Hà Tĩnh trở thành “nơi đáng sống” với tiêu chí thứ 20

Để tìm hiểu vấn đề này, chúng tôi đã tới thôn Yên Mỹ, xã Cẩm Điền, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh.

Bắt đầu thực hiện từ cuối năm 2015, sau những cuộc họp thôn theo kiểu “hội nghị Diên Hồng”, lấy ý kiến toàn thể dân trong thôn thống nhất ý trí và hành động, thôn Yên Mỹ đã quyết tâm tiến hành công cuộc “đại cách mạng” xây dựng nông thôn mới. Cả thôn có 152 hộ dân, thì trong đó 5 hộ đã áp dụng xây dựng thành công “Vườn kiểu mẫu”; coi đó là “đột phá khẩu” để từ đó 38 hộ dân tiếp theo học tập nhân rộng mô hình này; 109 hộ khác tuy chưa có điều kiện thực hiện xây dựng “Vườn kiểu mẫu” theo đúng tiêu chuẩn, nhưng cũng đã chịu ảnh hưởng to lớn từ sức lan tỏa của mô hình này từ đó ứng dụng khoa học, kỹ thuật, công nghệ sinh học trong lao động sản xuất, tạo ra những sản phẩm sạch, an toàn vệ sinh thực phẩm; tạo ra cảnh quan môi trường đặc trưng “xanh, sạch, đẹp” của một “Khu dân cư kiểu mẫu”. Thu nhập bình quân từ các “Vườn kiểu mẫu” đạt 71 triệu đồng/năm, góp phần đáng kể vào công cuộc xóa đói giảm nghèo ở địa phương.

Vậy hạt nhân “Khu dân cư kiểu mẫu”, “Vườn kiểu mẫu” là gì mà người dân nơi đây lại hồ hởi đón nhận như vậy? Câu trả lời là từ bộ tiêu chí riêng của tỉnh Hà Tĩnh - đây cũng có thể coi là sáng tạo riêng của Hà Tĩnh trong chương trình xây dựng nông thôn mới.

Hà Tĩnh với tiêu chí thứ hai mươi

Ngày 16/4/2009, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 491/QĐ-TTg ban hành Bộ tiêu chí Quốc gia về xây dựng nông thôn mới (gồm 19 tiêu chí). Bộ tiêu chí này là căn cứ để xây dựng nội dung Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới; chỉ đạo thí điểm xây dựng mô hình nông thôn mới trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa; kiểm tra, đánh giá công nhận xã, huyện, tỉnh đạt nông thôn mới.

Trong quá trình triển khai Quyết định 491/QĐ-TTg, tỉnh Hà Tĩnh đã vận dụng vào thực tiễn, trên cơ sở điều kiện thực tế của địa phương để ban hành thêm tiêu chí thứ 20. Đây thực chất là một Bộ tiêu chí riêng của tỉnh Hà Tĩnh, trong đó có 10 tiêu chí về “Xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu”, gọi ngắn gọn là “Khu dân cư kiểu mẫu”; và 5 tiêu chí về “Xây dựng vườn nông thôn mới”, gọi ngắn gọn là “Vườn kiểu mẫu”.

Với 10 tiêu chí “Xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu” trong đó quy định rất rõ ràng, cụ thể, khoa học. Ví dụ: Về nhà ở là phải bảo đảm “3 cứng” (nền cứng, khung cứng, mái cứng), đồ đạc trong nhà phải sắp xếp gọn gàng, ngăn nắp, khoa học; công trình phụ phải sạch sẽ, thuận tiện, hợp vệ sinh. Về cảnh quan môi trường phải bảo đảm “3 sạch” (đường sạch, nhà sạch, vườn sạch); định kỳ ít nhất 1 lần/tuần toàn thôn phải dọn vệ sinh chung; ít nhất 70% hàng rào quanh nhà phải được trồng bằng cây xanh hoặc được phủ cây xanh; phải bảo đảm ít nhất 30% diện tích trồng cây xanh trên tổng diện tích làm nhà ở và diện tích đất vườn. Về giao thông nội bộ thôn, ngõ, xóm, ngoài việc phải được cứng hóa và thông thoáng thì phải có 90% được phủ bóng cây xanh râm mát. Chi bộ thôn phải đạt danh hiệu trong sạch vững mạnh, chính quyền thôn và các tổ chức đoàn thể, chính trị, xã hội trong trong thôn phải đạt tiên tiến, xuất sắc; v.v…

Với 5 tiêu chí “Xây dựng vườn nông thôn mới”, trong đó cũng quy định rất rõ ràng, cụ thể, khoa học. Ví dụ: Phải có bản vẽ hoặc sơ đồ quy hoạch, thiết kế được UBND xã xác nhận. Giá trị sản phẩm thuộc nhóm sản phẩm nông nghiệp hàng hóa chủ lực của tỉnh phải chiếm tối thiểu 75% trong tổng giá trị của vườn và phải bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm. Chuồng trại chăn nuôi phải bảo đảm đúng quy cách kỹ thuật, vệ sinh môi trường. Hệ thống tưới tiêu, mương, rãnh thoát nước thải phải bảo đảm vệ sinh, không có chất thải rắn, không gây ô nhiễm môi trường. Ưu tiên tối đa sử dụng phân bón từ chế phẩm sinh học, an toàn, chất lượng, hiệu quả. Sản phẩm hàng hóa phải bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm. Thu nhập trên cùng một đơn vị diện tích đối với cây trong vườn phải ít nhất phải đạt 2,5 lần so với thu nhập từ trồng lúa. Tổng thu nhập bình quân từ kinh tế vườn phải đạt tối thiểu 50 triệu đồng/năm, v.v…

Sau gần 10 năm thực hiện xây dựng nông thôn mới với bộ 19 tiêu chí quốc gia, từ một tỉnh có điểm xuất phát thấp, điều kiện còn nhiều khó khăn (đầu năm 2011, bình quân chỉ mới đạt 3,5 tiêu chí/xã, không có xã đạt trên 10 tiêu chí và có đến 183 xã đạt dưới 5 tiêu chí); nhưng với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và sự nỗ lực của nhân dân, đến nay, bình quân các xã trong tỉnh Hà Tĩnh đều đạt ít nhất 14,5 tiêu chí; không còn xã nào đạt dưới 10 tiêu chí; có trên 40% số xã đã đạt chuẩn nông thôn mới, thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn đạt 25 triệu đồng/năm. Hà Tĩnh là tỉnh đầu tiên trong cả nước có 2 xã miền núi, biên giới (xã Sơn Kim 1, Sơn Kim 2, huyện Hương Sơn) đạt chuẩn nông thôn mới; là một trong những tỉnh đầu tiên có 100% xã hoàn thành quy hoạch xây dựng nông thôn mới.

Riêng với việc thực hiện tiêu chí riêng thứ 20 của tỉnh Hà Tĩnh, sau hơn 2 năm triển khai, đến nay, toàn tỉnh có trên 1.620/1.826 thôn triển khai xây dựng “Khu dân cư kiểu mẫu” (trong đó, 129 thôn đã đạt chuẩn); có hơn 7.500 hộ triển khai xây dựng “Vườn kiểu mẫu” (trong đó, 1.758 vườn đã đạt chuẩn). Nhiều khu dân cư đã trở thành vùng quê “trù phú - an lành”, “nơi đáng sống”, trở thành điểm tham quan gắn với du lịch trải nghiệm hấp dẫn, góp phần tạo việc làm tăng thu nhập cho người dân nông thôn.

Việc tỉnh Hà Tĩnh hình thành thêm tiêu chí 20 trong xây dựng nông thôn mới bước đầu đã góp phần nâng cao ý thức, nhận thức của người dân trong phát triển kinh tế vườn, chỉnh trang nhà ở, xây dựng hàng rào xanh, bảo vệ môi trường. Đồng thời làm thay đổi gần như cơ bản bộ mặt nông thôn ở các khu dân cư từ hạ tầng đến cảnh quan môi trường. Bên cạnh việc xây dựng, phát triển kết cấu hạ tầng – xã hội, các giá trị văn hóa truyền thống được khôi phục, phát huy, tình làng nghĩa xóm trong cộng đồng được coi trọng; nhận thức, ý thức về bảo vệ môi trường nâng lên rõ rệt, bước đầu hình thành nét văn hóa cộng đồng nông thôn mới văn minh, hiện đại. Các khu “Vườn kiểu mẫu” đã làm thay đổi tập quán của người dân từ sản xuất truyền thống tự cung tự cấp sang sản xuất hàng hóa, kết nối thị trường; khai thác, phát huy hiệu quả tiềm năng đất vườn và tận dụng được lao động nhàn rỗi. Các “Vườn kiểu mẫu” được lựa chọn, xây dựng dần trở thành mô hình tiêu biểu, không chỉ góp phần bổ sung, nâng cấp các tiêu chí mà còn tạo ra mô hình mẫu trong phương pháp, cách làm, góp phần nâng cao chất lượng thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới.

Bài học về huy động sức dân và phát huy vai trò hạt nhân của hệ thống chính trị ở cơ sở

Quay trở lại thôn Yên Mỹ, xã Cẩm Điền, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh.

Năm 2015, thôn Yên Mỹ đã được tỉnh Hà Tĩnh công nhận đạt chuẩn “Khu dân cư nông thôn kiểu mẫu”, từ đó đến nay, thôn đã đón hơn 400 đoàn khách khắp mọi miền đất nước đến thăm quan, học hỏi. Từ một vùng quê nghèo trước đây, thôn Yên Mỹ giờ thực sự là một “làng quê cổ tích”: xanh, sạch, đẹp, thân thiện đến ngỡ ngàng, trù phú, văn minh, hiện đại.

Nói về bí quyết xây dựng thành công “Khu dân cư kiểu mẫu”, đồng chí Nguyễn Thị Dẫn, Bí thư Chi bộ thôn Yên Mỹ khẳng định: “Bài học lớn nhất là biết khơi dậy sức dân, trí tuệ và sự chủ động, sáng tạo của người dân; lấy cán bộ, đảng viên làm nòng cốt, lấy người dân làm trung tâm, tuyên truyền cho dân hiểu mục đích xây dựng nông thôn mới là nhằm nâng cao đời sống mọi mặt của nhân dân, xây dựng quê hương giàu đẹp. Trong quá trình thực hiện, nhân dân luôn là chủ thể hành động quyết định đến thành công của chương trình”.

Ông Nguyễn Bá Chữ, là một trong những người cao tuổi ở thôn Yên Mỹ, sau khi lĩnh hội được đầy đủ chủ trương của xã, của thôn về xây dựng thôn Yên Mỹ thành “Khu dân cư kiểu mẫu”, ông đã tiếp tục tuyên truyền, vận động tới toàn thể con cháu trong nhà và bà con hàng xóm tích cực ủng hộ. Dù đã 80 tuổi, nhưng bản thân ông luôn chủ động, gương mẫu chấp hành và tiên phong thực hiện từ những việc nhỏ nhất như cắt tỉa hàng rào theo đúng tiêu chuẩn, dọn dẹp sân vườn, sắp xếp nhà cửa gọn gàng, bảo ban con cháu tuyệt đối không xả rác bừa bãi, sử dụng phân bón an toàn cho cây trồng… Nhà ông Chữ trồng 60 gốc cam, nhờ thực hiện theo đúng tiêu chuẩn “Vườn kiểu mẫu” nên năng suất cao, sản phẩm sạch, an toàn, mỗi vụ cho thu nhập khoảng 80 triệu đồng.

Hay ở thôn Nam Trà, xã Hương Trà, huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh. Nơi đây vốn là vùng miền núi, giáp với dãy Trường Sơn, quanh năm gió Lào nắng cháy; nhưng từ khi xây dựng thành “Khu dân cư kiểu mẫu” và “Vườn kiểu mẫu” thì nơi đây đã trở thành “máy điều hòa khổng lồ” xua tan bớt cái nắng cháy, nóng nực đặc trưng của miền Trung.

Chia sẻ về kinh nghiệm thành công, đồng chí Đinh Phúc Tâm, Bí thư Chi bộ thôn Nam Trà cho biết: “Muốn xây dựng được nông thôn mới, việc đầu tiên phải xây dựng con người mới, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám hy sinh. Vì vậy, khi vận động các hộ dân vào cuộc, Chi bộ thôn đã đề nghị chính quyền, đoàn thể và toàn thể nhân dân bắt đầu từ những việc nhỏ nhất”.

Nhận thức được điều đó, tại thôn Nam Trà, những bậc ông bà, cha mẹ, người lớn tuổi, cán bộ, đảng viên luôn gương mẫu đi đầu để mọi người noi theo. Bắt đầu thay đổi từ những việc nhỏ nhất như đôi guốc, đôi dép khi không đi thì phải đặt mũi quay ra ngoài hoặc vào trong sao cho thống nhất, sạch đẹp; quần áo của từng hộ gia đình khi không dùng nữa thì để theo nhóm đối tượng ông bà già, trẻ con, thanh niên, phụ nữ… không để lộn xộn, trông mất mỹ quan. Củi đun cũng vậy, cành nào nhỏ, cần dùng trước thì bỏ ra ngoài để dễ lấy; cành nào to, tươi, chưa dùng đến thì không phơi ra sân, ra đường, mà buộc chặt xếp gọn vào trong để không gây hỏa hoạn, không ảnh hưởng đến người dân, mất an toàn giao thông, ảnh hưởng đến mỹ quan thôn xóm. Hiện nay, thôn Nam Trà đã bỏ hoàn toàn 15.000m bờ tường, cổng ngõ xây dựng kiên cố, mà thay vào đó bằng bờ rào, cổng vòm từ cây xanh, được các gia đình chăm sóc, cắt tỉa thống nhất, tạo không gian xanh, sạch, đẹp.

Hiện nay, bên cạnh những “Khu dân cư kiểu mẫu” tiêu biểu Yên Mỹ, Nam Trà, thì ở nhiều huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh Hà Tĩnh đã xuất hiện thêm nhiều mô hình “Khu dân cư kiểu mẫu”, “Vườn kiểu mẫu” rất thành công như: thôn Thành Tiến, xã Xuân Thành, huyện Nghi Xuân; thôn Châu Trinh, xã Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ; thôn Hà Thanh, xã Tượng Sơn, huyện Thạch Hà...

“Tạo sự thống nhất trong hành động” luôn là câu được cấp ủy, chính quyền từ thôn, xã, huyện, đến tỉnh Hà Tĩnh quán triệt thường xuyên. Đồng chí Trần Hữu Duyệt, Phó Chủ tịch UBND huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh chia sẻ: “Muốn tạo được sự thống nhất, đồng bộ trong xây dựng nông thôn mới, xây dựng khu dân cư kiểu mẫu, vườn kiểu mẫu thì huyện phải thường xuyên, định kỳ xuống họp giao ban với xã; các xã phải thường xuyên xuống họp giao ban với thôn để rút kinh nghiệm, trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, học tập cách làm hay giữa các địa phương. Từ cán bộ lãnh đạo huyện đến các phòng chuyên môn phải năng động, chủ động, thường xuyên bám, nắm cơ sở, xuống “3 cùng” (cùng ăn, cùng ở, cùng lao động) với người dân để kịp thời giải quyết những công việc phát sinh”.

Để tiếp tục phát huy thành tích đạt được trong phong trào xây dựng nông thôn mới, xóa đói giảm nghèo bền vững, tỉnh Hà Tĩnh vừa tổ chức cuộc thi “Khu dân cư nông thôn mới  kiểu mẫu, vườn mẫu Hà Tĩnh năm 2017”. Mặc dù trong điều kiện nguồn ngân sách còn nhiều khó khăn, nhưng nhằm khích lệ, cổ vũ phong trào, tỉnh đã trích ra gần 11 tỷ đồng trao thưởng cho các thôn, vườn đoạt giải. Cuộc thi nhằm phát hiện, tôn vinh những thôn và hộ gia đình tiêu biểu và phát triển khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu, vườn mẫu thành phong trào rộng khắp, đi vào chiều sâu, mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội - môi trường, từng bước nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân, tạo tiền đề vững chắc cho việc duy trì, nâng cao chất lượng và đẩy nhanh tiến độ xây dựng nông thôn mới tại các xã, đảm bảo thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đạt hiệu quả cao hơn, thiết thực hơn và bền vững. Đồng thời tạo cơ sở quan trọng tiến tới mục tiêu xây dựng thành công xã nông thôn mới kiểu mẫu; gắn xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh với phát triển du lịch, chuyển dịch cơ cấu kinh tế khu vực nông thôn.

Một mùa Xuân mới - Xuân Mậu Tuất 2018 đang về. Với những kết quả ban đầu rất quan trọng trong kế hoạch xây dựng những "Khu dân cư kiểu mẫu", "Vườn kiểu mẫu", hy vọng và tin tưởng bộ mặt nông thôn mới của Hà Tĩnh sẽ còn tiếp tục thay da, đổi thịt; góp phần quan trọng sớm đưa Hà Tĩnh trở thành một điểm sáng về phát triển kinh tế - xã hội ở khu vực miền Trung../.