Di tích lịch sử văn hoá ở Bà Rịa - Vũng Tàu khá đa dạng về loại hình. Trên địa bàn toàn tỉnh có rất nhiều di tích lịch sử văn hoá được công nhận và xếp hạng, trong số đó có những di tích lịch sử (di tích lịch sử, di tích kiến trúc nghệ thuật). Hiện toàn tỉnh có 49 di tích lịch sử văn hóa được công nhận, gồm 1 di tích quốc gia đặc biệt, 29 di tích quốc gia và 19 di tích cấp tỉnh hiện diện tại 9 đơn vị hành chính của tỉnh(1). Ngoài ra, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu còn có các lễ hội truyền thống như: Lễ hội nghinh Ông đình Thắng Tam, Lễ cúng Thành Hoàng tại các đình, Lễ hội Dinh Cô Long Hải... Các di tích và các lễ hội này nhìn chung đang được bảo tồn và phát huy giá trị tương đối tốt, góp phần vào việc khai thác du lịch, phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; nhiều di tích đã được phát huy giá trị một cách tích cực dưới các mức độ khác nhau, thu hút nhiều khách tham quan và dần trở thành những ngày hội văn hóa. Tuy nhiên, việc khai thác giá trị các di sản văn hóa tại tỉnh hiện nay còn nhiều hạn chế, chúng ta còn lúng túng trong việc xử lý một cách hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển, chưa nhận thức thật sâu sắc vị trí, vai trò của di tích trong quá trình đổi mới đất nước và hội nhập quốc tế. Công tác quản lý di tích vẫn cần tiếp tục được củng cố, còn nhiều di tích cần phải giải tỏa sự vi phạm; công tác xã hội hóa hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di tích còn thiếu định hướng, thiếu những chính sách chế tài để khuyến khích, kêu gọi sự đóng góp của các tổ chức, cá nhân. Các nguồn lực đóng góp chưa được quy tụ dưới sự quản lý của cơ quan nhà nước, nên không được định hướng để sử dụng có hiệu quả; nhiều dự án tu bổ di tích được thực hiện nhưng vẫn thiếu sự đầu tư đồng bộ...
 |
| Lễ hội Dinh Cô thu hút hàng hàng du khách thập phương hàng năm |
Trong xu thế hội nhập hiện nay, giải quyết thoả đáng mối quan hệ giữa kinh tế và văn hóa nói chung, giữa khai thác giá trị di tích lịch sử văn hóa và phát triển nói riêng là vấn đề mang tính toàn cầu, được quan tâm ở tất cả các quốc gia, đặc biệt là đối với các nước đang phát triển và hội nhập như Việt Nam, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũng không ngoại lệ trong xu hướng hội nhập, phát triển và thích ứng đó. Hơn nữa, du lịch là một ngành kinh tế có định hướng tài nguyên một cách rõ rệt, hay nói cách khác du lịch chỉ có thể phát triển trên cơ sở khai thác và phát huy các giá trị tài nguyên du lịch, trong đó di tích lịch sử văn hóa trong đóng vai trò vô cùng quan trọng và không thể thiếu trong việc phát triển du lịch tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu hiện nay.
Đứng từ góc độ này, các giá trị văn hóa được xem là dạng tài nguyên du lịch để khai thác tạo ra các sản phẩm du lịch hấp dẫn, khác biệt và có khả năng cạnh tranh không chỉ giữa các vùng miền, các địa phương trong nước mà còn giữa Việt Nam với các nước trong khu vực và quốc tế. Hiện nay, có nhiều cách tiếp cận để phát huy giá trị các di sản văn hóa, tuy nhiên du lịch được xem là phương thức phát huy có hiệu quả nhất, đặc biệt đối với bạn bè quốc tế. Không phải ngẫu nhiên du lịch được xem là “cầu nối” giữa các dân tộc, giữa các nền văn hóa vùng, miền trong nước và trên thế giới. Tuy nhiên, không phải tất cả di tích đều trở thành sản phẩm du lịch mà cần lựa chọn những di tích có giá trị tiêu biểu, đầu tư để trở thành những sản phẩm du lịch hoàn chỉnh, phục vụ cho việc khai thác và phát triển kinh tế du lịch để đáp ứng nhu cầu, qua đó, đã giới thiệu hình ảnh, con người của đất nước và địa phương có truyền thống văn hóa lâu đời, thiên nhiên tươi đẹp, hấp dẫn. Nhờ sự phát triển của du lịch tại điểm di tích, nhận thức rõ tầm quan trọng của du lịch là một yếu tố quan trọng để thu hút khách nhằm phát triển du lịch tạo thêm ngân sách cho địa phương, tạo điều kiện để bảo tồn, khai thác các giá trị của di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh.
 |
| Du khách tham quan Bạch Dinh (Vũng Tàu) |
Để phát triển bền vững, tương xứng với tiềm năng di tích lịch sử văn hóa của Bà Rịa - Vũng Tàu thì cần có sự đầu tư và quản lý một cách chiến lược cả về cơ sở vật chất, dịch vụ và con người; chú trọng đẩy mạnh phát triển du lịch gắn khai thác di tích lịch sử văn hóa trong phát triển kinh tế du lịch chính là một định hướng đúng đắn, phù hợp với thế mạnh của tỉnh theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ VII đề ra với mục tiêu tổng quát “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; bảo đảm quốc phòng, an ninh vững chắc; nâng cao chất lượng cuộc sống và niềm tin của Nhân dân; tiếp tục phát triển Bà Rịa - Vũng Tàu thành tỉnh mạnh về công nghiệp, cảng biển, du lịch và nông nghiệp công nghệ cao...”.
Để khai thác di tích lịch sử văn hóa trong phát triển kinh tế du lịch trên địa bàn tỉnh, vừa giữ gìn được các giá trị truyền thống cần phải có sự kết hợp chặt chẽ từ nhiều phía, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị để tập trung thực hiện đồng bộ các nhóm giải pháp.
Thứ nhất, thực thi các giải pháp phát triển du lịch bền vững. Nên đầu tư xây dựng những khu du lịch chất lượng cao, đồng thời nâng cao nghiệp vụ chuyên môn cho nhân viên ngành du lịch. Các địa phương phải có chính sách đầu tư cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực, giải pháp bảo vệ các di tích lịch sử, văn hóa, cảnh quan, môi trường, đặc biệt là đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật tại các di tích lịch sử, văn hóa và danh thắng phát triển du lịch. Đảm bảo vệ sinh mỹ quan, an toàn trong sinh hoạt, thái độ phục vụ; sự kết hợp đồng bộ giữa các cơ quan, tổ chức du lịch nhằm tránh tình trạng chèn ép, tranh giành không lành mạnh.
Thứ hai, công tác quản lý, bảo tồn, khai thác di tích lịch sử văn hóa trong phát triển du lịch phải phù hợp với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, phải tuân thủ các yêu cầu đặt ra trong kế hoạch tổng thể của quy hoạch chung của tỉnh. Đặc biệt, cần phát huy yếu tốt di tích lịch sử văn hoá của từng địa phương trong chiến lược phát triển kinh tế du lịch để tạo dấu ấn riêng và thu hút khách du lịch quay trở lại nhiều lần.
Thứ ba, có chính sách cụ thể hỗ trợ, khuyến khích phát triển các sản phẩm du lịch đặc trưng của tỉnh, dịch vụ gắn với các sản phẩm làng nghề truyền thống, du lịch tâm linh, du lịch gắn với văn hóa địa phương tỉnh. Phải có nguồn ngân sách nhất định cho việc xây dựng hình ảnh quảng bá trên các phương tiện thông tin đại chúng trong nước và quốc tế. Từ đó mới thu hút được các điểm du lịch cùng trao đổi phát triển các sản phẩm du lịch của các địa phương với nhau. Tạo môi trường tự nhiên và môi trường xã hội lành mạnh, ổn định, bền vững, phải có cơ chế kiểm soát được các dịch vụ, tránh nâng giá dịch vụ tùy tiện; đào tạo bồi dưỡng phát triển ngành du lịch đặc biệt là hướng dẫn viên du lịch, xây dựng môi trường văn hóa văn minh du lịch trong cộng đồng dân cư, nâng cao ý thức bảo vệ môi trường.
Thứ tư, các nhà doanh nghiệp (bao gồm các công ty vận tải, truyền thông, dịch vụ du lịch, các hãng lữ hành, khách sạn, nhà hàng, các nhà tổ chức hoạt động lễ hội, sự kiện...) đóng vai trò then chốt trong guồng máy hoạt động du lịch, các doanh nghiệp này có nhiệm vụ tăng cường quảng bá, tổ chức các tour, tuyến, tạo ra các chương trình, các sản phẩm du lịch hấp dẫn, đưa du khách đến tham quan, thưởng ngoạn các di sản văn hóa, di sản tự nhiên. Để sự liên kết trở nên chặt chẽ, các nhà doanh nghiệp cần phải tuân thủ luật Di sản văn hóa; Luật Du lịch và các văn bản hướng dẫn thi hành trong hoạt động bảo vệ phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh.
Thứ năm, thực hiện tái cấu trúc nền kinh tế - xã hội, trong đó có du lịch. Đây là điều kiện vô cùng thuận lợi để đưa ngành du lịch tỉnh phát triển đột phá lên một đỉnh cao mới. Trong chiến lược phát triển kinh tế du lịch, ngành du lịch tỉnh phải phối hợp, liên kết phát huy tốt tài nguyên di tích lịch sử văn hóa đa dạng, phong phú, trên địa bàn tạo ra sự vượt trội cho chiến lược phát triển kinh tế du lịch tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Khai thác du lịch ngoài việc góp phần phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương nhưng cũng góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị di tích lịch sử văn hóa, nâng cao dân trí và đời sống văn hoá tinh thần cho Nhân dân.
-----------------------------------
(1) http://sovhtt.baria-vungtau.gov.vn/di-tich-lich-su-van-hoa-brvt/-/asset_publisher/content/danh-muc-di-tich-lich-su-van-hoa-va-danh-lam-thang-canh-duoc-xep-hang-tren-dia-ban-tinh-ba-ria-vung-tau
Võ Doãn Kiên
Tài liệu tham khảo
[1] Giáo trình bảo tồn di tích lịch sử văn hóa- Đại học Văn hóa Hà Nội, 2007
[2] Nghị quyết số 09-NQ/ĐH, ngày 25 tháng 9 năm 2020
[3] Báo cáo số 649-BC/TU, ngày 15 tháng 5 năm 2024 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bà Rịa - Vũng Tàu về tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.
[4] Báo cáo số 440-BC/TU, ngày 16 tháng 5 năm 2024 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bà Rịa - Vũng Tàu về tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW về tiếp tục xây dựng và phát triển nền văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới
[5]https://baotintuc.vn/van-hoa/phat-huy-gia-tri-di-san-van-hoa-o-tp-ho-chi- minh-bai-1-tiem-nang-con-bo-ngo-20181216144512595.htm
[6]http://sovhtt.baria-vungtau.gov.vn/di-tich-lich-su-van-hoa-brvt/- /asset_publisher/content/danh-muc-di-tich-lich-su-van-hoa-va-danh-lam-thang- canh-duoc-xep-hang-tren-dia-ban-tinh-ba-ria-vung-tau.