Dữ liệu - nền tảng cốt lõi cho đột phá chuyển đổi số, phát triển nhanh và bền vững tỉnh Lào Cai đến năm 2030
Trong bối cảnh toàn cầu đang bước vào kỷ nguyên số với tốc độ phát triển nhanh chưa từng có, dữ liệu ngày càng khẳng định vị trí trung tâm, trở thành nguồn tài nguyên chiến lược, là “nguyên liệu đầu vào” đặc biệt quan trọng cho mọi hoạt động quản lý, điều hành, phát triển kinh tế – xã hội và đổi mới sáng tạo. Đối với Việt Nam, nhận thức sâu sắc vai trò then chốt của dữ liệu trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách quan trọng, xác định dữ liệu là một trong những trụ cột cốt lõi của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Trên tinh thần đó, tỉnh Lào Cai đã chủ động cụ thể hóa các định hướng lớn của Trung ương, ban hành Kế hoạch triển khai Chiến lược dữ liệu tỉnh Lào Cai đến năm 2030, thể hiện quyết tâm chính trị cao trong việc khai thác, phát huy giá trị dữ liệu, tạo động lực mới cho phát triển nhanh và bền vững.
Chiến lược dữ liệu tỉnh Lào Cai đến năm 2030 được xây dựng trên cơ sở quán triệt sâu sắc các quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; đồng thời bám sát yêu cầu thực tiễn của địa phương trong giai đoạn mới. Việc triển khai Chiến lược không chỉ nhằm xây dựng hệ thống dữ liệu đồng bộ, hiện đại, bảo đảm yêu cầu “đúng, đủ, sạch, sống, đồng bộ, thống nhất”, mà còn hướng tới mục tiêu lớn hơn là đổi mới căn bản phương thức lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của cấp ủy, chính quyền các cấp; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước; thúc đẩy phát triển chính quyền số, kinh tế số, xã hội số, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm, là chủ thể và là động lực của quá trình chuyển đổi số.
Dữ liệu, với tư cách là tài nguyên mới, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc nâng cao chất lượng công tác hoạch định chính sách và ra quyết định của các cơ quan trong hệ thống chính trị. Thông qua việc thu thập, tích hợp, phân tích và khai thác dữ liệu một cách khoa học, các cấp ủy, chính quyền có điều kiện đánh giá sát thực tiễn, dự báo chính xác xu hướng phát triển, từ đó ban hành các quyết sách kịp thời, phù hợp, hiệu quả hơn. Đối với tỉnh Lào Cai – địa phương có vị trí chiến lược quan trọng về kinh tế, quốc phòng, an ninh, đối ngoại ở khu vực trung du và miền núi phía Bắc – việc phát triển dữ liệu càng có ý nghĩa then chốt trong quản lý phát triển kinh tế cửa khẩu, du lịch, nông nghiệp, bảo vệ tài nguyên, môi trường, bảo đảm an sinh xã hội và giữ vững ổn định chính trị – xã hội.
Một trong những điểm nhấn quan trọng của Chiến lược dữ liệu tỉnh Lào Cai là xác định rõ dữ liệu thuộc sở hữu chung của tỉnh, không phải là tài sản riêng của bất kỳ cơ quan, đơn vị nào. Quan điểm này thể hiện tư duy quản trị hiện đại, phù hợp với xu thế quốc tế, đồng thời tạo nền tảng cho việc kết nối, chia sẻ, tái sử dụng dữ liệu trong toàn hệ thống chính trị. Việc coi dữ liệu là tài sản chung đòi hỏi phải có cơ chế quản lý thống nhất, minh bạch, phân định rõ trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị, cá nhân trong tạo lập, cập nhật, khai thác và bảo vệ dữ liệu. Trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan, đơn vị, địa phương được nhấn mạnh, gắn trực tiếp với chất lượng dữ liệu, bảo đảm dữ liệu được quản trị hiệu quả, phục vụ thiết thực cho công tác chỉ đạo, điều hành và cung cấp dịch vụ công.
Chiến lược dữ liệu của tỉnh cũng đặt ra yêu cầu cao về việc ưu tiên tái sử dụng dữ liệu, thực hiện nguyên tắc “thu thập một lần, sử dụng cho nhiều mục đích”, hạn chế tối đa tình trạng trùng lặp, lãng phí nguồn lực và gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp. Đây là nội dung có ý nghĩa cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, góp phần xây dựng nền hành chính phục vụ, chuyên nghiệp, hiện đại, minh bạch. Thông qua việc kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan nhà nước, người dân và doanh nghiệp sẽ được hưởng lợi trực tiếp từ các dịch vụ công trực tuyến chất lượng cao, thời gian giải quyết thủ tục được rút ngắn, chi phí tuân thủ giảm, mức độ hài lòng được nâng lên, từ đó củng cố niềm tin của xã hội đối với chính quyền địa phương.
Mục tiêu tổng quát của Chiến lược dữ liệu tỉnh Lào Cai đến năm 2030 là xây dựng, làm giàu và phát triển hệ thống dữ liệu của tỉnh theo hướng hiện đại, đồng bộ, an toàn, bảo mật; tạo nền tảng vững chắc cho phát triển chính quyền số, kinh tế số, xã hội số; đóng góp tích cực vào việc cơ cấu lại nền kinh tế, nâng cao thu nhập bình quân đầu người, gia tăng tỷ trọng kinh tế số, đưa Lào Cai trở thành cực tăng trưởng năng động, phát triển nhanh và bền vững trong khu vực. Mục tiêu này thể hiện tầm nhìn chiến lược, khát vọng phát triển mạnh mẽ của tỉnh trong giai đoạn mới, đồng thời phù hợp với định hướng phát triển chung của đất nước.
Để hiện thực hóa mục tiêu đó, Chiến lược dữ liệu tỉnh Lào Cai xác định rõ các mục tiêu cụ thể đến năm 2030 trên nhiều phương diện, trong đó phát triển hạ tầng dữ liệu được coi là nền tảng then chốt. Việc xây dựng và nâng cấp Trung tâm tích hợp dữ liệu của tỉnh theo hướng hiện đại, có tính dự phòng cao, đáp ứng yêu cầu lưu trữ, xử lý dữ liệu lớn, có khả năng kết nối với Trung tâm dữ liệu quốc gia và các trung tâm dữ liệu vùng, khu vực là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược. Trong bối cảnh hợp nhất, kế thừa hạ tầng dữ liệu của các địa phương trước đây, yêu cầu đặt ra là phải bảo đảm tính liên tục, ổn định, an toàn, tránh gián đoạn hoạt động của các hệ thống thông tin, đồng thời tận dụng tối đa các nguồn lực đã đầu tư.
Song song với phát triển hạ tầng, Chiến lược dữ liệu của tỉnh đặc biệt chú trọng đến việc phát triển, khai thác và sử dụng dữ liệu phục vụ xây dựng chính quyền số. Việc hoàn thành rà soát, phân loại dữ liệu; ban hành danh mục dữ liệu quan trọng, dữ liệu cốt lõi; công bố các bộ dữ liệu chia sẻ trên Cổng dữ liệu mở của tỉnh không chỉ là yêu cầu pháp lý theo Luật Dữ liệu, mà còn là điều kiện cần thiết để nâng cao hiệu quả quản trị, điều hành dựa trên dữ liệu. Khi dữ liệu được chuẩn hóa, tích hợp vào Kho dữ liệu dùng chung của tỉnh, các cơ quan nhà nước có thể khai thác, phân tích, phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành một cách kịp thời, chính xác, khoa học hơn.
Đáng chú ý, Chiến lược dữ liệu tỉnh Lào Cai đặt mục tiêu cao trong việc số hóa hồ sơ, kết quả giải quyết thủ tục hành chính, tiến tới 100% hồ sơ được số hóa, lưu trữ trong kho dữ liệu số của tỉnh, đồng thời đẩy mạnh tái sử dụng dữ liệu để người dân và doanh nghiệp chỉ phải cung cấp thông tin một lần khi thực hiện các thủ tục hành chính. Đây là bước tiến quan trọng trong cải cách hành chính, thể hiện quyết tâm xây dựng chính quyền số lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm phục vụ, đồng thời phù hợp với tinh thần của Đề án 06 và các chương trình chuyển đổi số quốc gia.
Việc kết hợp khai thác dữ liệu với ứng dụng các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, chuỗi khối, Internet vạn vật cũng được xác định là hướng đi tất yếu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và chất lượng cung cấp dịch vụ công. Thông qua phân tích dữ liệu thông minh, các cơ quan quản lý có thể phát hiện sớm các vấn đề phát sinh, dự báo rủi ro, đưa ra các giải pháp kịp thời trong những lĩnh vực trọng yếu như đầu tư, xây dựng, quy hoạch, đất đai, tài nguyên môi trường, nông nghiệp, du lịch, y tế, giáo dục, an sinh xã hội, khoa học – công nghệ. Đây là minh chứng rõ nét cho việc chuyển từ phương thức quản lý truyền thống sang quản trị hiện đại dựa trên dữ liệu và công nghệ số.
Bên cạnh đó, Chiến lược dữ liệu tỉnh Lào Cai còn hướng tới mục tiêu phát triển dữ liệu phục vụ kinh tế số và xã hội số. Khi dữ liệu được khai thác hiệu quả, doanh nghiệp có điều kiện hiểu rõ hơn về thị trường, khách hàng, tối ưu hóa quy trình sản xuất – kinh doanh, đổi mới mô hình hoạt động theo hướng số hóa. Người dân được tiếp cận, sử dụng các dịch vụ số thiết yếu một cách thuận tiện, an toàn, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, thu hẹp khoảng cách số giữa các vùng, các nhóm xã hội.
Một trụ cột không thể thiếu trong Chiến lược dữ liệu là bảo đảm an toàn, an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu. Trong bối cảnh nguy cơ mất an toàn thông tin, tấn công mạng ngày càng gia tăng, việc xây dựng, phê duyệt và triển khai đầy đủ các phương án bảo vệ hệ thống thông tin theo mô hình bảo vệ nhiều lớp là yêu cầu bắt buộc. Bảo vệ dữ liệu không chỉ là bảo vệ tài sản của Nhà nước, mà còn là bảo vệ quyền con người, quyền công dân, củng cố niềm tin của xã hội đối với quá trình chuyển đổi số.
Trên cơ sở mục tiêu tổng quát và các định hướng lớn đã được xác định, Chiến lược dữ liệu tỉnh Lào Cai đến năm 2030 đặt ra hệ thống nhiệm vụ, giải pháp toàn diện, đồng bộ, có trọng tâm, trọng điểm, bảo đảm tính khả thi và hiệu quả trong tổ chức thực hiện. Trong đó, yêu cầu xuyên suốt là phát huy vai trò lãnh đạo của Đảng, sự điều hành quyết liệt, linh hoạt của chính quyền các cấp, sự tham gia tích cực của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và Nhân dân trong xây dựng, phát triển và khai thác dữ liệu, coi dữ liệu là nền tảng cốt lõi của chuyển đổi số, là động lực mới cho phát triển nhanh và bền vững.
Trước hết, nhiệm vụ hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách về dữ liệu được xác định là khâu then chốt, có ý nghĩa quyết định đến hiệu quả triển khai Chiến lược. Việc rà soát, xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện đồng bộ các quy định về quản lý, chia sẻ, khai thác và bảo vệ dữ liệu trên địa bàn tỉnh không chỉ nhằm cụ thể hóa các quy định của pháp luật, mà còn tạo hành lang pháp lý thông thoáng, minh bạch, khuyến khích đổi mới sáng tạo, khai thác hiệu quả giá trị dữ liệu. Trong quá trình này, yêu cầu đặt ra là bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ giữa các văn bản của Trung ương và địa phương, tránh chồng chéo, mâu thuẫn; đồng thời có cơ chế linh hoạt để kịp thời điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn phát triển nhanh chóng của khoa học, công nghệ và chuyển đổi số.
Gắn với hoàn thiện thể chế là nhiệm vụ nâng cao hiệu quả quản trị dữ liệu trong các cơ quan nhà nước. Chiến lược dữ liệu tỉnh Lào Cai xác định rõ trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị trong tạo lập, cập nhật, quản lý và khai thác dữ liệu; đồng thời nhấn mạnh vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu trong bảo đảm chất lượng dữ liệu. Dữ liệu phải được quản trị theo vòng đời đầy đủ, từ khâu tạo lập, thu thập, chuẩn hóa, lưu trữ, chia sẻ đến khai thác, sử dụng và hủy bỏ khi hết giá trị. Việc xây dựng và vận hành hiệu quả Kho dữ liệu dùng chung của tỉnh có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, không chỉ là “trái tim” của hệ sinh thái dữ liệu, mà còn là nền tảng để triển khai các ứng dụng phân tích, hỗ trợ ra quyết định dựa trên dữ liệu.
Một nhiệm vụ trọng tâm khác là phát triển dữ liệu phục vụ trực tiếp cho công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của cấp ủy, chính quyền các cấp. Thông qua việc tích hợp, kết nối dữ liệu từ các lĩnh vực then chốt như kinh tế – xã hội, đầu tư, tài chính, đất đai, xây dựng, tài nguyên môi trường, nông nghiệp, du lịch, y tế, giáo dục, an sinh xã hội, quốc phòng – an ninh, tỉnh có điều kiện xây dựng các bảng điều khiển, hệ thống giám sát, đánh giá tổng hợp, phục vụ theo dõi, phân tích, dự báo tình hình, kịp thời phát hiện những vấn đề phát sinh để có giải pháp xử lý hiệu quả. Đây là bước chuyển quan trọng từ phương thức điều hành dựa chủ yếu vào báo cáo thủ công sang điều hành dựa trên dữ liệu thời gian thực, góp phần nâng cao tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và hiệu quả quản lý nhà nước.
Song hành với đó, Chiến lược dữ liệu của tỉnh đặt ra yêu cầu đẩy mạnh phát triển dữ liệu mở, dữ liệu chia sẻ, tạo điều kiện để người dân, doanh nghiệp và xã hội khai thác, sử dụng dữ liệu một cách hợp pháp, an toàn. Việc công bố các bộ dữ liệu mở trên Cổng dữ liệu của tỉnh không chỉ góp phần nâng cao tính công khai, minh bạch trong hoạt động của cơ quan nhà nước, mà còn tạo nguồn lực quan trọng cho đổi mới sáng tạo, phát triển các sản phẩm, dịch vụ số, thúc đẩy khởi nghiệp, phát triển kinh tế số. Trong quá trình này, việc phân loại rõ dữ liệu mở, dữ liệu chia sẻ có điều kiện và dữ liệu hạn chế tiếp cận là yêu cầu bắt buộc nhằm bảo đảm hài hòa giữa mục tiêu khai thác dữ liệu và yêu cầu bảo vệ bí mật nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Phát triển nhân lực dữ liệu được xác định là một trong những giải pháp đột phá của Chiến lược dữ liệu tỉnh Lào Cai. Nhận thức rõ rằng dữ liệu chỉ thực sự phát huy giá trị khi được con người khai thác, phân tích và sử dụng hiệu quả, tỉnh chú trọng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có kiến thức, kỹ năng về quản trị dữ liệu, phân tích dữ liệu, an toàn thông tin và ứng dụng công nghệ số. Việc hình thành đội ngũ chuyên gia dữ liệu nòng cốt trong các cơ quan nhà nước không chỉ đáp ứng yêu cầu trước mắt, mà còn tạo nền tảng cho phát triển lâu dài, bền vững. Đồng thời, tỉnh khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân, các tổ chức khoa học – công nghệ, các cơ sở đào tạo trong phát triển nguồn nhân lực dữ liệu, tạo nên hệ sinh thái nhân lực đa dạng, linh hoạt, gắn kết chặt chẽ giữa Nhà nước – doanh nghiệp – nhà trường.
Cùng với phát triển nhân lực, nhiệm vụ nâng cao nhận thức về vai trò, ý nghĩa của dữ liệu trong toàn xã hội được đặc biệt coi trọng. Chiến lược dữ liệu tỉnh Lào Cai xác định công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục về dữ liệu và chuyển đổi số là nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài, cần được triển khai với nhiều hình thức đa dạng, phù hợp với từng nhóm đối tượng. Việc nâng cao nhận thức không chỉ nhằm thay đổi tư duy, thói quen làm việc của đội ngũ cán bộ, công chức, mà còn giúp người dân, doanh nghiệp hiểu rõ quyền và trách nhiệm của mình trong việc cung cấp, sử dụng và bảo vệ dữ liệu, từ đó chủ động, tích cực tham gia vào quá trình chuyển đổi số của tỉnh.
Một nội dung quan trọng khác của Chiến lược dữ liệu là thúc đẩy hình thành và phát triển thị trường dữ liệu trên địa bàn tỉnh. Trong bối cảnh dữ liệu ngày càng trở thành yếu tố đầu vào quan trọng của sản xuất – kinh doanh, việc hình thành thị trường dữ liệu có ý nghĩa thúc đẩy khai thác giá trị kinh tế của dữ liệu, tạo động lực mới cho tăng trưởng. Chiến lược hướng tới việc tạo điều kiện để các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tham gia cung cấp, khai thác, trao đổi dữ liệu theo quy định của pháp luật; đồng thời khuyến khích phát triển các sản phẩm, dịch vụ dựa trên dữ liệu, đặc biệt trong các lĩnh vực có tiềm năng, lợi thế của tỉnh như du lịch, nông nghiệp, logistics, thương mại cửa khẩu. Thị trường dữ liệu phát triển lành mạnh sẽ góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, tạo thêm việc làm, tăng thu ngân sách, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế – xã hội.
Bảo đảm an toàn, an ninh dữ liệu tiếp tục được khẳng định là yêu cầu xuyên suốt trong toàn bộ quá trình triển khai Chiến lược. Trong bối cảnh các nguy cơ tấn công mạng, rò rỉ dữ liệu ngày càng tinh vi, phức tạp, tỉnh Lào Cai xác định việc đầu tư cho an toàn thông tin, an ninh mạng là đầu tư cho phát triển bền vững. Việc triển khai đồng bộ các giải pháp kỹ thuật, tổ chức, con người; xây dựng và vận hành hiệu quả các phương án bảo vệ hệ thống thông tin theo mô hình nhiều lớp; tăng cường kiểm tra, giám sát, đánh giá an toàn thông tin định kỳ là những nhiệm vụ không thể thiếu. Đồng thời, việc nâng cao ý thức, trách nhiệm của cán bộ, công chức và người sử dụng trong bảo vệ dữ liệu cũng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần giảm thiểu rủi ro từ yếu tố con người.
Trong toàn bộ quá trình triển khai Chiến lược dữ liệu, vai trò lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh được đặt ở vị trí trung tâm. Sự lãnh đạo, chỉ đạo thống nhất, xuyên suốt của Tỉnh ủy; sự vào cuộc quyết liệt của các cấp ủy, tổ chức đảng; sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan trong hệ thống chính trị là nhân tố quyết định bảo đảm Chiến lược được triển khai hiệu quả, đúng định hướng. Việc đưa các mục tiêu, nhiệm vụ về phát triển dữ liệu vào nghị quyết, chương trình, kế hoạch công tác của cấp ủy, chính quyền các cấp không chỉ thể hiện quyết tâm chính trị, mà còn tạo cơ sở để kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả thực hiện, kịp thời điều chỉnh, bổ sung giải pháp phù hợp với thực tiễn.
Có thể khẳng định, Chiến lược dữ liệu tỉnh Lào Cai đến năm 2030 không chỉ là một văn bản định hướng phát triển dữ liệu đơn thuần, mà là một cấu phần quan trọng trong tổng thể chiến lược phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của tỉnh. Việc triển khai thành công Chiến lược sẽ góp phần đổi mới mạnh mẽ phương thức quản lý, điều hành; nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước; thúc đẩy phát triển kinh tế số, xã hội số; nâng cao chất lượng cuộc sống của Nhân dân; củng cố vững chắc quốc phòng, an ninh; giữ vững ổn định chính trị – xã hội trên địa bàn tỉnh.
Trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới với nhiều thời cơ và thách thức đan xen, việc tỉnh Lào Cai chủ động xây dựng và triển khai Chiến lược dữ liệu đến năm 2030 thể hiện tầm nhìn chiến lược, khát vọng đổi mới và quyết tâm hành động mạnh mẽ. Với sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng bộ tỉnh, sự điều hành linh hoạt, hiệu quả của chính quyền các cấp, sự đồng thuận, tham gia tích cực của cộng đồng doanh nghiệp và Nhân dân, dữ liệu chắc chắn sẽ trở thành nền tảng cốt lõi, động lực quan trọng góp phần đưa Lào Cai phát triển nhanh, bền vững, khẳng định vị thế ngày càng cao trong khu vực và cả nước.
