Linh vật trong nghệ thuật điêu khắc dân gian Việt Nam

Nghệ thuật điêu khắc linh vật cổ của người Việt xuất hiện lâu đời và trải dài qua nhiều vùng văn hóa. Kho tàng nghệ thuật dân gian này được lưu giữ trong đời sống dân gian, các bảo tàng, các đền chùa hay trong các nghi lễ tôn giáo…

Các tác phẩm điêu khắc mang biểu tượng linh vật ở nhiều thời kỳ lịch sử đang lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật, Bảo tàng lịch sử Việt Nam; và trong các bộ sưu tập linh vật cổ dưới đây, giúp công chúng thưởng lãm những nét đẹp của nghệ thuật điêu khắc cổ Việt Nam, ý nghĩa của linh vật đối với đời sống xã hội. Qua đó, bồi đắp thêm khả năng cảm thụ nghệ thuật của công chúng, phát huy những giá trị di sản mỹ thuật truyền thống, làm lành mạnh môi trường thẩm mỹ cộng đồng, đồng thời góp phần giữ gìn và lan tỏa những giá trị truyền thống trong kho tàng di sản văn hóa Việt Nam.

Linh vật Việt phản ánh bản sắc dân tộc và nghệ thuật điêu khắc ở mỗi thời kỳ lịch sử. Ảnh: Ấn vàng “Đại Nam hiệp kỷ lịch chi bảo”, niên hiệu Thiệu Trị 7 (1847). Nguồn sử liệu quan trọng về triều Nguyễn - triều đại phong kiến cuối cùng ở Việt Nam.

Đứng đầu trong các linh vật người Việt tôn thờ là Tứ linh: Long, ly, quy, phượng. Đề tài Tứ linh xuất hiện liên tục và dày đặc trong nhiều loại hình nghệ thuật từ cung đình tới dân gian.

Rồng gắn với hình tượng về tố tiên, cội nguồn dân tộc qua truyền thuyết “Con rồng cháu tiên”; Kỳ lân hiện thân của lòng nhân từ; Phượng là biểu tượng của thời thái bình thịnh trị, đại diện cho đức hạnh và cái đẹp; Rùa tượng trưng cho sự bền vững, trường tồn. Trong ảnh: Ấn vàng “Chính Hậu chi bảo” niên hiệu Minh Mệnh thứ 17 (1836).

Sư tử, nghê, lân, thế kỷ 18 -19, phản ánh nghệ thuật điêu khắc dân gian đã được hình thành, phát triển qua quá trình dài lao động, sáng tạo của các nghệ nhân, bởi vậy rất gần gũi và sống động với nhiều hình dáng, kiểu thức, khiến cho ngôn ngữ tạo hình của linh vật này hết sức đa dạng và phong phú.

Nghê xuất hiện trong nhiều không gian sống của người Việt, từ nhà dân đến cung điện, đình, chùa, lăng tẩm… với chức năng trấn giữ, canh gác; Thẩm thấu đời sống, tín ngưỡng, nghê được dân gian hóa, trở thành một biểu trưng trong nền văn hóa dân gian Việt Nam.

Tượng thần Garuda, thế kỷ 11-13, các hiện vật điêu khắc Chămpa quý hiếm được lưu giữ tại nhiều bảo tàng ở Việt Nam và các quốc gia trên thế giới. Theo các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, nghệ thuật điêu khắc Chămpa có hai loại chính là phù điêu và tượng có chủ đề về chim thần Garuda, thần voi, sư tử, vũ nữ Apsara, thần Vishnu, thần Shiva...

Bệ tượng sư tử, thế kỷ thứ 11, lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia.

Linh vật phản ánh phong cách điêu khắc ở mỗi thời kỳ lịch sử, phù hợp với truyền thống văn hóa dân tộc.

Loại hình nghệ thuật này là nguồn cảm hứng sáng tạo với nhiều nghệ nhân đương đại, qua các tác phẩm điêu khắc, giúp khách quốc tế hiểu hơn về văn hóa Việt.

Du khách quốc tế tham quan, tìm hiểu về nghệ thuật điêu khắc cổ Chămpa, tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia.

Khách tham quan trưng bày “Linh vật Việt Nam”.

Các em học sinh của Thủ đô tham quan, tìm hiểu về văn hóa dân gian Việt Nam, tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Hà Nội.