Mái đình cổ kính
Trải qua hơn 125 năm, đình thần Vĩnh Tuy ở ấp Long Đời, xã Vĩnh Tuy vẫn giữ nét cổ xưa, trang nghiêm, lưu giữ giá trị văn hóa, lịch sử, truyền thống của vùng đất và con người nơi đây.
Đình thần Vĩnh Tuy. Ảnh: TIỂU ĐIỀN
Phủ dày lớp bụi thời gian
Đình thần Vĩnh Tuy cách trung tâm hành chính xã khoảng 6km. Từ chợ Vĩnh Tuy men theo con đường mới cặp bờ kênh Trâm Bầu chừng 500m là những nếp nhà giản dị nằm san sát nhau. Nằm nép mình bên dòng kênh nhỏ, có một mái đình hơn 125 năm tuổi cổ kính, phủ dày lớp bụi thời gian. Ngôi đình này đã gắn bó với nhiều thế hệ người dân địa phương. Hằng ngày, nhiều người dân trong vùng đến ngôi đình thắp nén hương tưởng nhớ công lao của các bậc tiền nhân đã ngã xuống trên vùng đất này.
Ông Nguyễn Văn Hoàng - Phó Ban thường trực Ban Bảo vệ di tích đình thần Vĩnh Tuy cho biết, ngôi đình được thành lập năm 1887 tại vàm Lái Niên bằng cây lá đơn sơ, cách trung tâm chợ 2km. Năm 1900, có ông Mai Viết Tuấn, người gốc Biên Hòa đến Vĩnh Tuy khai khẩn đất hoang lập nghiệp. Ông Mai Viết Tuấn khấn với thần linh cầu cho gia đình làm ăn thuận lợi, nguyện hứa xây dựng lại ngôi đình mới đẹp hơn. Sau đó, công việc thuận lợi, ông bàn với người dân trong làng hiến đất dời đình về gần chợ. Ngôi đình mới được xây dựng tại vị trí như hiện nay. Đình được xây dựng trên nền đất cao ráo, phía Tây giáp rạch Lái Niên, phía Nam giáp rạch Cả Đĩa. Bản vẻ đình được ông Mai Viết Tuấn thuê kiến trúc sư thiết kế tỉ mỉ từng chi tiết. Toàn bộ vật tư xây dựng như gỗ, gạch, ngói được mua từ Biên Hòa, Lái Thiêu. Đội ngũ thợ mộc, thợ chạm trổ, điêu khắc được thuê từ Lái Thiêu, Biên Hòa.
Đình thần Vĩnh Tuy có kiến trúc Đông - Tây kết hợp nhưng vẫn giữ được nét phong cách kiến trúc văn hóa Việt. Bước vào khuôn viên đình, bốn bề trống trải, thoáng đãng. Sân đình rộng, người dân có thể đến vui chơi trong các kỳ lễ hội diễn ra tại đình. Lối vào cổng chính, bên trái là miếu thờ Thủy thần và Thổ thần, bên phải là miếu thờ Bà Chúa Xứ và miếu Ông Tà... Bên trong đình thờ các vị tiền hiền có công khai hoang, lập ấp, dựng làng, giữ nước. Đình gồm 3 gian, 2 vỏ ca và 1 chánh điện, có hệ thống cửa cái, cửa phụ, cửa sổ nhiều nên mát mẻ. Nền đình xây cao 0,7m, xung quanh viền toàn đá xanh loại lớn, mặt nền được lát bằng gạch tàu đỏ. Mặt ngoài cửa chánh điện được đắp nổi hoa văn dây lá mềm mại, sắc nét tạo nên nét đẹp cổ kính. Bên trong các cột gỗ to cao 9m, bề hoành 1,5m chống đỡ mái đình, các cột đều ốp liễn đối sơn son thếp vàng rực rỡ. Trên nóc được lợp ngói âm dương, cột, kèo, cửa được làm bằng gỗ căm xe. Các bộ bao lam, hoành phi được điêu khắc, trạm trổ rất công phu, tinh xảo…
Năm 2009, đình thần Vĩnh Tuy được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh như một sự ghi nhận về ngôi đình hơn 100 năm tuổi gắn kết với vùng đất và con người nơi đây…
Chứng tích lịch sử
Người dân Vĩnh Tuy không chỉ tự hào vì có một mái đình lâu đời với kiến trúc đặc sắc mà còn tự hào vì ngôi đình còn là tượng đài gắn liền với nhiều chứng tích của một thời kỳ lịch sử đầy thăng trầm. Đình thần Vĩnh Tuy từng được trưng dụng làm trụ sở thanh niên cứu quốc, trụ sở ủy ban kháng chiến, làm kho lương thực, là nơi dạy học, điểm hội họp, nơi tẩn liệm chiến sĩ tử trận... Đình trở thành căn cứ cách mạng chở che cho bao thế hệ người con kiên trung đứng lên đánh giặc. Năm 1965, Mỹ cho máy bay ném bom cở lớn 2 lượt nhằm đánh phá đình. Đình hư hại nặng, phần ngói đổ nát gần hết. Trải qua hơn 1 thế kỷ hứng chịu bao lớp bụi thời gian, sự tàn phá của thiên nhiên và bom đạn, đình thần Vĩnh Tuy bị hư hỏng nhiều. Năm 2014, đình được trùng tu thay mái đình, sơn phết, tô điểm bên trong và ngoài đình mới mẻ, khang trang. Những cột đình lớn, liễn đối, hoành phi… chạm khắc tinh xảo được bảo quản, gìn giữ đến ngày nay, giữ lại nét đẹp cổ kính cho ngôi đình.
Hằng năm, vào ngày rằm tháng giêng, người dân tổ chức lễ Kỳ Yên, không khí vui tươi, rộn ràng khắp cả vùng quê. Những nghi thức cổ truyền được cử hành trang trọng, tạo nên bức tranh sinh động trong đời sống văn hóa địa phương. Dịp này, đông đảo người dân đến đình thắp hương tưởng nhớ, tri ân những người có công khai khẩn vùng đất này, cầu mong mưa thuận, gió hòa, nhà nhà đều an vui. Trong năm đình còn tổ chức cúng 2 lễ Thần nông, cúng hạ điền vào ngày 10/5 và cúng thượng điền vào ngày 10/10 âm lịch. Theo thông lệ, cứ sau 3 năm đình tổ chức cúng tống một lần, làm bè thủy lục thả trên sông nguyện cho những điều không may mắn đi xa…
Nét đẹp văn hóa truyền thống cúng đình vẫn được người dân địa phương gìn giữ, truyền nối qua bao thế hệ. Từ ngày còn nhỏ, chị Trần Thị Bé Bảy, ngụ ấp Vĩnh Bình đã theo cha mẹ đến cúng Kỳ Yên ở đình thần Vĩnh Tuy và thói quen đó vẫn duy trì đến nay. “Tôi thường đến đình thắp hương cầu mong cho công việc mua bán của gia đình được thuận lợi, suôn sẻ. Với người dân quê tôi ai cũng đều mong chờ, háo hức đến ngày cúng đình, xem đây không chỉ là dịp tưởng nhớ công đức tiền nhân mà còn là ngày hội của tình làng, nghĩa xóm”, chị Bảy chia sẻ.
