Ngày Thế giới phòng, chống lao 24/3/2020 với chủ đề “Biến hiểm họa Covid-19 thành cơ hội để Việt Nam chấm dứt bệnh lao vào năm 2030”. Đây là cơ hội cho tất cả mọi người chung tay giúp sức, nâng cao nhận thức về bệnh lao, đồng thời kêu gọi sự quan tâm, hành động của các cấp chính quyền, các ban, ngành đoàn thể và cộng đồng để chiến thắng bệnh lao.
Việt Nam vẫn nằm trong 30 quốc gia có gánh nặng bệnh lao và lao kháng đa thuốc cao nhất thế giới
Theo PGS, TS Nguyễn Viết Nhung- Ủy viên Ủy ban quốc gia về chấm dứt bệnh lao, Chủ nhiệm Chương trình chống lao quốc gia, Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương: Lao là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm và còn đáng sợ hơn khi dễ dàng lây lan ra cộng đồng nếu bệnh nhân không được chữa trị đúng cách. Bênh lao là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 2 trong các bệnh nhiễm trùng với khoảng 10 triệu bệnh nhân lao mới hằng năm và gần 1,5 triệu người tử vong do lao trên toàn cầu.
Hiện nước ta vẫn nằm trong 30 quốc gia có gánh nặng bệnh lao và lao kháng đa thuốc cao nhất thế giới. Trong đó, 63% bệnh nhân lao thường, 98% bệnh nhân lao kháng thuốc và gia đình đối mặt với những chi phí thảm họa - nghĩa là chi phí cho việc chẩn đoán và điều trị bệnh lao vượt quá 20% thu nhập hằng năm của cả hộ gia đình. 70% người mắc lao ở trong độ tuổi lao động. Vì vậy, lao thực sự là một vấn đề ảnh hưởng đến kinh tế từng gia đình nói riêng và đất nước nói chung. Đầu tư cho chấm dứt bệnh lao là đầu tư cho phát triển bền vững.
 |
| PGS, TS Nguyễn Viết Nhung- Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương. (Ảnh: ĐT) |
Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới năm 2019, ước tính số liệu năm 2018, Việt Nam có thêm khoảng 174.000 người mắc lao. Chương trình Chống lao Quốc gia hiện đã phát hiện được khoảng hơn 100.000 người mắc lao, khoảng 20.000 người được phát hiện đã điều trị tại khu vực y tế tư nhân nhưng không báo cáo với chương trình, còn lại khoảng 50.000 bệnh nhân chưa được phát hiện. Số người chết do lao năm 2018 ở Việt Nam ước tính là 11.000 người và có thêm 2.000 người chết vì lao/HIV.
“Dự kiến số người phát hiện trong khu vực tư nhân hoặc cơ sở y tế đa khoa nhưng chưa được đăng ký điều trị hoặc chưa báo cáo là khoảng 20.000 người. Như vậy, còn khoảng hơn 50.000 người mắc lao tại cộng đồng chưa được quản lý và điều trị. Chính sự không phát hiện kịp thời, còn nhiều nguồn lây trong cộng đồng khiến bệnh lý này tồn tại lâu”, PGS, TS Nguyễn Viết Nhung chia sẻ.
Đưa ra một số so sánh gần đây về dịch bệnh Covid-19, PGS, TS Nguyễn Viết Nhung cho biết, tính đến thời điểm ngày 23/3, Việt Nam có 123 ca mắc Covid-19, chúng ta đã tạm đóng cửa các trường học và gây ra sự xáo trộn rất lớn trong xã hội. Còn bệnh lao có đến 174.000 người mắc và đến 13.000 người tử vong do lao, bao gồm cả lao/HIV trong một năm, không chỉ xảy ra ở 1 vài nơi mà tại tất cả các tỉnh, thành phố trên cả nước.
“Bệnh lao là kẻ giết người thầm lặng. Bởi lẽ không ai bị mắc lao mà tử vong ngay, bệnh thường kéo dài âm thầm và phát hiện muộn. Từ khi phát bệnh đến khi tử vong thì đã lây sang rất nhiều người khác. Cơ chế lai bệnh lao nguy hiểm hơn Covid-19 vì vi khuẩn lao có thể lây truyền theo đường không khí với các hạt mịn có kích thước dưới 5 micro mét, lại có khả năng đối phó, thích nghi với những điều kiện khắc nghiệt của môi trường trong thời gian dài. Trong khi đó, Covid-19 chỉ lây khi tiếp xúc giọt bắn trực tiếp từ người bệnh hoặc bề mặt các đồ vật, qua tay tiếp xúc trực tiếp rồi đưa lên miệng, mắt, mũi” - PGS, TS Nguyễn Viết Nhung phân tích.
Theo các báo cáo, hằng năm cả nước phát hiện và đưa vào điều trị hơn 100.000 người mắc lao. Điều đáng mừng là tỷ lệ khỏi bệnh được duy trì ở mức cao, trên 90% với bệnh nhân lao mới, 75% với bệnh nhân lao đa kháng thuốc sử dụng phác đồ dài hạn và 80% với bệnh nhân đa khác thuốc sử dụng phác đồ ngắn hạn.
“Các kỹ thuật công nghệ mới, thuốc mới, tiếp cận mới trên thế giới đã được áp dụng hiệu quả cao tại Việt Nam, ngay cả với lao đa kháng và siêu kháng thuốc. Để có thể phát hiện được nhiều số ca mắc lao, chúng ta đã triển khai chiến lược 2X (X-quang để sàng lọc và Xpert để khẳng định bị lao) vào phát hiện chủ động đạt hiệu quả cao gấp 7 lần so với phát hiện thụ động hiện nay. Sau khi bệnh nhân được chẩn đoán mắc lao sẽ được điều trị miễn phí thuốc chống lao đối với tất cả các thể lao” - PGS.TS Nguyễn Viết Nhung nhấn mạnh.
Chung sức chiến thắng bệnh lao
Những người tử vong do lao chủ yếu là do chưa được phát hiện và điều trị kịp thời. Hiện nay, chương trình đã điều trị hơn 100.000 bệnh nhân mỗi năm, số người tử vong khi đã được phát hiện và điều trị chỉ là hơn 2.000 người bệnh. Để mọi người bệnh có thể được phát hiện và điều trị kịp thời, cần có sự vào cuộc của các cấp, các ngành và đặc biệt là của cả cộng đồng, không kỳ thị mặc cảm mà chủ động tham gia phát hiện bệnh khi có triệu chứng.
Ngày 4 tháng 12 năm 2019 Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định thành lập Ủy ban Quốc gia về chấm dứt bệnh Lao (Ủy ban Quốc gia). Ủy ban Quốc gia được chính thức thành lập dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam sẽ có nhiệm vụ giúp Thủ tướng chỉ đạo, đôn đốc, điều phối các bộ, ban, ngành, đoàn thể, huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và của cộng đồng trong phòng, chống bệnh lao nhằm chấm dứt bệnh lao tại Việt Nam vào năm 2030, góp phần bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân. Ngoài ra, Việt Nam đã có Chương trình Chống lao quốc gia, với mạng lưới rộng khắp trên toàn quốc mà nòng cốt là Bệnh viện Phổi Trung ương, có Quỹ Hỗ trợ người bệnh chiến thắng bệnh lao (PASTB)… Tất cả những điều đó sẽ giúp Chương trình chống lao quốc gia (CTCLQG) đạt được mục tiêu đã đề ra: đến năm 2030 giảm số người mắc bệnh lao trong cộng đồng xuống dưới 20/100.000 người dân và giảm số người chết do bệnh lao, để người dân Việt Nam được sống trong môi trường không còn bệnh lao.
 |
| Bệnh nhân điều trị bệnh lao tại Bệnh viện Phổi Trung ương. (Ảnh: ĐT) |
Trong cuộc chiến này, một lực lượng vô cùng quan trọng là người phụ nữ trong mỗi gia đình. Chương trình chống lao Quốc gia Việt Nam đặt ra mục tiêu có ít nhất 20 triệu phụ nữ trong 20 triệu gia đình Việt Nam có kiến thức và thực hành bảo vệ chính gia đình họ không mắc lao. Hội Phổi Việt Nam vừa thành lập Chi hội Phụ nữ và đây sẽ là nòng cốt trong công tác tuyên truyền hướng dẫn phòng, chống lao đến từng hội viên Hội Phụ nữ Việt Nam trong toàn quốc. Đồng thời, chương trình cũng đặt chỉ tiêu 20 triệu thanh niên và 100% học sinh bậc tiểu học có kiến thức và thực hành về công tác phòng chống, lao.
Hiện nay, Việt Nam vẫn có trên 20.000 người mắc lao chưa có thẻ bảo hiểm y tế mặc dù cũng đã có sự hỗ trợ của nhà nước. Kinh phí đồng chi trả của người có thẻ theo Luật Bảo hiểm y tế cũng sẽ là gánh nặng lớn đối với những người nghèo và cận nghèo, đối tượng chiếm tỷ lệ cao trong số những người mắc lao.
Một rào cản kinh tế xã hội khiến cho họ không tuân thủ được theo phác đồ dẫn đến bỏ trị và nguy cơ kháng thuốc cao. Có nhiều trường hợp vì sợ phát hiện ra bệnh, phải đối diện với bài toán chi phí nên giấu bệnh, làm nguồn lây kéo dài. Không có ai được miễn trừ không mắc lao, nhưng người nghèo có nguy cơ mắc lao cao hơn 2,5 lần và cái nghèo này đã khiến họ không đủ điều kiện để chữa khỏi bệnh hoàn toàn.
Ngày 16/3/2018, Bộ trưởng Bộ Nội vụ đã ký, ban hành Quyết định số 380/QĐ-BNV về việc thành lập “Quỹ Hỗ trợ người bệnh chiến thắng bệnh lao - PASTB”. Đây là là một quỹ xã hội, từ thiện, phi lợi nhuận, nhằm hỗ trợ chăm sóc, dự phòng, điều trị cho người bệnh lao, người bị ảnh hưởng bởi bệnh lao, có phạm vi hoạt động trên toàn quốc. Mục tiêu cơ bản của Quỹ là hỗ trợ kinh phí mua thẻ bảo hiểm y tế cho những người bệnh lao chưa có thẻ, giúp kinh phí đồng chi trả cho tất cả những người bệnh lao trong suốt thời gian điều trị và hỗ trợ cho những hoàn cảnh khó khăn để tất cả mọi người dân đều được phát hiện sớm và chữa khỏi bệnh lao, không lây lan ra cộng đồng và tiến tới chấm dứt.
Việt Nam phấn đấu chấm dứt bệnh lao vào năm 2030
PGS, TS Nguyễn Viết Nhung cho rằng, để chấm dứt bệnh lao vào năm 2030 là một thách thức lớn với Việt Nam. Để thực hiện được điều này, Chương trình Chống lao quốc gia đã có những đổi mới trong công tác phòng, chống lao với ba nội dung hành động: một cam kết, hai đột phá, ba vận động. Về mặt cam kết, ngoài những cam kết chấm dứt bệnh lao từ Chính phủ, các cấp chính quyền, Bộ Y tế, thì cần cả sự cam kết của cộng đồng.
Nếu công tác phòng, chống lao cũng nhận được sự quan tâm, đầu tư đúng mức, được sự chung tay của các cấp, các ngành và của cả cộng đồng thì mục tiêu loại bỏ bệnh lao vào năm 2030 hoàn toàn có thể thực hiện được./.