Sáng 19/11, Quốc hội thảo luận về dự án Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP).
Kí kết hợp đồng đồng nghĩa với việc chấp nhận rủi ro
Cơ chế chia sẻ rủi ro về doanh thu giữa Nhà nước và nhà đầu tư là một nội dung được các đại biểu Quốc hội dành sự quan tâm đặc biệt trong phiên thảo luận.
Dự thảo Luật thiết kế “cơ chế chia sẻ rủi ro về doanh thu”. Cụ thể: Quy định cơ chế áp dụng các biện pháp chia sẻ rủi ro về doanh thu trong khuôn khổ hợp đồng bao gồm điều chỉnh mức giá, phí hoặc thời hạn hợp đồng.
Đối với các dự án PPP do Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ quyết định chủ trương đầu tư, sau khi đã thực hiện đầy đủ các biện pháp trong khuôn khổ hợp đồng như nêu trên nhưng chưa bảo đảm được mức doanh thu cần thiết để duy trì hoạt động sản xuất, kinh doanh của dự án (làm ảnh hưởng lớn đến việc cung cấp dịch vụ công cho người dân), Chính phủ đề xuất áp dụng cơ chế chia sẻ rủi ro như sau: Chính phủ cam kết chia sẻ với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án không quá 50% phần hụt thu giữa doanh thu thực tế và doanh thu cam kết tại hợp đồng.
|
 |
| Sáng 19/11, Quốc hội thảo luận về dự án Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP). Ảnh: quochoi.vn |
Nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án cam kết chia sẻ với Chính phủ không thấp hơn 50% phần tăng thu giữa doanh thu thực tế và doanh thu cam kết tại hợp đồng.
Thảo luận về nội dung này, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (TP Hà Nội) đưa ra nhiều lí do khiến bà băn khoăn về quy định này trong dự thảo luật.
Bà nhấn mạnh, khi nói đến PPP là nói đến hợp đồng, sự tự nguyện, hợp đồng kinh tế thỏa thuận giữa nhà nước và chủ đầu tư. Đó là cơ chế lời ăn lỗ chịu đúng theo nguyên tắc thị trường, trước khi kí kết hợp đồng nhà đầu tư đủ thông minh hình dung ra hai yếu tố là lợi nhuận và rủi ro, lợi nhuận càng lớn thì rủi ro càng cao. Khi kí kết hợp đồng thì đồng nghĩa với việc chấp nhận rủi ro.
Hơn nữa, dự thảo luật cho phép chủ đầu tư tăng phí, tăng giá dịch vụ, cho phép nhà đầu tư kéo dài thời hạn thu phí điều này ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của người dân. “Ở đây, chủ thể phải trả không phải là nhà nước mà là người dân. Khi đưa quy định này vào dự thảo luật thì tôi nghĩ rằng chúng ta cần nhớ đến phản ứng của người dân ở tại một số trạm thu phí, đến dư luận chưa tốt về một số dự án trong thời gian qua” - đại biểu nói.
Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai cũng chỉ ra, cơ chế này tác động trực tiếp đến ngân sách nhà nước, bởi lẽ dự thảo luật quy định các dự án được chia sẻ rủi ro là những dự án quy mô lớn, trọng điểm. Bà đặt nhiều câu hỏi: Nhà nước chia sẻ 50% rủi ro thì chia sẻ bằng hình thức nào? nguồn lấy từ đâu? khi tác động đến nợ công thì sẽ xử lý như thế nào?.
Vẫn theo vị nữ đại biểu này, dự thảo luật đưa quy định nghe có vẻ hợp lý là trong trường hợp lợi nhuận tăng thêm thì nhà đầu tư chia sẻ cho nhà nước. Tuy nhiên, 22 năm qua, kể từ khi áp dụng cơ chế PPP đến nay chưa có trường hợp nào nhà đầu tư chia sẻ lợi nhuận tăng thêm với nhà nước. Nhưng có một thực tế là hiện nay nhà nước vẫn đang chi trả những khoản nợ trong một số hợp đồng.
Với những lí do trên, bà đề nghị cân nhắc thận trọng quy định này trong dự luật. Ngay từ thời điểm thương thảo hợp đồng thì để đảm bảo quyền lợi của nhà đầu tư cần tính toán để đưa ra mức hợp lý.
Cũng về nội dung này, đại biểu Đinh Văn Nhã (Phú Yên) chia sẻ, ý kiến của nhiều nhà đầu tư cho rằng cơ chế chia sẻ rủi ro là chưa rõ ràng, có thể dẫn đến không công bằng vì không có căn cứ chia sẻ 50-50 giữa Chính phủ và nhà đầu tư trong trường hợp hụt thu và tăng thu.
Các nhà đầu tư cho rằng căn cứ xây dựng cơ chế chia sẻ rủi ro phải trên cơ sở đánh giá các yếu tố khách quan và chủ quan tác động ảnh hưởng đến tăng, giảm thu của dự án. Trường hợp chia sẻ 50-50 hụt thu giữa Chính phủ và nhà đầu tư có thể chỉ hợp lý do tác động của các nguyên nhân khách quan bất khả kháng do thiên tai. Còn do các nguyên nhân chủ quan từ trách nhiệm giữa các bên trong việc thực hiện cam kết, nhất là những cam kết thực hiện trách nhiệm của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, cơ quan kí kết hợp đồng với nhà đầu tư, trong trường hợp nhà nước thay đổi pháp luật dẫn đến dự án không thuộc trường hợp vô hiệu phải điều chỉnh sửa đổi bổ sung hợp đồng... Chính phủ phải chia sẻ tối đa mức hụt doanh thu của dự án thì mới hợp lý.
Ông cũng cho rằng với những trường hợp doanh thu của dự án tăng do các yếu tố khách quan từ nhu cầu thị trường của sự phát triển kinh tế xã hội, cơ chế chia sẻ hợp lý thể hiện rõ chính sách công cụ đòn bẩy kinh tế của nhà nước đủ mạnh, phát triển mạnh mẽ phương thức đầu tư này thì Chính phủ cân nhắc không nên chia sẻ phần tăng thu mà có thể điều chỉnh giảm giá phí dịch vụ hoặc rút ngắn thời hạn hợp đồng. “Trong trường hợp này, Chính phủ cần cân nhắc không nên chia sẻ nắm nhỏ bỏ to mà cần bỏ con săn sắt bắt con cá rô. Điều này thể hiện một khía cạnh, bản chất Chính phủ kiến tạo, thúc đẩy khởi nghiệp, sáng tạo trong giai đoạn mới” - đại biểu nhấn mạnh.
Đặc biệt, đại biểu nhận xét dự luật chưa đề cập đến một vấn đề quan trọng khác là việc giảm doanh thu các dự án phải điều chỉnh hợp đồng do các vi phạm của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, cơ quan kí kết hợp đồng là sự điều chỉnh lại quy hoạch, chậm tiến độ bố trí vốn đầu tư của nhà nước. Sự thiếu quy định cụ thể các vấn đề này sẽ không đủ cơ sở pháp lý để giải quyết dứt điểm các vấn đề đang tồn tại và phát sinh trong thực tế.
Trao đổi thêm tại phiên họp về nội dung này, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh “đây là vấn đề rất lớn, vừa là mới, vừa là khó”.
Theo Bộ trưởng, nhà đầu tư bỏ tiền ra làm, sau đó vận hành rồi giao lại cho nhà nước nên phải có cơ chế chia sẻ rủi ro với nhà đầu tư thì nhà đầu tư mới yên tâm tham gia đầu tư. Đồng thời khẳng định đây không phải là cơ chế bảo lãnh mà là chia sẻ rủi ro.
Bộ trưởng cũng nhấn mạnh thêm: “Mục tiêu của nhà đầu tư là kinh doanh để kiếm lợi nhuận chứ không chờ thua lỗ để nhận sự hỗ trợ của nhà nước. Việc này cũng không áp dụng tràn lan, chỉ một số ít dự án đặc biệt quan trọng khi chúng ta không thể điều chỉnh được thời gian thì mới thực hiện”.
Chỉ thực hiện kiểm toán đối với phần vốn nhà nước hỗ trợ?
Về hoạt động Kiểm toán nhà nước trong đầu tư theo phương thức PPP, Điều 80, dự thảo luật quy định: “Kiểm toán nhà nước thực hiện việc kiểm toán về sử dụng tài chính công, tài sản công trong dự án PPP quy định tại Điều 65 và Điều 67 của luật này”.
Về nội dung này, đại biểu Hoàng Quốc Thưởng (Hải Dương) cho rằng, quy định như vậy thì Kiểm toán nhà nước chỉ thực hiện kiểm toán đối với phần vốn nhà nước hỗ trợ xây dựng công trình, hệ thống cơ sở hạ tầng và phần vốn xây dựng công trình phụ trợ, bồi thường, tái định cư. Còn lại toàn bộ giá trị xây lắp và phương án tài chính, thu phí thì Kiểm toán nhà nước không được kiểm toán. Vậy cơ quan nào sẽ giúp Quốc hội kiểm soát vấn đề này?
Phân tích thêm, đại biểu Hoàng Quốc Thưởng cho biết, nhà nước thực hiện đầu tư thông qua hoạt động PPP với nhà đầu tư, nhà nước không trực tiếp trả kinh phí cho nhà đầu tư thay vào đó cho phép nhà đầu tư, doanh nghiệp, dự án được thu phí từ cá nhân, tổ chức sử dụng kết cấu hạ tầng với mức thu và thời hạn thu do nhà nước quy định hoặc trả bằng giá trị quyền sử dụng đất. Chi phí đầu tư là cơ sở xác định thời gian, mức thu phí đối với dự án, vì vậy nếu không kiểm tra, giám sát chi phí đầu tư thì làm sao xác định được thời gian thu phí, mức thu phí đối với công trình là phù hợp?
Ông nêu thực tế:“Thời gian vừa qua, thông qua hoạt động kiểm toán các dự án đầu từ theo hình thức BOT, BT, Kiểm toán nhà nước đã kiến nghị giảm thời gian thu phí đối với nhiều dự án giao thông đối với nhiều dự án BOT, giảm thất thoát ngân sách nhà nước hàng nghìn tỷ đồng trong các dự án BT. Kết quả kiểm toán của Kiểm toán nhà nước được dư luận rất đồng tình, ủng hộ”.
Từ đó, vị đại biểu này đề nghị ban soạn thảo giải thích rõ và lý giải cụ thể trong báo cáo đánh giá tác động nếu quy định cho Kiểm toán nhà nước kiểm toán cả phần vốn không phải do ngân sách nhà nước hỗ trợ như hiện nay thì sao? Đã có trường hợp nào dự án PPP không thu hút được nhà đầu tư mà nguyên nhân là do sợ bị kiểm toán hay không, hay vì lý do Kiểm toán nhà nước quá tải, không đủ nguồn lực để thực hiện.
Cho rằng Kiểm toán nhà nước phải kiểm toán đối với toàn bộ dự án PPP và công khai kết quả kiểm toán theo quy định của Luật Kiểm toán nhà nước hiện hành, đại biểu Hà Thị Lan (Bắc Giang) phân tích, kiểm toán chỉ giúp hiệu quả đầu tư cao hơn, không làm ảnh hưởng đến sự thu hút đầu tư tư nhân; đồng thời công tác quản lý đầu tư cũng được thực hiện minh bạch, đúng pháp luật hơn.