Người dân đi bắt rươi. Ảnh: Báo Hải Dương
Thấp thỏm lo mất mùa rươi ở Hải Dương xuất hiện tại các vùng nước lợ ven các sông Thái Bình, Văn Úc và Kinh Thày thuộc các huyện Tứ Kỳ, Thanh Hà, Kim Thành và Kinh Môn. Tuy nhiên, hiện nay rươi đang được khai thác chủ động theo mùa vụ tại một số xã Tứ Xuyên, An Thanh, Quang Trung, Nguyên Giáp (huyện Tứ Kỳ), xã Vĩnh Lập, Thanh Xuân (huyện Thanh Hà), xã Đại Đức, Tam Kỳ (huyện Kim Thành).
Riêng huyện Kinh Môn có tới 6 xã và thị trấn có rươi bao gồm: thị trấn Phú Thứ, thị trấn Minh Tân, các xã Tân Dân, Hiệp An, Minh Hòa và Thái Thịnh nhưng rươi chỉ xuất hiện ít, sản lượng không đáng kể và chưa có hộ dân nào xây dựng bờ bao để nuôi và thu hoạch rươi. Hình thức khai thác rươi vẫn do các hộ dân chủ động và tự phát bằng cách đắp bờ tạo thành các ao/đầm và xây cống tại vùng đồng lúa, đồng cói hoặc bãi trống có rươi thường xuất hiện. Đến khi vào vụ thu hoạch rươi, lợi dụng dòng thủy triều rút, người dân đặt lưới tại cửa cống đón dòng rươi từ trong các ao/đầm đó. Huyện Tứ Kỳ hiện là huyện nổi tiếng nhất với đặc sản rươi của tỉnh Hải Dương.
Ông Nguyễn Đình Tính, Phó Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Tứ Kỳ cho biết, Tứ Kỳ có 145,3 ha là diện tích các bãi khai thác rươi; trong đó, tập trung nhiều nhất ở xã An Thanh với diện tích trên 86 ha. Mọi năm, mỗi sào đất cho thu hoạch khoảng từ 15 đến 17 kg rươi. Trung bình mỗi năm, các vùng rươi của Tứ Kỳ cho thu hoạch khoảng 43 đến 45 tấn. Tuy nhiên, năm nay vào thời điểm đúng vụ nhưng lượng rươi nổi rất ít. Theo khảo sát vào đầu mùa vụ của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Tứ Kỳ thì lượng rươi năm nay có khả năng chỉ đạt sản lượng sẽ thấp hơn nhiều so với cùng kỳ bởi hàng năm lỗ rươi trên 1m2 có thể đạt trung bình 500 lỗ nhưng năm nay chỉ đạt khoảng 200 lỗ/m2.
Anh Phan Văn Thắng, thôn An Định, xã An Thanh, huyện Tứ Kỳ cho biết: "Gia đình tôi có khoảng 5 mẫu có thể khai thác rươi. Riêng năm ngoái được mùa thì 1 sào đã cho thu hoạch khoảng 45 kg đến 50 kg rươi. Nhưng năm nay, 2 con nước rồi nhưng gia đình mới thu hoạch được hơn 1 tạ rươi".
Theo tìm hiểu, đối với nước rươi tháng 9 (âm lịch) nhiều gia đình thu hoạch kém hơn hẳn so với năm ngoái. Số lượng gia đình thu hoạch được hàng chục kg rất ít, phần lớn chỉ thu hoạch được từ 15 đến 20kg. Đến ngay như nước rươi vào đúng ngày 5/10 (âm lịch) cũng không đạt sản lượng bằng một nửa so với năm trước. Có gia đình vào đúng ngày 5/10 năm ngoái còn thu được tổng cộng trên 2 tấn rươi nhưng vụ này thì chỉ còn được vài chục ki lô gam.
Chị Đoàn Thị Tâm, người chuyên đi thu mua rươi để bán cho các đầu mối cho biết: "Tôi đã đi mua bán rươi đã được 5-6 năm nay rồi. Trung bình mỗi năm chị thu mua được từ 2 đến 3 tấn rươi nhưng năm nay, lượng rươi ít hơn mọi năm nên từ đầu mùa đến nay, tôi mới chỉ mua được khoảng 5 tạ thôi".
Không hề bi quan, anh Phan Văn Thắng chia sẻ: "Hiện chúng tôi đang trông chờ vào 2 con nước cuối cùng vào ngày 16/10 và 19/10 (âm lịch) xem rươi nổi nhiều không để khai thác. Nếu 2 con nước này mà không có rươi thì vụ này coi như mất mùa. Tuy nhiên, trên mặt ruộng thì thấy ít lỗ rươi nhưng nếu đào sâu xuống vài chục cm thì thấy nhiều rươi hơn."
Ông Phạm Xuân Nhuận, Chủ tịch UBND xã An Thanh cho hay, xã An Thanh có hơn 80 ha đất cho khai thác rươi. Hàng năm, diện tích đất này luôn cho thu hoạch trên 30 tấn rươi, doanh thu khoảng 17 tỷ đồng. Vụ rươi năm nay dù đã khai thác qua 2 lần khai thác (2 con nước) nhưng sản lượng sụt giảm mạnh.
Chia sẻ về nguyên nhân dẫn đến hiện tượng trên, theo ông Nhuận có thể là do thời tiết nắng nóng kéo dài hơn và con nước cũng kém hơn so với mọi năm. Cùng với đó, do bà con khai thác quá nhiều rươi ở vụ chiêm (khoảng từ tháng 1 đến tháng 5) nên vụ này lượng rươi giảm sút và rươi nổi muộn hơn so với hàng năm.
Theo ông Nguyễn Đình Tính, Phó Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Tứ Kỳ, qua nhận xét chủ quan cho thấy có 2 nguyên nhân dẫn đến hiện tượng sản lượng rươi sụt giảm do ô nhiễm nguồn nước sông. Nếu như cách đây khoảng 3 đến 4 năm, lượng thủy sinh vật ở các cửa sông của Hải Dương có vào khoảng 200 loài thì nay chỉ còn có 28 loài. Bên cạnh đó, hiện các hộ dân đang mua phân gia súc, gia cầm ở các trang trại chăn nuôi về để bón cho đất bãi nhằm mục đích tạo cho đất tơi xốp, tăng lượng thức ăn cho rươi. Nhưng hiện nay, tại các trang trại chăn nuôi đều thường xuyên sử dụng thuốc sát trùng để khử trùng tiêu độc cho chuồng trại; lượng thuốc này có thể ảnh hưởng đến phân gia súc, gia cầm và khi bón xuống ruộng cũng gây ảnh hưởng xấu đến rươi.
Để phát triển bền vững vùng rươi, huyện Tứ Kỳ đã lập dự án xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật để phát triển và khai thác nguồn lợi thuỷ đặc sản con rươi cáy ở xã An Thanh. Hiện đơn vị tư vấn đã đi khảo sát, vẽ quy hoạch và trình lên UBND tỉnh xem xét phê duyệt với mức kinh phí đầu tư cho dự án khoảng 25 tỷ đồng. Dự án sẽ tập trung bê tông hoá đường trong các khu khai thác rươi; xây dựng, tu bổ và cải tạo hệ thống cống thuỷ lợi để điều tiết nước sông vào các vùng rươi; xây dựng hệ thống điện lưới.
Dự án cũng sẽ tập huấn cho các hộ dân cách sử dụng các chế phẩm sinh học sao cho có lợi cho môi trường nhất là môi trường cho con rươi, cáy phát triển. Nếu dự án sớm được triển khai sẽ phần nào hạn chế được những ảnh hưởng do thiên tai, địch họa, góp phần bảo tồn và khai thác nguồn lợi thủy đặc sản này, từng bước nâng cao đời sống và tiến tới làm giàu cho những người nông dân chân lấm, tay bùn, vốn chỉ “quanh năm bán mặt cho đất, bán lưng cho trời”./.