Chủ tịch nước Trần Đại Quang và Tổng thống Ấn Độ Ram Nath Kovind tại lễ đón, ngày 3/3/2018. (Ảnh: Nhan Sáng/TTXVN) Từ ngày 2-4/3/2018, nhận lời mời của Tổng thống Ấn Độ Ram Nath Kovind, Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam Trần Đại Quang và Phu nhân thăm cấp Nhà nước tới Cộng hòa Ấn Độ. Chuyến thăm này nhằm thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa quan hệ hệ hợp tác truyền thống sâu rộng, tin cậy và hiệu quả giữa Việt Nam và Ấn Độ.
Nền móng vững chắc cho quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện
Việt Nam và Ấn Độ có mối quan hệ hữu nghị truyền thống, gắn bó lâu đời, được các thế hệ lãnh đạo hai nước gìn giữ, vun đắp và liên tục phát triển. Có thể nói, quan hệ giữa hai nước có lịch sử 2000 năm gắn với sự du nhập của Phật giáo từ Ấn Độ tới Việt Nam. Sách cổ ghi nhận việc một nhà sư Ấn Độ đã đến lập am tu hành tại núi Phật Tích, Tiên Du, Bắc Ninh vào thế kỷ thứ II sau Công nguyên. Dấu ấn đạo Hindu của Ấn Độ trong những di tích Chàm ở miền Trung Việt Nam cũng là những minh chứng cho mối quan hệ này. Đến thời hiện đại, từ những năm 50 của thế kỷ trước, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Thủ tướng Jawaharlal Nehru đặt nền móng cho mối quan hệ hữu nghị sâu sắc bền chặt qua những chuyến thăm, tiếp xúc vượt qua cả nghi lễ ngoại giao.
Ngay sau Chiến thắng Điện Biên Phủ, Thủ tướng Nehru trở thành chính khách nước ngoài đầu tiên đến thăm Việt Nam vào tháng 10/1954. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm chính thức Ấn Độ tháng 2/1958, để lại ấn tượng đặc biệt đối với bạn bè Ấn Độ. Kể từ đó, nhân dân Ấn Độ trở thành bạn bè truyền thống, tích cực ủng hộ các cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc anh hùng của nhân dân Việt Nam.
Như vậy, từ những năm 50 của thế kỷ trước, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Thủ tướng Jawaharlal Nehru đã khẳng định và phát triển tình hữu nghị thủy chung giữa hai dân tộc. Nhân dân Việt Nam ghi nhận và bày tỏ lòng biết ơn đối với sự ủng hộ tích cực của Ấn Độ trong các cuộc kháng chiến giành độc lập, thống nhất trước đây, cũng như trong sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước Việt Nam sau này. Ngày 7/1/1972, giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân Việt Nam bước vào giai đoạn quyết liệt, Ấn Độ và Việt Nam tuyên bố thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ bất chấp sức ép của các thế lực thù địch. Trong hơn bốn thập kỷ qua, hầu hết các lãnh đạo cao nhất của Việt Nam và Ấn Độ, dù xuất thân từ chính đảng cầm quyền nào, với những quan điểm chính trị khác nhau, cũng đều có những bước đi thiết thực tăng cường quan hệ hữu nghị, hợp tác giữa hai nước. Các Tổng thống Rajendra Prasad, Pranab Mukherjee…, các Thủ tướng J.Nehru, Indira Gandhi, A.B. Vajpayee, Narendra Modi đã đến thăm Việt Nam với những thông điệp hòa bình. Các nhà lãnh đạo cao nhất của Đảng và Nhà nước Việt Nam xuất phát từ sự tin cậy, hiểu biết lẫn nhau, đều thực hiện các chuyến thăm chính thức tới Ấn Độ. Những chuyến thăm gần đây của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Chủ tịch Quốc Hội Nguyễn Thị Kim Ngân....đã trở thành những dấu mốc quan trọng trong quan hệ giữa hai nước trong bối cảnh tình hình thế giới có nhiều biến động.
Năm 2007, hai bên tuyên bố chính thức thiết lập quan hệ “Đối tác Chiến lược”. Đặc biệt, quan hệ song phương được nâng cấp lên “Đối tác Chiến lược Toàn diện” (tháng 9/2016), phản ánh sự phát triển sâu rộng, tin cậy và hiệu quả của quan hệ Việt Nam - Ấn Độ. Năm 2017, hai nước đã tưng bừng kỷ niệm 45 năm Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ (7/1/1972-7/1/2017), 10 năm thiết lập quan hệ đối tác chiến lược (7/2007-7/2017), một năm nâng tầm lên quan hệ đối tác chiến lược toàn diện (9/2016-9/2017), là những dấu son quan trọng, đánh dấu một chặng đường phát triển bền vững và mở ra giai đoạn mới trong quan hệ đang phát triển giữa hai nước. Trong giai đoạn hiện nay, quan hệ chính trị tốt đẹp được thúc đẩy bằng mối quan hệ tăng cường trong thương mại- đầu tư, văn hóa- giáo dục, an ninh- quốc phòng v.v. Ngày nay Chính phủ Ấn Độ coi trọng quan hệ song phương với Việt Nam trong bối cảnh mới của chính sách “Hành động hướng Đông” của Ấn Độ.
Quan hệ chính trị giữa hai nước phát triển tốt đẹp. Hai bên đã trao đổi nhiều đoàn cấp cao và thực hiện các cơ chế hợp tác chặt chẽ gồm: Cơ chế Ủy ban Liên Chính phủ Việt Nam-Ấn Độ về khoa học, kỹ thuật và văn hóa, giáo dục, gọi tắt là Ủy ban hỗn hợp (họp luân phiên 2 năm một lần ở cấp Bộ trưởng Ngoại giao), tiến hành được 15 kỳ họp. Cơ chế Tham khảo chính trị giữa hai Bộ Ngoại giao, tổ chức họp luân phiên tại mỗi nước và tiến hành được 9 phiên họp. Cơ chế Đối thoại chiến lược giữa hai Bộ Ngoại giao (ở cấp Thứ trưởng Ngoại giao) đến nay đã họp 6 lần.
Quan hệ hợp tác an ninh, quốc phòng giữa hai nước tiếp tục phát triển tốt. Hai bên nâng cấp cơ chế Đối thoại Quốc phòng cấp Thứ trưởng lên cấp Bộ trưởng (tháng 6/2016). Hai nước thiết lập cơ chế Đối thoại Chính sách Quốc phòng năm 2003, đến nay đã tổ chức được 9 phiên họp. Hợp tác quốc phòng hai nước đã được mở rộng trong cả 3 quân binh chủng hải, lục, không quân và tập trung vào 3 lĩnh vực đào tạo, công nghiệp quốc phòng và tàu thăm viếng. Hai bên đã ký kết Chương trình hợp tác về các vấn đề gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc và Thỏa thuận kỹ thuật về chia sẻ thông tin hàng hải phi quân sự. Hợp tác an ninh hai nước được tăng cường trong các lĩnh vực chia sẻ thông tin và kinh nghiệm phòng chống tội phạm, khoa học hình sự, phòng chống ma túy, chống khủng bố. Hai bên đã ký thỏa thuận hợp tác giữa Bộ Công an và Cơ quan An ninh Quốc gia Ấn Độ (tháng 9/2016), Bản ghi nhớ về Hợp tác trong lĩnh vực An ninh mạng (tháng 9/2016).
Hợp tác sâu rộng trên các lĩnh vực
Kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ Đối tác Chiến lược năm 2007, hai bên đã mở rộng, triển khai tất cả các lĩnh vực hợp tác từ kinh tế, thương mại, đầu tư đến hợp tác trong lĩnh vực an ninh, quốc phòng, khoa học giáo dục, văn hóa, du lịch, nông nghiệp. Trong đó, quan hệ kinh tế, thương mại được Chính phủ hai nước xác định là một trong những trụ cột của mối quan hệ Đối tác Chiến lược Việt Nam - Ấn Độ. Những năm gần đây, mối quan hệ Đối tác Chiến lược giữa Việt Nam và Ấn Độ ngày càng phát triển, hoạt động xúc tiến đầu tư, thương mại được triển khai, góp phần kết nối cộng đồng doanh nghiệp.
Ấn Độ hiện là một trong 10 đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, trong khi đó Việt Nam cũng là đối tác ưu tiên hàng đầu trong Chính sách hướng Đông của Ấn Độ. Kim ngạch thương mại hai chiều tăng dần qua các năm. Kim ngạch thương mại song phương tăng trưởng bình quân 16%/năm trong giai đoạn 2008-2013. Năm 2017, kim ngạch thương mại ước đạt 7,5 tỷ USD (tăng 37,7% so với 2016). Đặc biệt, trong lĩnh vực nông nghiệp, thực phẩm chế biến cũng có sự tăng trưởng đột biến. Việt Nam nhập khẩu thủy hải sản, thịt trâu, hàng rau quả, thức ăn chăn nuôi từ Ấn Độ, trong khi Ấn Độ nhập khẩu cà phê, hạt tiêu, hạt điều và hàng thủy sản từ Việt Nam.
Đến hết tháng 11/2017, tổng vốn đăng ký đầu tư của Ấn Độ vào Việt Nam đạt 756 triệu USD, với 168 dự án đầu tư tại 24 tỉnh, thành phố, đứng thứ 28/126 quốc gia, vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam. Việt Nam hiện có 7 dự án đầu tư sang Ấn Độ với tổng vốn đăng ký là 6,15 triệu USD, chủ yếu trong lĩnh vực phân phối các sản phẩm thức ăn gia súc, phân phối vật liệu xây dựng, xuất khẩu mỹ phẩm, các sản phẩm tin học…
Hợp tác dầu khí phát triển tốt; trong lĩnh vực điện, Tập đoàn TATA Ấn Độ đang triển khai dự án BOT xây dựng Nhà máy nhiệt điện Long Phú 2 tại Sóc Trăng (trị giá 1,8 tỷ USD), dự kiến hoàn thành năm 2022.
Hiện nay, Việt Nam và Ấn Độ đều là thành viên của Hiệp định đầu tư ASEAN - Ấn Độ trong khuôn khổ Hiệp định thương mại tự do ASEAN - Ấn Độ. Hai bên đang thúc đẩy hợp tác phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa thông qua dự án thành lập “Trung tâm phát triển doanh nhân Việt Nam-Ấn Độ (VIEDC)” và Biên bản ghi nhớ về hợp tác doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ.
Tiếp tục tạo chất men gắn kết hai dân tộc
Trên nền tảng mối quan hệ hữu nghị truyền thống tốt đẹp đó, nhân dân hai nước tiếp tục tạo ra những chất men gắn kết hai dân tộc, hai đất nước. Những hoạt động giao lưu hữu nghị nhân dân không ngừng phát triển, góp phần thiết thực như chiếc cầu nối vào việc tăng cường tình hữu nghị và sự hiểu biết lẫn nhau giữa nhân dân hai nước. Ngay sau khi hai nước chính thức thiết lập quan hệ đối tác chiến lược tháng 7/2007, Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam, Hội Hữu nghị Việt Nam- Ấn Độ cùng đối tác phía Ấn Độ là Tổ chức Hòa bình và Đoàn kết toàn Ấn Độ (AIPSO) đã bàn bạc và thống nhất phối hợp tổ chức Liên hoan hữu nghị nhân dân hàng năm luân phiên ở mỗi nước. Tính đến nay, hai bên đã tổ chức thành công 9 kỳ Liên hoan, và Liên hoan lần thứ 10 sẽ được tổ chức tại Việt Nam vào cuối năm 2018. Các kỳ Liên hoan với nhiều hoạt động phong phú, tổ chức tại các địa phương khác nhau, thu hút sự tham gia đông đảo tầng lớp nhân dân, tạo cơ hội để nhân dân hai nước ôn lại những dấu mốc quan trọng, hiểu biết thêm về nhau, qua đó cùng triển khai các thỏa thuận cấp chính trị cấp cao. Trong số bạn bè tin cậy, Việt Nam duy trì quan hệ tốt đẹp với các đảng cộng sản và các đảng cánh tả Ấn Độ như Đảng Cộng sản Ấn Độ (CPI), Đảng Cộng sản Ấn Độ Mác xít (CPI-M)..., là nòng cốt trong tổ chức AIPSO.
Ấn Độ đang giúp Việt Nam đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trên nhiều lĩnh vực như công nghệ thông tin, kinh tế, luật, tiếng Anh… thông qua nhiều học bổng ngắn hạn và dài hạn (khoảng 150 suất). Ấn Độ thành lập: Trung tâm đào tạo nguồn lực chất lượng cao về công nghệ thông tin và truyền thông tại Hà Nội, Trung tâm tiếng Anh tại Đại học Đà Nẵng và đang thúc đẩy thành lập Trung tâm đào tạo tiếng Anh và Tin học tại Đại học Thông tin Liên lạc, Nha Trang.
Việt Nam và Ấn Độ đã ký kết Chương trình giao lưu văn hóa giai đoạn 2015 - 2017, tiến hành nhiều hoạt động giao lưu, hội chợ triển lãm, quảng bá văn hóa, du lịch; ký kết biên bản ghi nhớ về việc thành lập trường Đại học Nalanda, mở đường cho việc hợp tác và giao lưu sâu rộng hơn trong lĩnh vực Phật giáo; biên bản ghi nhớ về xây dựng dự án bảo tồn, tôn tạo các nhóm Tháp Chàm tại Mỹ Sơn trị giá 3 triệu USD. Ấn Độ đã mở Trung tâm Văn hóa Ấn Độ tại Hà Nội; đẩy mạnh truyền bá “sức mạnh mềm” thông qua phim ảnh Bollywood, yoga, Phật giáo.
Những năm gần đây, lượng khách Ấn Độ đến Việt Nam đã có mức tăng ấn tượng, trung bình 17%/năm trong giai đoạn 2010 – 2016; năm 2016 tăng 30% (85.000 lượt). Hãng hàng không VietjetAir cũng đang xúc tiến việc mở các đường bay thẳng Thành phố Hồ Chí Minh – New Delhi trong thời gian sớm nhất.
Hai bên cũng đã ký Bản ghi nhớ về hợp tác trong lĩnh vực thú y và thỏa thuận về hợp tác xây dựng trang trại cá tra; tiếp tục trao đổi thông tin liên quan tới kiểm dịch thực vật và tiêu chuẩn an toàn vệ sinh giữa hai nước; tăng cường hợp tác trong lĩnh vực công nghệ sinh học, công nghệ sau thu hoạch và cơ giới hóa nông nghiệp. Bên cạnh đó, Ấn Độ chuyển giao công nghệ cho Việt Nam và hợp tác kỹ thuật trong nhiều lĩnh vực như công nghệ sinh học, viễn thám, điện tử viễn thông; nghiên cứu và ứng dụng công nghệ nano, công nghệ sinh học, công nghệ thông tin, hải dương học, biến đổi khí hậu; hỗ trợ Việt Nam đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Gần đây, Ấn Độ hợp tác xây dựng trạm viễn thám, dò tìm và xử lý ảnh vệ tinh tại Bình Dương.
Việt Nam và Ấn Độ cam kết và phối hợp chặt chẽ, ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn đa phương, nhất là trong khuôn khổ Liên hợp quốc. Trong vai trò là điều phối viên quan hệ Ấn Độ - ASEAN (giai đoạn 2015-2018), Việt Nam ủng hộ Ấn Độ thực hiện Chính sách “Hành động hướng Đông”, các sáng kiến kết nối khu vực, hỗ trợ phát triển Tiểu vùng Campuchia - Lào - Myanmar - Việt Nam (CLMV), sông Hằng - sông Mê Kông (MGC).
Chuyến thăm cấp Nhà nước của Chủ tịch nước Trần Đại Quang và Phu nhân tới Cộng hòa Ấn Độ diễn ra trong bối cảnh quan hệ hữu nghị truyền thống, hợp tác nhiều mặt Việt Nam - Ấn Độ tiếp tục phát triển sâu rộng, đặc biệt kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ Đối tác Chiến lược vào năm 2007 và nâng cấp lên Đối tác Chiến lược toàn diện năm 2016. Chuyến thăm cũng khẳng định Việt Nam kiên trì đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế, trong đó luôn coi trọng tăng cường quan hệ hữu nghị truyền thống, hợp tác nhiều mặt với Ấn Độ./.