Tăng cường trách nhiệm giải trình trong hoạt động công vụ - Yêu cầu tất yếu trong xây dựng Đảng và Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa

Trong tiến trình đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân, trách nhiệm giải trình của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động công vụ ngày càng được khẳng định là một yêu cầu khách quan, tất yếu, gắn chặt với việc kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.

Thực tiễn cho thấy, ở đâu trách nhiệm giải trình được thực hiện nghiêm túc, đầy đủ, kịp thời thì ở đó kỷ luật, kỷ cương hành chính được giữ vững, niềm tin của Nhân dân được củng cố, hiệu quả phục vụ Nhân dân và doanh nghiệp được nâng lên rõ rệt. Những năm qua, Đảng và Nhà nước đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và đạt được nhiều kết quả tích cực trong việc thực hiện trách nhiệm giải trình, từng bước hoàn thiện thể chế, pháp luật, đẩy mạnh công khai, minh bạch và tăng cường đối thoại với Nhân dân. Tuy nhiên, trước yêu cầu phát triển mới, việc thực hiện trách nhiệm giải trình ở một số nơi vẫn chưa đáp ứng yêu cầu; tình trạng né tránh, đùn đẩy, chậm hoặc giải trình chưa đầy đủ, chưa thực chất còn xảy ra, ảnh hưởng đến hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và niềm tin của Nhân dân, đòi hỏi phải tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo đồng bộ, quyết liệt hơn của các cấp ủy, tổ chức đảng.

Xuất phát từ yêu cầu đó, Bộ Chính trị đã ban hành Chỉ thị số 53-CT/TW ngày 26/10/2025 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với việc thực hiện trách nhiệm giải trình của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động công vụ, xác định rõ trách nhiệm giải trình không chỉ là yêu cầu pháp lý, hành chính mà còn là nhiệm vụ chính trị quan trọng, thường xuyên; là thước đo bản lĩnh, đạo đức, năng lực và tinh thần dám chịu trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu.

Công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lào Cai

Quán triệt sâu sắc tinh thần Chỉ thị số 53-CT/TW, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lào Cai đã ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện với các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp cụ thể, toàn diện, phù hợp với điều kiện thực tiễn của tỉnh; thể hiện quyết tâm chính trị cao trong việc tăng cường trách nhiệm giải trình, xây dựng nền hành chính công khai, minh bạch, liêm chính, hoạt động vì Nhân dân; đồng thời góp phần quan trọng vào công tác xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của tỉnh trong giai đoạn mới.

Trên cơ sở định hướng chung của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, việc triển khai thực hiện trách nhiệm giải trình trên địa bàn tỉnh được tổ chức theo hướng đồng bộ, có trọng tâm, trọng điểm, gắn chặt với chức năng, nhiệm vụ của từng cấp, từng ngành. Trước hết, tỉnh tập trung triển khai các nhiệm vụ cần thực hiện ngay, trọng tâm là đẩy mạnh tuyên truyền, quán triệt sâu rộng nội dung, yêu cầu và phương thức thực hiện trách nhiệm giải trình; gắn chặt trách nhiệm giải trình với việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và kiểm soát quyền lực. Các cấp ủy, tổ chức đảng chủ động cụ thể hóa, tổ chức thực hiện phù hợp với điều kiện thực tiễn của cơ quan, đơn vị, địa phương, bảo đảm sự thống nhất trong toàn tỉnh.

Song song với các nhiệm vụ trước mắt, tỉnh tập trung rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy chế, quy trình, quy định nội bộ về công khai, minh bạch và giải trình; khắc phục những bất cập, chồng chéo, khó thực hiện trong thực tiễn. Việc từng bước xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ công tác giải trình; hình thành cơ chế tiếp nhận, phản hồi yêu cầu giải trình của tổ chức, cá nhân qua môi trường số; theo dõi, quản lý tiến độ và chất lượng giải trình được triển khai gắn với yêu cầu nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, phục vụ công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá.

Công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra việc thực hiện trách nhiệm giải trình tiếp tục được tăng cường, gắn với trách nhiệm người đứng đầu và việc đánh giá, xếp loại tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên hằng năm. Việc xử lý nghiêm các trường hợp né tránh, đùn đẩy, chậm hoặc giải trình không đầy đủ được coi là giải pháp quan trọng nhằm siết chặt kỷ luật, kỷ cương, nâng cao tính liêm chính, minh bạch trong hoạt động công vụ.

Chỉ đạo đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong thực hiện trách nhiệm giải trình; tăng cường số hóa hồ sơ, quy trình giải quyết công việc; xây dựng các công cụ theo dõi, cảnh báo tiến độ giải trình; từng bước hình thành hệ thống dữ liệu phục vụ quản lý, kiểm tra, giám sát. Qua đó, nâng cao tính công khai, minh bạch, kịp thời trong cung cấp thông tin, cải thiện chất lượng phục vụ Nhân dân và doanh nghiệp, đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.

Cùng với đó, vai trò giám sát của Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị – xã hội và báo chí tiếp tục được phát huy; chất lượng chất vấn, giải trình tại các kỳ họp được nâng lên theo hướng đi thẳng vào vấn đề trọng tâm, làm rõ trách nhiệm của tập thể và cá nhân, nhất là người đứng đầu. Việc theo dõi, đôn đốc thực hiện các cam kết sau giải trình, trả lời kiến nghị cử tri, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của Nhân dân được thực hiện thường xuyên, nhằm bảo đảm trách nhiệm giải trình được thực hiện đến cùng, có chuyển biến thực chất.

Thực tiễn đặt ra

Trong bối cảnh yêu cầu quản lý nhà nước ngày càng cao, phạm vi điều chỉnh rộng, nhiều lĩnh vực nhạy cảm, dễ phát sinh tiêu cực, áp lực đối với trách nhiệm giải trình ngày càng lớn. Nếu không được thực hiện nghiêm túc, kịp thời và thực chất, trách nhiệm giải trình sẽ không phát huy được vai trò là công cụ kiểm soát quyền lực, phòng ngừa tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; thậm chí có thể làm gia tăng bức xúc xã hội, ảnh hưởng đến niềm tin của Nhân dân đối với đội ngũ cán bộ, công chức và bộ máy chính quyền. Yêu cầu đặt ra hiện nay là phải tiếp tục đổi mới mạnh mẽ nhận thức và phương thức thực hiện trách nhiệm giải trình theo hướng công khai, minh bạch, chủ động, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm phục vụ. Trách nhiệm giải trình không chỉ là việc trả lời khi có yêu cầu, mà phải trở thành hoạt động thường xuyên, gắn với công khai thông tin, đối thoại, giải quyết dứt điểm các kiến nghị, phản ánh ngay từ cơ sở; đồng thời gắn chặt với trách nhiệm người đứng đầu, với kiểm tra, giám sát, đánh giá cán bộ và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.

Chính từ những yêu cầu đó, việc xác định rõ quan điểm, mục tiêu và triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện trách nhiệm giải trình trong thời gian tới là đòi hỏi cấp thiết, có ý nghĩa quyết định đối với việc xây dựng nền hành chính liêm chính, hiện đại, hoạt động vì Nhân dân và sự phát triển bền vững của tỉnh.

Một là, tăng cường tuyên truyền, quán triệt sâu sắc các quan điểm, chủ trương của Đảng về trách nhiệm giải trình; xác định rõ ý nghĩa, vai trò và tầm quan trọng của trách nhiệm giải trình trong hoạt động công vụ; khẳng định trách nhiệm giải trình không chỉ là yêu cầu pháp lý, hành chính mà còn là nhiệm vụ chính trị bắt buộc, là chuẩn mực đạo đức công vụ và là tiêu chí quan trọng để đánh giá năng lực lãnh đạo, quản lý, uy tín và tinh thần trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu. Việc tuyên truyền, quán triệt phải được thực hiện thường xuyên, liên tục, bằng nhiều hình thức phù hợp; gắn với học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp. Người đứng đầu các cơ quan, đơn vị phải trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo, chịu trách nhiệm về kết quả thực hiện trách nhiệm giải trình tại cơ quan, đơn vị mình; kịp thời chấn chỉnh, xử lý nghiêm các biểu hiện né tránh, đùn đẩy, giải trình không đầy đủ, không đúng thời hạn hoặc không đúng thẩm quyền.

Hai là, tiến hành rà soát toàn diện các quy định, quy trình, quy chế nội bộ có liên quan đến công khai thông tin, trách nhiệm giải trình trong từng ngành, từng lĩnh vực, bảo đảm dễ tiếp cận, dễ thực hiện, phù hợp với thực tiễn và thống nhất với quy định của Trung ương. Kịp thời khắc phục tình trạng chồng chéo, bất cập, thiếu rõ ràng về thẩm quyền, trách nhiệm dẫn đến khó khăn trong giải trình. Thực hiện nghiêm trách nhiệm giải trình trong các lĩnh vực nhạy cảm, dễ phát sinh tiêu cực, trực tiếp liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp; gắn việc giải trình với trách nhiệm khắc phục, xử lý sau giải trình, coi đây là công cụ quan trọng để kiểm soát quyền lực, phòng ngừa sai phạm ngay từ sớm, từ xa.

Ba là, đưa nội dung lãnh đạo, chỉ đạo và thực hiện trách nhiệm giải trình vào chương trình kiểm tra, giám sát hằng năm của các cấp ủy, ủy ban kiểm tra; tăng cường thanh tra chuyên đề trong các lĩnh vực dễ phát sinh vi phạm. Qua kiểm tra, giám sát, kịp thời phát hiện, chấn chỉnh và xử lý nghiêm các hành vi né tránh, chậm giải trình, giải trình không trung thực hoặc không đầy đủ, gây bức xúc trong Nhân dân. Gắn kết quả thực hiện trách nhiệm giải trình với công tác đánh giá, xếp loại tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên và trách nhiệm người đứng đầu; coi đây là căn cứ quan trọng trong công tác quy hoạch, bổ nhiệm, sử dụng và đánh giá cán bộ.

Bốn là, nâng cao chất lượng hoạt động chất vấn, trả lời chất vấn và giải trình tại các kỳ họp Hội đồng nhân dân các cấp; bảo đảm nội dung chất vấn tập trung vào những vấn đề trọng tâm, được cử tri và Nhân dân quan tâm, làm rõ trách nhiệm của tập thể và cá nhân, nhất là người đứng đầu. Tăng cường giám sát chuyên đề đối với trách nhiệm giải trình trong các lĩnh vực nhạy cảm, dễ phát sinh vi phạm; theo dõi, đôn đốc việc thực hiện các cam kết sau giải trình. Phát huy vai trò của báo chí trong giám sát xã hội; kịp thời biểu dương những mô hình tốt, cách làm hiệu quả, đồng thời phê phán các biểu hiện tiêu cực, né tránh trách nhiệm, góp phần tạo chuyển biến thực chất trong thực hiện trách nhiệm giải trình.

Năm là, tăng cường số hóa hồ sơ, quy trình giải quyết công việc; xây dựng các công cụ theo dõi, giám sát và cảnh báo tiến độ giải trình; từng bước hình thành cơ sở dữ liệu phục vụ quản lý, kiểm tra, giám sát trách nhiệm giải trình trong toàn hệ thống chính trị. Bảo đảm việc cung cấp thông tin, giải trình được thực hiện công khai, minh bạch, kịp thời, chính xác; nâng cao khả năng tiếp cận thông tin của người dân, doanh nghiệp; qua đó góp phần nâng cao chất lượng phục vụ, hiệu quả quản lý nhà nước và củng cố niềm tin của Nhân dân.