Việt Nam hiện có khoảng 150.000 ha chuối lấy quả ở quy mô trang trại, nông trại. Nếu tính cả diện tích nhỏ lẻ của các gia đình, các giống chuối trồng không lấy quả như chuối lá, chuối hột, chuối rừng, diện tích cây chuối ở nước ta trên 200.000 ha. Diện tích này có thể cung cấp lượng sợi khoảng 200.000 tấn/năm, đem lại doanh thu khoảng 700 triệu USD nếu tính theo giá sợi chuối thô thấp nhất trên thị trường quốc tế hiện nay, khoảng 3,5 USD/kg.
Trong khi đó, tại Việt Nam, cây chuối hiện tại chủ yếu dùng để lấy quả, một số ít tận dụng được lá khô, lá tươi, hoa tươi. Thân chuối gần như 100% là chặt bỏ, gây lãng phí và ô nhiễm môi trường, người trồng chuối thậm chí phải mất chi phí cho việc đốn hạ, vứt bỏ thân chuối sau thu hoạch.
Trước sự lãng phí tài nguyên đó, ông Bùi Khánh Dũng đã nghĩ đến việc đưa công nghệ ép thân chuối lấy sợi và đỡ đầu luôn cho sản phẩm đầu ra cho các hợp tác xã, các tổ chức, cá nhân, hay nông hộ có nhu cầu đầu tư với quy mô nhỏ phù hợp với khả năng của họ, vừa tạo công ăn việc làm, giúp người dân thu nhập ổn định và đảm bảo vệ sinh môi trường nông thôn.
 |
| Kỳ vọng sợi chuối Việt Nam vươn tầm thế giới . (Ảnh: TL) |
Vì vậy, Công ty TNHH MTV Musa Pacta cùng với Hợp tác xã Thương mại và Dịch vụ nông nghiệp Khai Thái (xã Khai Thái, huyện Phú Xuyên, Hà Nội), Công ty Cơ khí chính xác GMF đã ký kết hợp đồng hợp tác và cùng nghiên cứu phát triển đồng bộ thiết bị cho ngành khai thác sợi chuối tại Việt Nam. Từ quá trình hợp tác này, GMF và Musa Pacta đã lần lượt giới thiệu ra thị trường một loạt các mẫu máy dành cho ngành khai thác sợi chuối như: Máy tuối sợi chuối, máy xẻ thân chuối, máy ép bã, máy ép khuôn chậu cây từ bã chuối, máy làm sạch sợi.
Ông Nguyễn Đức Tuấn, Chủ tịch Hợp tác xã Thương mại và Dịch vụ nông nghiệp Khai Thái cho biết, cây chuối là loại cây nào dễ trồng, dễ kiếm, là sản phẩm có tiềm năng phát triển to lớn vì từ quá trình sản xuất cho đến sản phẩm cuối cùng đều tận dụng tối đa, ưu việt hóa những phụ phẩm của ngành trồng chuối.
“Xu thế của thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng là hướng đến phát triển bền vững, thân thiện với môi trường và hạn chế sử dụng đồ nhựa, đó chính là mảnh đất màu mỡ để các sản phẩm của sợi chuối đến với thị trường quốc tế”, ông Tuấn nói.
Cây chuối sau khi thu hoạch buồng, thân chuối được thu gom về, được bổ đôi, tách bẹ và đưa vào máy ép sợi. Sợi chuối được phân loại 1 và loại 2 và đưa lên giàn, phơi khô, sau đó bó lại và đưa vào máy quay sợi. Công đoạn quay sợi tùy theo mỗi người thợ, có người dấp nước, người phun hơi ẩm hoặc làm khô. Sợi được bện thành dây, từ đó đưa ra chế biến ra rất nhiều các sản phẩm; trong đó có sản phẩm thủ công mỹ nghệ.
Đối với nhiều ngành nghề thủ công, việc sử dụng hóa chất là tất yếu. Nhưng đối với việc sản xuất sợi chuối thì hoàn toàn không. Là người phụ trách công đoạn se sợi, chị Nguyễn Hồng Thanh cho biết, một ngày làm việc chăm chỉ, thu nhập của chị cũng dao động từ 150.000 – 160.000 đồng.
Trước đây chị đã từng làm các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, nên việc chuyển sang làm các sản phẩm từ sợi chuối giúp chị tự tin có thể làm được hết tất cả các công đoạn.
“Trước kia thân cây chuối chủ yếu là thức ăn chăn nuôi lợn, nhưng khi dịch tả lợn châu Phi, chăn nuôi gặp khó nên thân chuối bỏ thối. Việc hợp tác xã được thành lập, thân chuối được tận dụng hết, làm ra được đồng tiền, bà con nơi đây có thêm việc làm, thêm thu nhập nên rất phấn khởi”, chị Nguyễn Hồng Thanh nói.
Đến nay, công việc của hợp tác xã đã tạo công ăn việc làm, thu nhập ổn định cho khoảng 30 lao động từ việc chặt chuối, vận chuyển, tuốt sợi, ép bã, ngâm ủ nước thân chuối, quả chuối để làm chế phẩm sinh học hữu cơ, sản xuất đồ thủ công mỹ nghệ, đồ gia dùng bằng sợi chuối.
Sau 7 tháng đi vào hoạt động, đến nay hợp tác xã đã phát triển được 3 cơ sở gồm: 1 cơ sở sản xuất sợi và 1 cơ sở sản xuất thủ công, ngâm ủ tại thôn Lập Phương; 1 cơ sở sản xuất thủ công, ngâm ủ tại thôn Vĩnh Trung.
Ông Nguyễn Viết Thắng, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Khai Thái chia sẻ, xã có 9.700 người, lao động dư thừa ở nông thôn rất nhiều nên việc Hợp tác xã Thương mại và Dịch vụ nông nghiệp Khai Thái được thành lập và đi vào hoạt động sẽ tạo công ăn việc làm cho nhiều nhiều lao động trong xã. Bà con trồng chuối sau khi thu hoạch buồng, thân chuối chặt bỏ rất gây ô nhiễm môi trường. Ông Nguyễn Viết Thắng cùng kỳ vọng Hợp tác xã sẽ giúp giải quyết được vẫn đề này và sự phát triển hợp tác xã sẽ còn vươn tới các xã trong huyện Phú Xuyên. Về phía chính quyền địa phương, ông Thái cho biết sẽ luôn đồng hành cùng doanh nghiệp và hợp tác xã.
Sẵn sàng tham gia vào các chương trình quốc gia trong phát triển nông nghiệp, nông thôn như Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP)…, ông Nguyễn Đức Tuấn cho hay, mục tiêu hợp tác xã hướng đến không chỉ tạo công ăn việc làm cho bà con địa phương mà còn phát triển sợi chuối của Khai Thái có thể trở thành sản phẩm mũi nhọn của địa phương và xa hơn là viết tên Việt Nam trên bản đồ thị trường sợi chuối thế giới.
Thực tế, thị trường sợi chuối thế giới đã hình thành và phát triển khoảng 15 - 20 năm nay. Đây là một thị trường sôi động, phát triển liên tục với những quốc gia xuất khẩu sợi chuối thô hàng đầu thế giới như: Philippines, Ấn Độ, Trung Quốc… mỗi năm hàng tỷ USD.
Theo các báo cáo nghiên cứu thị trường của các hãng nghiên cứu lớn trên thế giới như Euromonitor, mức độ tăng trưởng trong 10 năm qua của thị trường sợi chuối luôn ở mức 16 – 30%/năm.
Sợi chuối dùng để làm ra nhiều loại sản phẩm như: thủ công mỹ nghệ, giấy các loại, đến những vật liệu cao cấp trong công nghiệp ô tô, du thuyền… có giá trị gia tăng lớn. Đặc biệt, sợi chuối là sản phẩm thân thiện môi trường không sử dụng hóa chất rất được thị trường châu Âu ưa chuộng, đó là hướng đi tất yếu trong xu hướng phát triển kinh tế xanh, bền vững của thế giới.
Philippines là một trong những nước dẫn đầu về xuất khẩu sợi chuối thô lớn nhất thế giới. Với cây chuối siêu sợi có tên gọi là Abaca, hằng năm diện tích trồng chuối được tăng lên từ 15 -20 vạn ha mới đủ sản phẩm cung cấp cho thị trường xuất khẩu.
Tuy nhiên, sợi chuối của Việt Nam có sự khác biệt so với sợi chuối của Philippines. Bởi lẽ, sợi chuối của Việt Nam có ưu điểm là độ mềm, mượt, sáng mịn tương đương như sợi chuối của Ấn Độ. Hiện nay, sợi chuối của Ấn Độ đắt hơn gấp 2 lần so với sợi chuối của Philippines./.