự chênh lệch về phân bố không gian du lịch vẫn khá rõ rệt, trong khi Hạ Long, Cô Tô, Vân Đồn hay Yên Tử thu hút phần lớn du khách, thì Bình Liêu, Ba Chẽ, Đầm Hà, Hải Hà… vẫn chưa khai thác tương xứng với tiềm năng. Điều này khiến hạ tầng các khu vực trung tâm thường xuyên quá tải, đặc biệt vào mùa cao điểm, kéo theo áp lực lớn về giao thông, rác thải và nguy cơ suy giảm hệ sinh thái biển.

Một thách thức khác là tính độc đáo của sản phẩm du lịch chưa thật sự nổi bật. Nhiều sản phẩm còn mang tính đơn lẻ, thiếu chiều sâu văn hóa, chưa đủ khác biệt so với các địa phương khác trong khu vực. Bên cạnh đó, năng lực chuyển đổi số của doanh nghiệp du lịch, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ còn hạn chế; nguồn nhân lực thiếu kỹ năng công nghệ, ngoại ngữ, thiết kế sản phẩm là điểm nghẽn cần sớm tháo gỡ.

Trong bối cảnh đó, các chuyên gia đã đưa ra những gợi mở quan trọng. Theo TS. Nguyễn Thị Phương (Tạp chí Cộng sản), Quảng Ninh cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế hỗ trợ đầu tư vào các loại hình du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng và du lịch xanh; đồng thời thiết lập các tiêu chuẩn, quy định cụ thể để đánh giá chất lượng sản phẩm, tăng cường giám sát thực thi bảo vệ môi trường. Chuyển đổi số phải được xem là giải pháp then chốt, không chỉ là ứng dụng công nghệ mà còn là tái cấu trúc quy trình vận hành, tích hợp dữ liệu du lịch, phát triển các nền tảng số giúp du khách tiếp cận thông tin, đặt dịch vụ và thanh toán điện tử thuận tiện, minh bạch. Công nghệ cũng cần được ứng dụng trong giám sát tài nguyên, cảnh báo sớm nguy cơ suy thoái môi trường, hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo sản phẩm phù hợp xu hướng thị trường.

Ở khía cạnh quảng bá, theo ông Hà Văn Siêu, Phó Cục trưởng Cục Du lịch quốc gia Việt Nam, tỉnh cần đẩy mạnh liên kết vùng, hợp tác với doanh nghiệp lữ hành lớn, tổ chức quốc tế và các nền tảng số để nâng cao hiệu quả xúc tiến, mở rộng thị trường khách chất lượng cao. Các hội chợ, sự kiện du lịch phải được tổ chức theo hướng chuyên nghiệp hơn nhằm quảng bá lợi thế, giới thiệu cơ hội đầu tư và khẳng định thương hiệu du lịch Quảng Ninh gắn với tăng trưởng xanh. Qua đó không chỉ thu hút thêm lượng khách du lịch chất lượng cao mà còn kích thích sự phát triển đồng bộ, hài hòa giữa các bên liên quan. Đặc biệt, công tác bảo tồn các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể cùng với việc gìn giữ bản sắc truyền thống các dân tộc thiểu số là nội dung không thể thiếu để làm phong phú và đa dạng hóa sản phẩm du lịch, từ đó khẳng định vị thế đặc trưng của du lịch tỉnh Quảng Ninh trên thị trường quốc tế.

Tăng trưởng xanh, phát triển bền vững và đa dạng hóa sản phẩm không chỉ là xu thế phát triển tất yếu, mà còn là nền tảng để nâng cao năng lực cạnh tranh và bảo đảm lợi ích lâu dài. Việc đưa ra các giải pháp đồng bộ, khả thi và gắn với thực tiễn địa phương là điều kiện then chốt giúp tỉnh hình thành mô hình du lịch hiện đại, hiệu quả và có trách nhiệm, góp phần vào phát triển kinh tế, xã hội một cách hài hòa, bền vững.