Hạ tầng dữ liệu - yếu tố then chốt thúc đẩy cải cách thủ tục hành chính tỉnh Lào Cai

Những kết quả bước đầu về xây dựng trung tâm dữ liệu, số hóa tài liệu, bảo đảm an toàn thông tin và cải cách thủ tục hành chính cho thấy một Lào Cai đang chuyển mình mạnh mẽ sau hợp nhất. Bức tranh toàn diện phản ánh nỗ lực của hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở, sự kiên trì thực thi nhiệm vụ trong bối cảnh khối lượng công việc lớn, dữ liệu phân tán, yêu cầu đồng bộ cao và áp lực thời gian ngắn.

Trong năm 2025, công tác phát triển hạ tầng số, bảo đảm an toàn thông tin và đổi mới hoạt động hành chính ở Lào Cai bước vào giai đoạn đặc biệt quan trọng. Lần đầu tiên, tỉnh phải xử lý khối lượng dữ liệu đồ sộ được hình thành từ hai hệ thống kế thừa, đồng thời vận hành các mô hình hành chính mới chỉ sau bốn tháng sắp xếp đơn vị hành chính và tổ chức lại bộ máy. Thực tiễn triển khai cho thấy sự chủ động, nghiêm túc của các cơ quan, đơn vị; tinh thần nỗ lực tìm lời giải cho những bài toán khó trong quản trị dữ liệu và cải cách thủ tục hành chính; đồng thời phản ánh những thành quả rõ rệt của quá trình chuyển đổi số trên các trụ cột quan trọng.

Toàn tỉnh hiện đang vận hành đồng thời ba trung tâm dữ liệu phục vụ hoạt động của các cơ quan Đảng và Nhà nước. Hệ thống đặt tại phường Yên Bái được đầu tư mới, có tổng cộng 33 máy chủ vật lý với dung lượng lưu trữ 250 TB, tỷ lệ sử dụng đã đạt 76%; còn 30 TB dành cho sao lưu dự phòng, hiện đã khai thác 63%. Trung tâm đặt tại phường Cam Đường, vận hành từ năm 2004 và nhiều lần mở rộng, đang khai thác 25 máy chủ với dung lượng lưu trữ 412 TB, tỷ lệ sử dụng 71%, và hệ thống dự phòng 385 TB đang dùng 244 TB. Bên cạnh đó, tỉnh cũng thuê một trung tâm dữ liệu dịch vụ có 43 máy chủ, dung lượng 140 TB, sử dụng 38%. Nhìn tổng thể, hạ tầng kỹ thuật tuy phân tán nhưng đã tạo nền tảng cho việc duy trì hơn 80 hệ thống ứng dụng, cơ sở dữ liệu thuộc các lĩnh vực của tỉnh. Dữ liệu của các cơ quan Đảng cũng được lưu trữ tại hai trung tâm chuyên biệt, cùng với các hệ thống phụ trợ như phòng cháy chữa cháy, kiểm soát ra vào, camera an ninh được bảo đảm theo tiêu chuẩn.

Song song quá trình hoàn thiện hạ tầng, nỗ lực số hóa tài liệu diễn ra trên quy mô lớn chưa từng có. Khối lượng dữ liệu đã được thu thập, chỉnh lý và số hóa lên tới hơn 9,1 triệu trang. Riêng phần tài liệu trước hợp nhất của tỉnh Yên Bái đã số hóa trên 4,8 triệu trang, bao gồm dữ liệu các phông lưu trữ lịch sử, tài liệu của các sở ngành và các huyện về quản lý đất đai. Tỉnh Lào Cai trước hợp nhất cũng đã hoàn thành số hóa 4,27 triệu trang, tương ứng hơn 70.000 hồ sơ của 145 đơn vị cấp huyện và cấp tỉnh. Đáng chú ý, hệ thống số hóa chuyên sâu của các cơ quan Đảng đã ghi nhận hơn 6,1 triệu trang lưu tại trung tâm dữ liệu phường Yên Bái và gần 2,9 triệu trang tại trung tâm đặt ở phường Cam Đường. Những con số này phản ánh một khối lượng công việc khổng lồ được triển khai trong thời gian ngắn, thể hiện sự nỗ lực cao độ của đội ngũ làm công tác lưu trữ, văn thư và chuyển đổi số.

Ở các cơ quan Nhà nước, việc thu thập, chuẩn hóa và xác thực dữ liệu chuyên ngành có bước tiến rõ rệt. Trong lĩnh vực bảo hiểm, tỉnh đã xác thực 1.472.356 người tham gia, hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội, y tế và thất nghiệp, đạt tỷ lệ 99,97% so với dữ liệu dân cư, chỉ còn 375 trường hợp cần hoàn thiện. Trong lĩnh vực đất đai, hơn 1,04 triệu thửa đất đã được rà soát, làm sạch trong đợt đầu; 146.289 thửa trùng khớp với căn cước công dân, gần 844 nghìn thửa đang tiếp tục được cập nhật; đồng thời 447.042 thửa mới đang được đưa vào hệ thống. Tổng cộng gần một triệu bản ghi dữ liệu đất đai đã được bàn giao cho Trung tâm dữ liệu quốc gia về dân cư, tạo cơ sở quan trọng cho việc tái sử dụng dữ liệu số.

Cùng với đó, hoạt động số hóa hồ sơ giải quyết thủ tục hành chính cấp huyện trước sáp nhập đã được triển khai, hoàn thành 2.752 hồ sơ trên tổng số 47.776 hồ sơ còn hiệu lực. Tỷ lệ mới đạt 5,8%, nhưng đây cũng là bước đầu tiên trong yêu cầu rất cao và rất rộng về làm sạch, chuẩn hóa và số hóa hồ sơ sau hợp nhất.

Trong cải cách thủ tục hành chính, tỉnh đã đạt được những chuyển biến tích cực. Với các thủ tục do tỉnh ban hành, đã có 23 trên 31 thủ tục liên quan sản xuất - kinh doanh được cắt giảm thời gian giải quyết từ 28% đến 32%. Đối với hệ thống thủ tục của các bộ, ngành đang thực hiện tại địa phương, toàn tỉnh có 1.260 thủ tục thuộc diện có thể cắt giảm, trong đó 687 thủ tục đã thực hiện cắt giảm đúng yêu cầu từ 30% trở lên. Tỷ lệ đạt 54,5% cho thấy sự vào cuộc của các cơ quan hành chính trong điều kiện thời gian ngắn và khối lượng công việc lớn. Bên cạnh đó, chỉ trong bốn tháng vận hành mô hình chính quyền hai cấp, tỷ lệ hài lòng của người dân và doanh nghiệp đạt 95,75%, một chỉ dấu quan trọng khẳng định nỗ lực điều hành, phối hợp của các cơ quan chức năng. Toàn tỉnh tiếp nhận 206 phản ánh và kiến nghị, trong đó 205 phản ánh đã được xử lý đúng hạn, đạt 99,51%; không ghi nhận tình trạng phát sinh giấy tờ ngoài quy định hay tự ý tăng thêm thủ tục.

Trong lĩnh vực bảo đảm an toàn thông tin và an ninh mạng, tỉnh đã triển khai nhiều hoạt động đồng bộ. Lực lượng công an tổ chức 17 buổi tuyên truyền về an toàn thông tin và nhận diện thủ đoạn tội phạm công nghệ cao; phối hợp với ngành giáo dục thực hiện chiến dịch truyền thông tại năm trường học với sự tham gia của 3.340 học sinh và sinh viên, góp phần nâng cao năng lực tự bảo vệ trên không gian mạng. Tỉnh cũng tiếp nhận và rà soát 346 hồ sơ hệ thống thông tin được phân cấp độ bảo mật; trong đó đã kiểm tra 247 hệ thống, vận hành trung tâm giám sát an toàn thông tin phục vụ 48 cơ quan, đơn vị. Hơn 4.100 máy trạm đã được cài đặt giải pháp phòng vệ mã độc và bảo vệ tập trung; qua giám sát chưa ghi nhận các hoạt động tấn công hay xâm nhập trái phép nhằm vào hệ thống quan trọng của tỉnh. Công tác kiểm tra, thanh tra chuyên đề được triển khai tại 21 cơ quan, 8 đơn vị và 97 xã, phường; hơn 2.500 thiết bị đã được kiểm tra an ninh trước khi đưa vào sử dụng. Đây là những con số phản ánh rõ mức độ chủ động trong bảo vệ an ninh mạng trong bối cảnh các nguy cơ từ tội phạm công nghệ cao ngày càng gia tăng.

Nhìn chung, công tác đảm bảo an toàn, an ninh thông tin trên địa bàn tỉnh cơ bản được bảo đảm. Thông qua công tác giám sát của Trung tâm Giám sát an toàn thông tin mạng tỉnh (SOC), chưa phát hiện các hoạt động tấn công mạng hay gián điệp mạng nhằm vào các cơ quan Đảng, chính quyền, hệ thống tài chính, ngân hàng hoặc hạ tầng thông tin trọng yếu. Công an tỉnh đã chủ động triển khai nhiều biện pháp như cài đặt phần mềm chống virus tập trung cho hàng nghìn máy trạm và tổ chức nhiều đoàn thanh tra, kiểm tra chuyên đề về bảo vệ bí mật nhà nước (BMNN) và an ninh mạng.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khó khăn và tồn tại lớn: Về hạ tầng và nhân lực: Hạ tầng công nghệ thông tin chưa được đầu tư đồng bộ, thiếu các hệ thống bảo mật. Đội ngũ cán bộ chuyên trách vừa thiếu, vừa chủ yếu là kiêm nhiệm, trình độ chưa đáp ứng yêu cầu. Về tuân thủ quy định: Tiến độ và chất lượng xây dựng hồ sơ đề xuất cấp độ an toàn (HTTT) còn chậm. Trong số 247 HTTT được rà soát, vẫn còn 219 HTTT các đơn vị chưa gửi hồ sơ phê duyệt cấp độ. Về Hệ thống giám sát an toàn thông tin mạng tỉnh: Trung tâm SOC chưa kết nối được đến 100% các cơ quan, đơn vị, ảnh hưởng đến hiệu quả giám sát chung. Rủi ro tiềm ẩn: Kiểm tra thực tế phát hiện nhiều nguy cơ tiềm ẩn như: máy tính sử dụng phần mềm không có bản quyền, còn tồn tại mã độc và lỗ hổng bảo mật và tình trạng dùng chung USB giữa máy kết nối Internet và máy soạn thảo tài liệu mật.

Từ những kết quả và tồn tại đã phân tích, có thể nhìn rõ những yêu cầu cấp thiết đặt ra cho tỉnh trong giai đoạn tới, đặc biệt khi mục tiêu xây dựng chính quyền số, kinh tế số và xã hội số ngày càng đòi hỏi độ chính xác, tính kết nối và sự nhất quán cao hơn, không chỉ là xử lý những phần việc còn lại, mà quan trọng hơn là kiến tạo nền tảng bền vững cho hệ thống dữ liệu thống nhất, an toàn, kết nối đa tầng và phục vụ hiệu quả cho cả quản lý nhà nước, phát triển kinh tế - xã hội và đời sống nhân dân.

Một trong những định hướng quan trọng nhất là phải xác lập lại kiến trúc tổng thể cho hệ thống trung tâm dữ liệu của tỉnh. Việc vận hành ba trung tâm với cấu hình, tuổi đời và dung lượng rất khác nhau không thể kéo dài mãi. Tỉnh cần rà soát toàn bộ 47 hệ thống ứng dụng đang đặt ở cơ sở chính, 28 hệ thống ở trung tâm thứ hai và 9 hệ thống ở trung tâm thuê dịch vụ, đánh giá xem hệ thống nào còn phát sinh dữ liệu, hệ thống nào chỉ phục vụ tra cứu lịch sử, hệ thống nào kết nối với dữ liệu Trung ương, và hệ thống nào có thể hợp nhất để tiết kiệm tài nguyên. Chỉ khi xác định rõ trạng thái hoạt động của từng nền tảng, tỉnh mới có thể lập phương án hợp nhất, di trú và bố trí lại tài nguyên tính toán theo hướng tối ưu.

Quá trình hợp nhất không chỉ là sắp xếp lại máy chủ, mà còn phải đảm bảo các yếu tố an toàn thông tin, phân vùng dữ liệu và tính liên tục trong vận hành. Nhiều hệ thống hiện nay đang trong tình trạng lệch pha: trung tâm cơ sở 1 còn nhiều tài nguyên tính toán nhưng sắp hết dung lượng lưu trữ, trong khi trung tâm cơ sở 2 có dung lượng lưu trữ rất lớn nhưng tài nguyên tính toán gần cạn; hệ thống thuê dịch vụ lại dư phần lõi xử lý nhưng thiếu RAM. Điều đó cho thấy tỉnh cần hướng tới cấu hình cân bằng, đồng bộ và không phụ thuộc vào cơ chế chống đỡ tạm thời như hiện nay. Bên cạnh đó, việc giảm bớt các nền tảng trùng lặp như hai hệ thống quản lý văn bản, hai hệ thống đăng nhập một lần hay hai trục tích hợp liên thông cũng là yêu cầu bắt buộc nếu muốn xây dựng một “bộ não số” thống nhất cho toàn bộ tỉnh.

Đối với công tác số hóa, điều cấp thiết không phải chỉ là tiếp tục quét thêm tài liệu, mà là phải xác định được tổng khối lượng tài liệu cần số hóa của toàn tỉnh - từ khối cơ quan Đảng đến cơ quan chính quyền, tổ chức chính trị - xã hội, các đơn vị cấp huyện và cấp xã trước hợp nhất. Chỉ khi có được mẫu số đầy đủ, tỉnh mới có thể đánh giá chính xác tỷ lệ hoàn thành và đề ra lộ trình phù hợp với yêu cầu chung. Trên nền đó, việc số hóa hồ sơ giải quyết thủ tục hành chính còn hiệu lực trước sáp nhập cần được đẩy nhanh với các phương pháp tối ưu hơn. Tỉnh có thể phân nhóm hồ sơ theo mức độ ưu tiên, trước hết xử lý các hồ sơ có tác động lớn đến người dân và doanh nghiệp, tiếp đến là các hồ sơ đòi hỏi tính pháp lý cao, rồi đến các hồ sơ mang tính lưu trữ.

Cùng với đó, việc tái sử dụng dữ liệu số cần được coi là một trong những trụ cột của quá trình chuyển đổi số. Việc bàn giao gần một triệu bản ghi đất đai cho hệ thống dữ liệu dân cư quốc gia là một bước quan trọng, song để dữ liệu này được dùng hiệu quả trong nội tỉnh, cần có phương án đồng bộ với các hệ thống mới hình thành từ sau sáp nhập. Mặt khác, việc làm sạch dữ liệu cần duy trì liên tục, bởi dữ liệu được cập nhật hàng ngày qua các giao dịch hành chính, kinh tế và dân sự.

Ở lĩnh vực cải cách thủ tục hành chính, định hướng quan trọng là phải chuẩn hóa quy trình, minh bạch hóa cách tính toán thời gian và xác định rõ nguyên nhân đối với từng thủ tục chưa thể rút ngắn. 08 thủ tục đặc thù chưa thực hiện cắt giảm cần được phân tích cụ thể từng trường hợp một: có thủ tục vướng quy định chuyên ngành, có thủ tục liên quan nhiều cơ quan thẩm định, có thủ tục yêu cầu xác minh thực địa, có thủ tục cần đồng bộ dữ liệu từ Trung ương. Khi nắm rõ bản chất từng thủ tục, tỉnh mới có thể bố trí lại quy trình, cải tiến khâu xử lý hoặc kiến nghị cấp trên điều chỉnh cho phù hợp. Song song với đó, việc hoàn thành 573 thủ tục còn lại trong khối thủ tục do Trung ương quy định đòi hỏi phải có kế hoạch hành động chi tiết, trong đó cần phân công trách nhiệm rõ ràng cho từng sở, ngành, kèm theo cơ chế giám sát tiến độ. Đây không chỉ là yêu cầu phương pháp, mà còn là yếu tố giúp duy trì kỷ luật hành chính, bảo đảm sự thống nhất trong thực thi nhiệm vụ.

Đối với an toàn thông tin, định hướng lớn là phải hoàn thiện khung quản lý rủi ro từ cấp tỉnh đến cấp cơ sở, trước hết bằng việc yêu cầu tất cả các hệ thống thông tin gửi hồ sơ đề xuất cấp độ trong thời gian sớm nhất. Hiện nay vẫn còn 219 hệ thống chưa có hồ sơ, điều đó tạo ra khoảng trống trong đánh giá rủi ro an ninh và phân loại mức độ bảo vệ. Tỉnh cũng cần sớm hoàn tất việc chuyển giao toàn bộ chức năng của trung tâm giám sát an toàn thông tin về lực lượng chuyên trách, để hệ thống vận hành thống nhất, không phân tán. Các thiết bị CNTT cần được chuẩn hóa, sử dụng phần mềm bản quyền, cài đặt công cụ bảo vệ tập trung, và hạn chế tối đa việc trao đổi dữ liệu qua các phương tiện không bảo đảm an toàn. Những nguy cơ như mã độc, lỗ hổng bảo mật, hay việc dùng chung USB giữa máy Internet và máy soạn thảo tài liệu mật cần được loại bỏ bằng các quy định nghiêm ngặt và cơ chế kiểm soát chặt chẽ.

Đặt trong bối cảnh tỉnh vừa trải qua quá trình hợp nhất tổ chức bộ máy và đơn vị hành chính phức tạp, những bước đi trong năm 2025 cho thấy nỗ lực kiên trì của hệ thống chính trị trong việc kiến tạo nền tảng cho giai đoạn phát triển tiếp theo. Sự phân tán của dữ liệu, sự không đồng bộ của hạ tầng, sự khác biệt về thói quen vận hành và cách thức tổ chức của từng địa phương trước đây đều là những yếu tố khó tránh. Những kết quả đạt được về số hóa, cải cách thủ tục, an toàn thông tin và vận hành trung tâm dữ liệu là minh chứng rõ ràng cho tinh thần trách nhiệm, sự quyết tâm và tầm nhìn liên tục được nâng lên.

Những định hướng đề xuất nêu trên không chỉ nhằm khắc phục hạn chế, mà còn giúp Lào Cai từng bước xây dựng môi trường quản trị hiện đại, dựa trên dữ liệu được chuẩn hóa, hạ tầng được hợp nhất, quy trình được số hóa và bộ máy hành chính được vận hành theo tiêu chuẩn chuyên nghiệp cao hơn.