Công bố Báo cáo Thường niên Kinh tế Việt Nam 2016

Với chủ đề: “Thiết lập nền tảng mới cho tăng trưởng”, Báo cáo được thực hiện trong bối cảnh nền kinh tế đứng trước ngưỡng cửa thực hiện kế hoạch kinh tế-xã hội 5 năm 2016-2020 và đang bước vào một chu kỳ hội nhập quốc tế mới. Tuy nhiên, nhiều dấu hiệu cho thấy nền kinh tế đang suy giảm năng suất liên tục trong 5 năm trước đó. Điều này cho thấy nhu cầu cấp bách phải thiết lập những nền tảng mới, thực sự hữu hiệu, cho tăng trưởng trong trung và dài hạn. Vì thế, Báo cáo Thường niên Kinh tế Việt Nam 2016 tập trung xem xét các vấn đề liên quan đến động lực tăng trưởng trong trung hạn cho nền kinh tế.

Báo cáo Thường niên Kinh tế Việt Nam, được công bố lần đầu tiên năm 2009, là chuỗi báo cáo được xuất bản hàng năm nhằm tổng kết các vấn đề kinh tế lớn một năm qua, đồng thời thảo luận về viễn cảnh kinh tế năm tới và đề xuất các chính sách liên quan.

Báo cáo Thường niên Kinh tế Việt Nam là sản phẩm chính trong chương trình nghiên cứu chiến lược của Đại học Quốc gia Hà Nội về “Lý thuyết và chính sách kinh tế vĩ mô trong điều kiện hội nhập kinh tế của Việt Nam”.

Phát biểu khai mạc, Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế, PGS.TS. Nguyễn Hồng Sơn, khẳng định: “Việc duy trì liên tục sản phẩm nghiên cứu Báo cáo Thường niên Kinh tế Việt Nam, luôn hoàn thành và công bố kịp thời, cố gắng nắm bắt những xu thế lớn của nền kinh tế, trong suốt 8 năm qua, phản ánh nỗ lực khoa học bền bỉ và nghiêm túc của nhóm chuyên gia trong mạng lưới nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), Trường Đại học Kinh tế, ĐHQGHN. Đồng thời, điều này phản ánh sự thành công của hướng nghiên cứu chiến lược về Kinh tế Vĩ mô do Đại học Quốc gia Hà Nội đã lựa chọn và quyết định đầu tư phát triển.”

Báo cáo cũng là một phần trong bộ sản phẩm “Đánh giá độc lập về kinh tế vĩ mô của Việt Nam” do Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia tài trợ cho VEPR thực hiện trong giai đoạn 03 năm từ 2014 đến 2016.

“Australia rất hân hạnh hỗ trợ việc xuất bản chuỗi Báo cáo Thường niên Kinh tế Việt Nam. Chúng tôi tin tưởng rằng các báo cáo này sẽ đóng góp tích cực cho quá trình hoạch định chính sách và giúp khuyến khích việc tranh luận về các vấn đề phát triển trọng yếu mà nền kinh tế Việt Nam đang phải đối mặt”, bà Claire Ireland, Tham tán phụ trách Hợp tác Phát triển, Đại sứ quán Australia tại Việt Nam phát biểu.

Báo cáo là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà quản lý, hoạch định chính sách, các nhà nghiên cứu cũng như cho tất cả những ai quan tâm đến các vấn đề về kinh tế vĩ mô tại Việt Nam.

Nhận định về lạm phát có vai trò quan trọng trong điều chỉnh chính sách kinh tế tiếp theo

Điều này được PGS.TS. Nguyễn Hồng Sơn nhận định sau thông tin báo cáo của TS Nguyễn Đức Thành (chủ biên báo cáo), Viện trưởng, Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách cũng như những đánh giá phản biện của ông Nguyễn Xuân Thành, Giám đốc chương trình giảng dạy Kinh tế Fullbright và TS Đặng Ngọc Tú, Trưởng ban nghiên cứu và Điều phối Chính sách giám sát, Ủy ban giám sát Tài chính quốc gia về tình hình lạm phát.

Theo TS Nguyễn Đức Thành, nền tảng thực sự của nền kinh tế còn yếu. Trong năm 2016, lạm phát trở lại là nguy cơ đáng chú ý nhất sau thời gian khá dài duy trì ổn định ở mức thấp.

Giá dịch vụ y tế, giáo dục sẽ được điều chỉnh tăng đáng kể trong năm 2016, cùng với xu thế đi lên của giá hàng hóa thế giới và tổng cầu tăng lên khi nền kinh tế phục hồi sẽ gây áp lực đáng kể lên mặt bằng giá.

Quý đầu tiên của năm 2016 đã chứng kiến tốc độ gia tăng xấp xỉ 1 điểm phần trăm của chỉ số CPI. Theo thông tư của Bộ Y tế - Tài chính, lần điều chỉnh tiếp theo chỉ diễn ra vào đầu quý 3/2016.

Dù vậy, quá trình tăng học phí ở một số tỉnh có thể diễn ra, cùng với sự phục hồi của giá xăng dầu, sẽ tạo áp lực không nhỏ lên lạm phát ngay trong quý 2.

Sau khi phân tích yếu tố tích cực, tiêu cực, nhóm chuyên gia đưa ra dự báo tốc độ lạm phát chung cho cả năm 2016 sẽ ở quanh mức 5%. Trong kịch bản thận trọng, lạm phát vào khoảng 4,2%.

Song, do mặt bằng giá trong năm nay có thể sẽ có những diễn biến phức tạp đến từ nhiều yếu tố ngoại sinh như thị trường thế giới, biến đổi khí hậu, gây xáo trộn về thị trường lương thực và nội sinh như khả năng kiểm soát cung tiền của Ngân hàng Nhà nước, biến động của tổng cầu, không loại trừ việc lạm phát 2016 sẽ vượt qua mức mục tiêu 5% của Chính phủ.

Thị trường ngoại hối vẫn có thể tiềm ẩn những yếu tố rủi ro ngoại sinh, nhất là nguy cơ khủng hoảng phát sinh từ các thị trường mới nổi.

Đáng chú ý, nhóm tác giả của Báo cáo đã đưa ra dự báo, tăng trưởng kinh tế cả năm 2016 sẽ ở mức 6% cho kịch bản thấp, và dưới 6,5% ngay cả trong trường hợp có nhiều thuận lợi.

“Mục tiêu tăng trưởng 6,7% cho năm 2016 do Quốc hội đề ra nhiều khả năng không thể đạt được”, báo cáo thường niên kinh tế Việt Nam nhận định.

Trong trường hợp có những nỗ lực cải cách đột phá của Chính phủ mới, mang lại hiệu ứng kích thích mạnh mẽ tâm lý người tiêu dùng và tạo niềm tin cho nhà đầu tư (cả trong khu vực tư nhân lẫn nước ngoài) thì tăng trưởng mới có thể đạt trên 6,5% và hướng tới mục tiêu của Quốc hội.

“Chúng tôi vẫn đánh giá trong năm 206, khả năng này là thấp”, TS Thành chốt lại nghiên cứu.

Không nên quá kỳ vọng vào hội nhập kinh tế trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế toàn cầu chậm

Phản biện báo cáo, theo ông Nguyễn Xuân Thành, Giám đốc Chương trình Giảng dạy kinh tế Fullbright, trong bối cảnh tăng trưởng toàn cầu thấp, tăng trường mức 6,5% thì đó là một “điểm sáng” của Việt Nam thời gian qua.

Ông Thành cũng bày tỏ những khả quan, trong trung dài hạn vẫn còn những dư địa để đạt được được những mục tiêu đề ra khi khi phân tích chất lượng nguồn nhân lực, chính sách, quan trọng là cần giữ kỷ luật tài chính, nhất là tài chính công.

Ông Nguyễn Xuân Thành cũng cảnh báo trong bối cảnh kinh tế toàn cầu tăng trưởng chậm như hiện nay, cũng không nên quá kỳ vọng vào quá trình hội nhập sâu rộng. Cái chính vẫn là ở tăng trưởng nội địa và phát triển từ nội lực của mỗi quốc gia.

Trong khi đó, TS Đặng Ngọc Tú, Trưởng ban Nghiên cứ và Điều phối chính sách giám sát, Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia đưa ra cảnh báo, những thuận lợi của năm 2015, sang năm 2016 không còn thuận lợi nữa. Điều này sẽ tác động lớn đến tăng trưởng kinh tế Việt Nam.

Với những kịch bản được dự báo, trên cơ sở thực tế, các chuyên gia lưu ý, cần quay trở lại ưu tiên cao nhất cho các mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô khi tăng trưởng kinh tế đã hồi phục.

Trong ngắn hạn, Chính phủ cần có quyết tâm cao nhất để giữ kỷ luật tài khóa, giảm chi ngân sách trong bối cảnh các nguồn thu ngân sách chủ yếu đang suy giảm.

Đẩy nhanh tiến độ thị trường hóa giá các loại hàng hóa, dịch vụ công như y tế, giáo dục và các mặt hàng thiết yếu như điện, nước…. chấm dứt sử dụng các biện pháp kiểm soát giá mang tính hành chính, dẫn tới méo mó thị trường, gia tăng thâm hụt ngân sách cũng như giảm hiệu quả điều hành của các công cụ vĩ mô truyền thống là chính sách tiền tệ, tài khóa.

“Điều này dù gây khó khăn cho kiểm soát lạm phát trong ngắn hạn nhưng tạo tiền đề quan trọng ổn định chính sách trong dài hạn”, các chuyên gia lưu ý.

Cùng với đó, kiểm soát tăng trưởng, chất lượng tín dụng, tránh việc duy trì chính sách tiền tệ nới lỏng trong thời gian quá dài dẫn tới hình thành bong bóng tài sản; sớm dỡ bỏ trần lãi suất huy động hoặc chỉ áp dụng trần lãi suất với các kỳ hạn huy động rất ngắn (dưới 1 tháng) để thị trường có thể linh hoạt tự điều chỉnh, cân đối cung cầu về vốn…

Về trung dài hạn, cần hướng tới nâng cao năng suất và hiệu quả của nền kinh tế như tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh, xóa bỏ các rào cản; cũng cố khả năng tạo tập chính sách, phát triển chiến lược cơ sở hạ tầng.