80 năm thành tựu giáo dục và dấu ấn lập pháp của Quốc hội

Tại tọa đàm “80 năm thành tựu giáo dục và dấu ấn lập pháp” do Báo Đại biểu nhân dân tổ chức, Phó Tổng Biên tập Báo Đại biểu nhân dân Nguyễn Sỹ Hào nhấn mạnh, cách đây đúng 80 năm, ngay sau khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vừa mới khai sinh, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xác định “diệt giặc dốt” là nhiệm vụ cấp bách, ngang hàng với “diệt giặc đói” và “diệt giặc ngoại xâm”. Tầm nhìn ấy đã trở thành kim chỉ nam xuyên suốt các giai đoạn lịch sử. Đảng và Nhà nước ta luôn coi giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu. Tọa đàm được tổ chức nhằm nhìn lại hành trình Quốc hội Việt Nam đồng hành, kiến tạo thể chế để thúc đẩy nền giáo dục phát triển, cũng như cơ hội mới cho giáo dục - đào tạo từ những quyết sách mới.

Hành lang pháp lý mới - xung lực phát triển mới

Ngay từ khi thành lập chính quyền Nhà nước non trẻ, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến giáo dục - đào tạo. Hiến pháp năm 1946 - bản Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam độc lập - tư tưởng “mọi người dân đều có quyền học tập” đã được khẳng định. Trải qua từng giai đoạn lịch sử, thể chế, chính sách hướng tới mục tiêu phát triển giáo dục toàn diện không ngừng được hoàn thiện, nhất là khi Luật Giáo dục đầu tiên được ban hành năm 1998.

Từ đó đến nay, hàng loạt luật, nghị quyết, chính sách được ban hành, dần hoàn thiện thể chế, mở ra hành lang pháp lý ổn định phát triển sự nghiệp giáo dục, tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước về giáo dục, nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc...

Dưới sự lãnh đạo, định hướng tư tưởng, đường lối giáo dục của Đảng, thể chế, chính sách trong giáo dục không ngừng được hoàn thiện, tạo hành lang pháp lý thuận lợi để lĩnh vực này phát triển. Từ xóa nạn mù chữ đến phổ cập giáo dục, từ giáo dục đại trà đến đào tạo nhân tài, mỗi bước đi của ngành đều gắn liền với sự đồng hành, kiến tạo và giám sát chặt chẽ của Quốc hội.

Đặc biệt, năm 2025 ghi dấu ấn lịch sử trong công tác lập pháp của Quốc hội Khóa XV đối với lĩnh vực giáo dục. Quốc hội đã ban hành Luật Nhà giáo, sửa đổi đồng thời 3 luật trong lĩnh vực Giáo dục, gồm: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) và Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi).

Bên cạnh đó, Quốc hội thông qua Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để thực hiện đột phá phát triển giáo dục và đào tạo; Nghị quyết về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 - 2035; Nghị quyết về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 3 - 5 tuổi; Nghị quyết về miễn, hỗ trợ học phí cho học sinh phổ thông.

Việc hoàn thiện hành lang pháp lý đồng bộ với các đạo luật bao trùm mọi đối tượng và mọi bậc học, cùng một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội, thực sự đã trở thành tinh thần “kiến tạo - dẫn dắt”, lan tỏa từ Trung ương đến từng trường học, lớp học, mở đường cho giáo dục - đào tạo tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hơn. Từ đó hoàn thành được trách nhiệm về phát triển giáo dục - đào tạo, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng các yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

“Hành trình từ một quốc gia với hơn 90% dân số mù chữ đến nay đã xây dựng được một hệ thống giáo dục quốc dân hoàn chỉnh, hội nhập sâu rộng với thế giới là niềm tự hào lớn lao” – Phó Tổng Biên tập Báo Đại biểu Nhân dân Nguyễn Sỹ Hào khẳng định.

80 năm đồng hành vì "quốc sách hàng đầu"

Nhấn mạnh toàn cảnh ngành giáo dục trong 80 năm qua, các đại biểu thống nhất cho rằng, nhìn lại lịch sử từ khi Nhà nước Việt Nam non trẻ mới được thành lập, giáo dục đã được xác định là “mặt trận mở đầu”. Đến nay, bức tranh giáo dục đã có nhiều thay đổi, gặt hái nhiều thành tựu lớn.

TSKH. Phạm Đỗ Nhật Tiến, chuyên gia giáo dục cho rằng, trên cơ sở những bằng chứng thuyết phục, 80 năm qua, Việt Nam đã có những thành tựu nổi bật về giáo dục khiến thế giới phải kinh ngạc.

Thứ nhất là xóa nạn mù chữ và phong trào bình dân học vụ. Năm 1945, 95% dân số Việt Nam mù chữ, chỉ sau 5 - 7 năm, nhờ chiến dịch “diệt giặc dốt” và phong trào bình dân học vụ, nạn mù chữ cơ bản được xóa bỏ, tạo nền tảng cho các thắng lợi cách mạng tiếp theo.

Thứ hai, về thành tựu về phổ cập giáo dục. Từ Luật Phổ cập giáo dục tiểu học năm 1991, Việt Nam nhanh chóng hoàn thành phổ cập tiểu học vào năm 2000 và phổ cập trung học cơ sở vào năm 2010. Thành tựu này giúp Việt Nam trở thành một trong những quốc gia đầu tiên hoàn thành Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ về giáo dục.

Thứ ba, trong 80 năm qua, chúng ta đã có một bước chuyển ấn tượng về chất lượng giáo dục, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục phổ thông. Chất lượng giáo dục phổ thông được đánh giá là đi trước một bước so với trình độ phát triển kinh tế - một “ngoại lệ” hiếm có trên thế giới.

Thứ tư, chúng ta đạt nhiều thành tích trong xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo. Báo cáo của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) năm 2025 cho thấy, 72% giáo viên Việt Nam đạt chuẩn đầu ra nghề nghiệp, cao hơn nhiều so với mức trung bình 44% của OECD. Đây là minh chứng cho vị thế đặc biệt của giáo viên Việt Nam.

Thứ năm, chúng ta đã xây dựng và hình thành, hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân thống nhất trong toàn quốc, với hệ thống trường lớp trải rộng khắp, đáp ứng nhu cầu học tập ở mọi trình độ và hội nhập quốc tế.

Thứ sáu, hình thành và phát triển hệ thống các trường ngoài công lập, nhiều trường đạt chuẩn tinh hoa, góp phần đa dạng hóa cơ hội học tập.

Thứ bảy, phát triển xã hội học tập từ cơ sở, hình thành mạng lưới gia đình, dòng họ, làng xã học tập, tạo hệ sinh thái giáo dục suốt đời cho mọi người.

Thứ tám, thành tựu trong chuyển đổi số giáo dục. Phong trào “Bình dân học vụ số” đang phổ cập kỹ năng số cho toàn dân, mở ra nền tảng cho đột phá giáo dục trong kỷ nguyên mới.

Quốc hội với ba chức năng cốt lõi kiến tạo nền giáo dục quốc dân

Trong hành trình đạt được những thành tựu đáng tự hào đó, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Đinh Công Sỹ khẳng định, Quốc hội giữ vai trò hết sức quan trọng, thể hiện qua ba chức năng cốt lõi. Đó là, Quốc hội đã xây dựng hệ thống pháp luật về giáo dục ngày càng đồng bộ, toàn diện, bao trùm, từ mầm non đến đại học, tạo hành lang pháp lý vững chắc và xác định ưu tiên phù hợp với từng giai đoạn phát triển.

Thứ hai, Quốc hội ban hành nhiều quyết sách chiến lược, từ xóa mù chữ thời kỳ đầu lập nước đến đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục hiện nay. Những nghị quyết quan trọng như đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông, phổ cập mầm non 3 - 5 tuổi, miễn và hỗ trợ học phí, hay Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa giáo dục giai đoạn 2026 - 2035 đã mở ra cơ hội tiếp cận bình đẳng, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Thứ ba, Quốc hội thực hiện giám sát chặt chẽ đối với Chính phủ và các bộ ngành, kịp thời nhận diện bất cập trong luật pháp và thực tiễn triển khai, từ đó đưa ra khuyến nghị, điều chỉnh cần thiết. Giám sát chuyên đề gần đây về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là minh chứng rõ nét cho sự đồng hành này.

Tất cả cho thấy Quốc hội luôn nhất quán xác định giáo dục là quốc sách hàng đầu, đồng hành chặt chẽ với Chính phủ và các cơ quan liên quan để kiến tạo thể chế, hoàn thiện khung pháp lý, bảo đảm nguồn lực, hướng tới mục tiêu xây dựng nguồn nhân lực chất lượng phục vụ cho giai đoạn phát triển mới của đất nước. Những chủ trương đúng đắn của Đảng, các quyết sách kịp thời của Quốc hội thực sự là nền tảng đưa giáo dục và đào tạo Việt Nam đạt được nhiều thành tựu và tự tin bước vào giai đoạn phát triển mới./.