Thống nhất trong quản lý các di sản thế giới

Vịnh Hạ Long, Vườn quốc gia Bái Tử Long và quần thể di sản Yên Tử tại Quảng Ninh là những di sản trọng điểm, giàu tiềm năng của tỉnh, đã và đang được bảo tồn, khai thác hiệu quả phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội của địa phương trong những năm qua. Giờ đây, các di sản đã về chung “một nhà”, được sự quản lý thống nhất của Ban Quản lý di sản thế giới vịnh Hạ Long - Yên Tử, là một trang mới, mở ra những cơ hội mới cho công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản.

Bức tranh “3 trong 1”

Quần thể di tích - danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc vừa được ghi danh là Di sản thế giới. Ảnh chụp tại khu vực tháp Tổ Yên Tử.

Năm 2025, đơn vị đã rà soát, sửa đổi, bổ sung cơ chế chính sách quản lý di tích, di sản liên quan đến Vịnh Hạ Long nhằm tạo cơ sở, hành lang pháp lý để triển khai các hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị di sản. Đồng thời trao đổi, phối hợp với các sở, ngành, địa phương liên quan tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong xây dựng hồ sơ giao khu vực biển, giao đất, giao rừng trên Vịnh Hạ Long, thành lập khu bảo tồn biển Bái Tử Long, quản lý di sản liên tỉnh. Thực hiện các đề tài khoa học và ứng dụng, dự án trong công tác quản lý, bảo tồn và phát huy bền vững các giá trị của di tích, di sản trong phạm vi quản lý.

Thực hiện các giải pháp quản lý, bảo vệ môi trường tại các di sản, đơn vị đã thực hiện 138 đợt giám sát định kỳ; đẩy mạnh chương trình chống rác thải nhựa tại các khu di tích, di sản; tổ chức/phối hợp thu gom rác, đảm bảo vệ sinh môi trường, cảnh quan tại các khu di tích, di sản và khu vực giáp ranh Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà. Tập trung lực lượng thực hiện nhiệm vụ tuần tra, bảo vệ tài nguyên rừng, biển với gần 900 lượt tuần tra, giám sát; đề nghị xử lý gần 160 trường hợp vi phạm và phạt tiền 940 triệu đồng; duy trì hiệu quả hoạt động của các đường dây nóng, kịp thời giải đáp thắc mắc, kiến nghị của người dân, khách du lịch.

Vịnh Hạ Long ước đón 3,4 triệu lượt khách trong năm 2025.

Tập trung thực hiện quản lý, phát triển các sản phẩm, dịch vụ du lịch, nâng cao chất lượng trải nghiệm cho khách tham quan. Chủ động làm việc với các đơn vị liên quan, tham mưu UBND tỉnh giải pháp kết nối các hành trình trên Vịnh Hạ Long với Vịnh Lan Hạ, tháo gỡ vướng mắc, phát triển các sản phẩm, dịch vụ mới trên Vịnh Hạ Long và đề xuất một số nội dung, nhiệm vụ, giải pháp phát triển du lịch tại Vườn quốc gia Bái Tử Long; phối hợp tổ chức khai trương tuyến hành trình tham quan, du lịch trên vịnh Bái Tử Long, Vườn quốc gia Bái Tử Long.

Đơn vị cũng đã tổ chức tốt các lễ hội truyền thống tại các khu di tích Yên Tử, Nhà Trần, Bạch Đằng đảm bảo lành mạnh, vui tươi, an toàn. Phối hợp tổ chức tốt Lễ công bố giá trị nổi bật toàn cầu và Lễ đón Bằng ghi danh Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc là Di sản văn hóa thế giới. Công tác đón tiếp, phục vụ khách tham quan đảm bảo an toàn, chu đáo. Năm 2025, tổng số khách tham quan Vịnh Hạ Long ước đạt 3,4 triệu lượt, thu phí tham quan ước đạt hơn 988 tỷ đồng, tăng nhẹ so với kế hoạch tỉnh giao. Tổng số khách đến với Yên Tử đạt gần 1 triệu lượt, trong đó khách tham quan ước đạt 567.000 lượt khách, còn lại là khách tham dự các sự kiện tổ chức tại đây, thu phí tham quan ước đạt 22 tỷ đồng. Tổng số khách tham quan các khu di tích Nhà Trần, Bạch Đằng ước đạt 655.000 lượt khách, tăng 4,5% so với cùng kỳ 2024.

Du khách xem biểu diễn nghệ thuật truyền thống tại Yên Tử.

Công tác tuyên truyền, quảng bá giá trị, tiềm năng, thế mạnh của các di sản được tăng cường. Đơn vị cũng đã xây dựng hồ sơ vận động, thu hút dự án của Nhật Bản về xử lý nước thải tại điểm tham quan trên Vịnh Hạ Long. Ký kết Kế hoạch hợp tác và phối hợp với Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga triển khai các đề tài nghiên cứu khoa học tại vịnh Bái Tử Long. Phối hợp với Đoàn giám sát phản hồi của Trung tâm di sản thế giới và IUCN đánh giá thực địa khu di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà; phối hợp tổ chức Hội nghị Vườn di sản ASEAN lần thứ 8. Năm nay, đơn vị không để xảy ra các vụ cháy rừng trong ranh giới rừng Vịnh Hạ Long, Vườn quốc gia Bái Tử Long, rừng quốc gia Yên Tử.

Còn đó những khó khăn, vướng mắc

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực nhưng công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị các di sản năm 2025 vẫn còn có những khó khăn, hạn chế. Theo báo cáo của đơn vị, việc xây dựng một số cơ chế, chính sách quản lý di sản chưa đảm bảo yêu cầu tiến độ. Ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong quản lý di sản còn chậm, chưa đồng bộ, chưa tạo ra sản phẩm cụ thể. Việc kết nối liên thông các hành trình, dịch vụ du lịch giữa Vịnh Hạ Long - Vịnh Lan Hạ dù đã được thúc đẩy nhưng kết quả chưa rõ nét. Trên Vịnh Hạ Long còn xảy ra vụ việc tàu du lịch bị lật do giông lốc gây thiệt hại về người, cần được các cơ quan, đơn vị liên quan tiếp tục rà soát, tăng cường quy trình, lực lượng, trang thiết bị an toàn, cứu nạn, cứu hộ…

Lễ đón Bằng ghi danh Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc là Di sản văn hóa thế giới được tổ chức tại Yên Tử, tháng 12/2025.

Qua đánh giá cho thấy, những tồn tại này xuất phát từ nhiều nguyên do. Trong đó, chủ yếu là vướng mắc về cơ chế chính sách. Hiện nay, ranh giới quản lý trên biển chưa giao cho cấp xã nên chưa có cơ sở và chưa xác định được cụ thể các phường, xã nào sẽ thực hiện chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước theo phân cấp đối với các hoạt động kinh tế - xã hội, giao đất, giao rừng.

Công tác phối hợp, thực hiện trách nhiệm của các sở, ngành, địa phương liên quan trong giải quyết các tồn tại, vướng mắc trên Vịnh Hạ Long, Vườn quốc gia Bái Tử Long, Yên Tử chưa quyết liệt, đồng bộ, thống nhất, chưa xử lý dứt điểm, như: tình trạng nuôi trồng thủy sản trái phép; quản lý chất thải rắn có nguồn gốc từ hoạt động nuôi trồng thủy sản trôi nổi trên biển; thu hồi phần đất rừng tại Vườn quốc gia Bái Tử Long, rừng Yên Tử đang được một số tổ chức, cá nhân quản lý, sử dụng; liên quan đến giao đất, giao rừng, đầu tư, thực hiện kết luận thanh tra…

Vịnh Hạ Long nhìn từ khu vực ven bờ.

Cơ sở hạ tầng về viễn thông, chuyển đổi số trên Vịnh Hạ Long, Bái Tử Long, Yên Tử hiện chưa đáp ứng được nhu cầu (mạng, sóng điện thoại…). Việc triển khai lắp đặt các trạm BTS trên Vịnh Hạ Long còn một số vướng mắc pháp lý, gây khó khăn trong quá trình thông tin, liên lạc phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành, cứu nạn cứu hộ và thực hiện các nhiệm vụ liên quan đến chuyển đổi số, điều tiết sức tải…

Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà và Quần thể di tích, danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc đều là di sản liên tỉnh, tuy nhiên cơ chế quản lý hoạt động kinh tế - xã hội, du lịch giữa các địa phương có di sản chưa thống nhất, đồng bộ. Với vị thế, vai trò mới của Ban Quản lý di sản thế giới Vịnh Hạ Long - Yên Tử, những khó khăn, vướng mắc này hy vọng sẽ được tháo gỡ hiệu quả hơn trong thời gian tới đây.