Xác lập lộ trình chiến lược phát triển giống thủy sản

Ngày 19/12, tại tỉnh Ninh Bình, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp UBND tỉnh Ninh Bình tổ chức Hội nghị Phát triển giống thủy sản nhằm tổng kết những thành tựu mang tính bước ngoặt của giai đoạn 2024-2025 và xác lập lộ trình chiến lược cho năm 2026.

Báo cáo của Cục Thủy sản và Kiểm ngư đã phác họa bức tranh tăng trưởng đầy ấn tượng dù ngành phải đối mặt với khó khăn về chi phí logistics và tác động trực tiếp từ bão Yagi cùng các đợt thiên tai cuối năm 2025.

Dự kiến sản lượng nuôi trồng thủy sản năm 2025 ước đạt 5.979 ngàn tấn, tăng 3,92% so với năm 2024, trong khi tổng sản lượng con giống sản xuất đạt 392,5 tỷ con các loại, đảm bảo nhu cầu phục vụ sản xuất và đưa kim ngạch xuất khẩu toàn ngành ước đạt trên 11,0 tỷ USD. Sự chuyển dịch từ sản xuất nhỏ lẻ sang quy mô công nghiệp được thể hiện rõ qua sự hiện diện của các tập đoàn lớn, giúp nâng cao tính cạnh tranh và chất lượng con giống trên thị trường quốc tế.

Tại Ninh Bình, địa phương có bờ biển dài gần 90km, nghề sản xuất giống nhuyễn thể đã trở thành một điểm sáng với diện tích bãi bồi rộng lớn và môi trường sống dồi dào thức ăn tự nhiên. Tỉnh đã vươn mình trở thành trung tâm sản xuất giống nhuyễn thể của miền Bắc với sản lượng năm 2025 ước đạt trên 139 tỷ con, tăng 18% so với năm 2024. Thành tựu này có đóng góp quan trọng từ việc cấp chứng nhận tiêu chuẩn quốc tế ASC cho vùng nuôi Nghĩa Hưng và Kim Đông, đồng thời thiết lập bản ghi nhớ phối hợp cung ứng giống với tỉnh Quảng Ninh nhằm hình thành chuỗi liên kết sản xuất bền vững. Tuy nhiên, địa phương cũng thẳng thắn nhìn nhận những khó khăn về quy mô sản xuất hộ gia đình còn nhỏ lẻ và sự thiếu hụt nguồn giống bố mẹ chất lượng cao phục vụ bảo tồn.

Trong khi đó, Thủ đô Hà Nội đã tập trung vào các đối tượng thủy sản nước ngọt truyền thống như cá trắm cỏ, cá chép và cá rô phi với tổng sản lượng giống năm 2025 ước đạt 1.454 triệu con.

Tại tỉnh Tuyên Quang, sau khi hợp nhất với tỉnh Hà Giang cũ, diện tích mặt nước tiềm năng đã tăng lên 18.601 ha, tạo điều kiện thuận lợi cho các trung tâm giống của tỉnh sản xuất hàng chục triệu con giống truyền thống và đặc sản như cá chiên, cá bỗng, cá lăng và cá tầm.

Đóng góp vào sự đột phá về chất lượng giống là các công trình nghiên cứu quy mô từ Vụ Khoa học và Công nghệ cùng các Viện nghiên cứu. Từ năm 2010 đến nay, ngân sách nhà nước đã đầu tư gần 900 tỷ đồng cho 271 nhiệm vụ khoa học công nghệ, tập trung vào việc chọn tạo các giống có tốc độ tăng trưởng nhanh và khả năng kháng bệnh.

Đáng chú ý nhất là thành tựu chọn tạo đàn cá tra thế hệ G5 có tốc độ lớn nhanh hơn 15,4% so với thế hệ G4 và các nghiên cứu xác định chỉ thị phân tử liên quan đến tính trạng kháng bệnh gan thận mủ.

Trong lĩnh vực tôm nước lợ, Việt Nam đã chủ động sản xuất đàn tôm sú giống thế hệ G7 và tôm chân trắng thế hệ G8-G9, với tôm sú bố mẹ chọn giống trong nước có thể đạt sức sinh sản từ 800.000 đến 1.200.000 ấu trùng trên mỗi lần đẻ.

Các Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản 1, 2 và 3 cũng báo cáo việc làm chủ công nghệ sản xuất giống cho 23 loài cá biển giá trị cao, đồng thời sản xuất thành công hàng triệu con giống nhuyễn thể tam bội và tứ bội phục vụ thị trường.

Các đối tượng đặc sản như cá nheo Mỹ, cá chép V1 và cá chim vây vàng đang được đẩy mạnh phát tán giống hậu bị từ đàn giống gốc cho các địa phương. Đối với cá nước lạnh, các đơn vị đã sản xuất được khoảng 6 triệu con giống trong năm 2025, đáp ứng trên 40% nhu cầu cá tầm giống trong nước và từng bước giảm sự phụ thuộc vào việc nhập khẩu trứng cá thụ tinh.

Tuy nhiên, hội nghị cũng dành thời gian thảo luận sâu về những rào cản từ công tác kiểm dịch và quản lý an toàn dịch bệnh. Cục Thú y báo cáo lượng tôm giống bố mẹ nhập khẩu trong 11 tháng năm 2025 đạt trên 554.706 con, tăng 47,5% so với cả năm 2024, trong đó nguồn nhập từ Hoa Kỳ chiếm thị phần lớn nhất.

Trong năm qua, các cơ quan chức năng đã phát hiện và tiêu hủy 3 lô tôm giống nhập khẩu dương tính với bệnh IHHNV và WSD, xử phạt hành chính các đơn vị vi phạm nhằm bảo vệ sản xuất nội địa. Thách thức còn nằm ở việc hạ tầng kỹ thuật phục vụ sản xuất giống nhiều nơi đã xuống cấp, cơ chế chính sách về đất đai và vốn chưa đủ mạnh để huy động tối đa nguồn lực xã hội.

Hướng tới kế hoạch năm 2026, ngành thủy sản Việt Nam xác định mục tiêu sản xuất đạt từ 390 đến 410 tỷ con giống các loại. Để đạt được con số này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường định hướng tập trung phát triển các cơ sở chọn tạo giống bố mẹ trong nước, phấn đấu đạt 50.000 đến 60.000 tôm sú bố mẹ và 150.000 đến 200.000 tôm thẻ chân trắng.

Các giải pháp trọng tâm bao gồm việc hiện đại hóa hạ tầng vùng sản xuất tập trung, ứng dụng hệ thống lọc tuần hoàn và cảm biến giám sát môi trường tự động. Công tác chuyển đổi số sẽ được đẩy mạnh thông qua việc hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về giống, thức ăn thủy sản và thực hiện truy xuất nguồn gốc điện tử để minh bạch hóa quá trình sản xuất.

Kết thúc hội nghị, các đại biểu nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết về việc ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn và định mức kinh tế kỹ thuật sản xuất giống cá đặc sản nhằm tạo hành lang pháp lý vững chắc. Việc tăng cường liên kết giữa các cơ quan quản lý, viện nghiên cứu và doanh nghiệp theo chuỗi giá trị sẽ là chìa khóa để bảo vệ quyền lợi người nuôi và duy trì vị thế cạnh tranh của thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế. Hội nghị tại Ninh Bình đã một lần nữa khẳng định, công tác giống chính là tiền đề then chốt cho sự phát triển bền vững và hiện đại của ngành nông nghiệp nước nhà trong giai đoạn tới.