Hoàn thiện thể chế pháp luật phát triển thị trường lao động trong bối cảnh chuyển đổi số ở Việt Nam

Hội thảo hướng tới việc xây dựng các khuyến nghị chính sách có tính khả thi, góp phần hoàn thiện thể chế pháp luật về thị trường lao động ở Việt Nam; tăng cường kết nối giữa các chuyên gia, nhà nghiên cứu và nhà hoạch định chính sách, hình thành diễn đàn trao đổi học thuật và chính sách hiệu quả; đồng thời, nâng cao nhận thức xã hội về vai trò của pháp luật và thị trường lao động trong thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Phát biểu khai mạc Hội thảo quốc tế, PGS.TS Tạ Minh Tuấn, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho biết, thị trường lao động được Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) xác định là một trong mười hai trụ cột cấu thành năng lực cạnh tranh quốc gia. Một thể chế lao động năng động, linh hoạt và công bằng không chỉ bảo đảm quyền và lợi ích của người lao động, mà còn là điều kiện tiên quyết để nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh quốc gia trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, chuyển đổi số và toàn cầu hóa. Thể chế thị trường lao động hiện đại cũng chính là cơ chế trung tâm để bảo đảm tăng trưởng bao trùm, bền vững và nhân văn.

PGS.TS Tạ Minh Tuấn khẳng định, Việt Nam hiện đang trong giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ khi thế giới đang trải qua cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo, sự phát triển của các mô hình kinh tế mới như kinh tế nền tảng, kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn; đồng thời cũng phải đối diện với nhiều vấn đề xã hội như già hóa dân số, giảm tỷ lệ sinh. Trong khi đó, Việt Nam đang đẩy mạnh triển khai Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021 - 2030, Chiến lược phát triển nhân lực 2021 - 2030 và đặc biệt là Nghị quyết số 57-NQ/TW (22/12/2024) của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho hay, để thực hiện thành công các Chiến lược, Nghị quyết quan trọng nêu trên đặt ra yêu cầu cấp bách phải hoàn thiện thể chế pháp luật về thị trường lao động, nhằm chuyển từ mô hình thụ động sang mô hình thị trường lao động chủ động – linh hoạt – hội nhập quốc tế, đáp ứng yêu cầu nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh quốc gia.

Hội thảo gồm 2 phiên: Phiên thứ nhất: Thực trạng thể chế pháp luật trong phát triển thị trường lao động ở Việt Nam và giải pháp hoàn thiện trong bối cảnh nâng cao năng lực quốc gia; Phiên thứ 2: Thể chế trong phát triển thị trường lao động: Kinh nghiệm từ Cộng hòa Liên bang Đức.

Tại Hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học, giảng viên, đại diện của các tổ chức quốc tế, đại diện của VCCI, tổ chức công đoàn, nhà quản lý, nhà hoạch định chính sách tập trung phân tích, đánh giá thực trạng thể chế pháp luật về thị trường lao động tại Việt Nam, làm rõ những điểm mạnh, hạn chế và yêu cầu đổi mới trong giai đoạn hiện nay; Chia sẻ kinh nghiệm của Cộng hòa Liên bang Đức về xây dựng và vận hành thể chế thị trường lao động chủ động, đặc biệt là các cơ chế pháp lý, thiết chế trung gian và chính sách hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề nghiệp; Đề xuất định hướng và giải pháp chính sách nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp luật về thị trường lao động Việt Nam theo hướng linh hoạt, hiện đại và hội nhập, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và bảo đảm an sinh xã hội bền vững.

Theo PGS.TS. Nguyễn Thị Lan Hương – Nguyên Viện trưởng Viện Khoa học – Xã hội, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (nay là Bộ Nội vụ) cho hay, từ xu hướng phát triển thị trường lao động thời gian 2020 - 2025, có thể thấy rằng, thị trường lao động Việt Nam, hơn lúc nào hết đang đứng trước những thách thức lớn trong việc bảo đảm nguồn nhân lực có chất lượng đáp ứng yêu cầu của tăng trưởng kinh tế. “vừa thiếu, vừa thừa lao động”, là một nghịch lý đáng chú ý trong thị trường lao động.

Do đó, PGS.TS. Nguyễn Thị Lan Hương cho rằng để bảo đảm việc làm bền vững cần phát triển thị trường lao động linh hoạt, hiện đại, hiệu quả; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đổi mới hệ thống giáo dục đào tạo và giáo dục nghề nghiệp, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh tế tư nhân; thúc đẩy việc làm bền vững, chất lượng cao và bao trùm; tăng cường cải cách chính sách lao động, việc làm; cải cách quan hệ lao động và bảo vệ quyền lợi người lao động: Hài hòa, ổn định và tiến bộ…

TS. Hà Thị Hoa Phượng, Trường Đại học Luật Hà Nội đặt vấn đề, trong thời đại chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, mọi lĩnh vực của đời sống và sản xuất đều thay đổi nhanh chóng. Trong lĩnh vực lao động, người lao động phải đối mặt với cả cơ hội và thách thức. Điều này đòi hỏi họ phải phát triển kỹ năng và chủ động chuyển đổi nghề để thích ứng, phát triển và giữ vững vị thế trên thị trường lao động.

Theo TS. Hà Thị Hoa Phượng, pháp luật Việt Nam về phát triển kỹ năng nghề và chuyển đổi nghề cho người lao động trong bối cảnh chuyển đổi số đã có nhiều bước tiến, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và bảo đảm an sinh xã hội. Tuy nhiên, để thích ứng với sự thay đổi nhanh của nền kinh tế số, cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý theo hướng linh hoạt, cập nhật các tiêu chuẩn kỹ năng nghề mới, tăng cường cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành và doanh nghiệp, đồng thời đầu tư mạnh hơn cho hệ thống giáo dục nghề nghiệp gắn với công nghệ số. Chỉ khi các quy định pháp luật được thực thi đồng bộ và hiệu quả, việc phát triển kỹ năng nghề và chuyển đổi nghề mới thực sự trở thành động lực bền vững cho sự phát triển của thị trường lao động Việt Nam trong thời đại chuyển đổi số./.