Thúc đẩy công nghiệp khai khoáng

Trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên trước đây đã phát hiện hơn 200 điểm mỏ, với đầy đủ nhóm khoáng sản quan trọng như: Vonfram, thiếc, chì kẽm, sắt, titan, vàng, thủy ngân, cùng hệ thống khoáng sản làm vật liệu xây dựng. Trong ảnh: Nhà máy chế biến khoáng sản của Công ty TNHH Khai thác Chế biến khoáng sản Núi Pháo. Ảnh: N.P.M

Trữ lượng lớn, giá trị cao

Trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên trước đây đã phát hiện hơn 200 điểm mỏ, với đầy đủ các nhóm khoáng sản quan trọng như: Vonfram, thiếc, chì kẽm, sắt, titan, vàng, thủy ngân, cùng hệ thống khoáng sản làm vật liệu xây dựng. Đáng chú ý, nhiều loại khoáng sản có trữ lượng lớn, giá trị kinh tế cao, giữ vai trò quan trọng đối với các ngành công nghiệp nền tảng.

Tiêu biểu là vonfram đa kim tại mỏ Núi Pháo với trữ lượng khoảng 110 triệu tấn, đứng thứ hai thế giới. Than đá có trữ lượng khoảng 90 triệu tấn, lớn thứ hai cả nước, phân bố tại các khu vực Làng Cẩm, Núi Hồng, Phấn Mễ, Khánh Hòa. Quặng sắt có trữ lượng khoảng 50 triệu tấn, tập trung tại mỏ Trại Cau và Tiến Bộ.

Ngoài ra, titan có trữ lượng hơn 10 triệu tấn, chì kẽm khoảng 200 nghìn tấn. Hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản cơ bản đã đáp ứng nhu cầu nguyên liệu cho các ngành luyện kim, gang thép, sản xuất pigment titan, xi măng, vật liệu xây dựng và sản xuất điện trên địa bàn tỉnh.

Toàn tỉnh hiện có 19 mỏ đá vôi được cấp phép và đang hoạt động, tạo nền tảng cho phát triển công nghiệp vật liệu xây dựng trên địa bàn.

Theo đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Thái Nguyên, tiềm năng khoáng sản lớn đồng thời đặt ra yêu cầu cao trong công tác quản lý và sử dụng tài nguyên. Tỉnh xác định khoáng sản là nguồn lực quan trọng cho phát triển công nghiệp, song việc khai thác phải gắn với bảo vệ tài nguyên, bảo vệ môi trường và bảo đảm lợi ích lâu dài của địa phương. Các dự án khai thác được quản lý theo quy hoạch, kiểm soát chặt chẽ từ khâu cấp phép đến phục hồi môi trường sau khai thác.

Thực tế cho thấy, hoạt động khai thác khoáng sản đã tạo việc làm ổn định cho hơn 5.300 lao động, đồng thời đóng góp đáng kể vào ngân sách địa phương, qua đó phục vụ đầu tư hạ tầng và bảo đảm an sinh xã hội. Trước yêu cầu phát triển bền vững, Thái Nguyên chủ động triển khai đồng bộ các giải pháp quản lý nhằm kiểm soát tác động môi trường trong khai thác, chế biến khoáng sản, hài hòa lợi ích kinh tế với đời sống người dân...

Dây chuyền sản xuất bột đá thạch anh tự nhiên tại Công ty TNHH Kim An An (Khu công nghiệp Thanh Bình).

Kiểm soát chặt chẽ hoạt động khai thác, chế biến

Đến nay, Thái Nguyên đã công bố 392 khu vực cấm và tạm cấm hoạt động khoáng sản theo các lĩnh vực chuyên ngành, nhằm bảo vệ công trình hạ tầng, di tích, nguồn nước sinh hoạt và khu dân cư. Đây được xem là “hàng rào kỹ thuật” quan trọng trong việc kiểm soát hoạt động khai thác khoáng sản trên địa bàn.

Đáng chú ý, khu vực phía Bắc của tỉnh nằm trên 2 kiểu kiến trúc địa chất khác nhau, tạo nên sự đa dạng và giàu có hiếm có về tài nguyên khoáng sản. Toàn khu vực đã phát hiện 101 mỏ và điểm quặng, trong đó khoáng sản kim loại là nhóm tài nguyên chủ đạo.

Tiềm năng lớn tập trung ở chì kẽm với 70 điểm mỏ, tài nguyên dự báo khoảng 3 triệu tấn; sắt và sắt mangan với 15 điểm, khoảng 22 triệu tấn; vàng khoảng 39 tấn và thiếc khoảng 2.385 tấn.

Bên cạnh đó là hệ thống khoáng sản phi kim như kaolin, graphit, dolomit, đặc biệt là nhóm khoáng sản làm vật liệu xây dựng với trữ lượng rất lớn. Cụ thể, đá vôi xi măng khoảng 150 triệu m3, đá trắng thạch anh khoảng 460 triệu m3, sét xi măng hơn 10 triệu m3.

Hiện nay, khu vực có 14 mỏ chì kẽm, 4 mỏ quặng sắt, 2 mỏ vàng gốc, 19 mỏ đá vôi và 9 mỏ cát sỏi đã được cấp phép; cùng 5 nhà máy chế biến khoáng sản đang hoạt động và 3 nhà máy đang trong quá trình đầu tư hoàn thiện.

Khai thác đá làm vật liệu xây dựng tại Mỏ đá Núi Chuông (xã Phú Lương).

Trong số đó, Dự án Nhà máy sản xuất feromangan công suất 60.000 tấn mỗi năm do Công ty CP Phát triển công nghiệp Bắc Kạn đầu tư, nhằm sản xuất hợp kim feromangan phục vụ ngành luyện kim. Dự án được đầu tư đồng bộ, sử dụng nguồn nước mặt từ khe Nà Pài, vừa được cấp giấy phép số 2066/GP-UBND ngày 3/12/2025, với lưu lượng khoảng 390m3/ngày đêm, đáp ứng yêu cầu vận hành ổn định của nhà máy.

Ông Nguyễn Quốc Tuấn, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Phát triển công nghiệp Bắc Kạn, cho biết: Doanh nghiệp xác định đầu tư nhà máy theo hướng hiện đại, khai thác và sử dụng tài nguyên tiết kiệm, hiệu quả, bảo đảm vận hành ổn định và tuân thủ đầy đủ các quy định về bảo vệ môi trường. Dự án góp phần nâng cao giá trị chế biến khoáng sản, tạo việc làm và đóng góp tích cực cho phát triển công nghiệp của địa phương.

Quặng sắt - mangan nghèo được đưa vào chế biến gang tại Công ty CP Phát triển công nghiệp Bắc Kạn (xã Chợ Đồn).

Từ góc độ phát triển công nghiệp, ông Nguyễn Tiến Cương, Phó Giám đốc Sở Công Thương nhận định: Lợi thế khoáng sản chỉ phát huy hiệu quả khi gắn với chế biến sâu và nâng cao giá trị gia tăng. Tỉnh ưu tiên thu hút các dự án chế biến khoáng sản hiện đại, công nghệ cao, tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải và hạn chế xuất khẩu khoáng sản thô. Đây là hướng đi phù hợp với định hướng phát triển công nghiệp luyện kim, vật liệu mới và công nghiệp hỗ trợ trong giai đoạn tới...

Thái Nguyên được đánh giá là một trong những vùng giàu tài nguyên khoáng sản ở khu vực trung du và miền núi phía Bắc. Trong đó, khu vực trung tâm nổi trội với các mỏ khoáng sản kim loại quy mô lớn phục vụ công nghiệp luyện kim, còn khu vực phía Bắc có ưu thế rõ nét về khoáng sản kim loại màu, nhất là chì kẽm, cùng nguồn vật liệu xây dựng dồi dào.

Đây là nền tảng quan trọng để tỉnh định hướng phát triển công nghiệp khai khoáng gắn với chế biến sâu, công nghiệp luyện kim và vật liệu mới trong thời gian tới. Đồng thời cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết về quản lý chặt chẽ, khai thác hợp lý, gắn phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường và mục tiêu phát triển bền vững.