Bức thư ngỏ gây sóng gió trên chính trường Mỹ

Tổng thống Mỹ B. Obama (ảnh AP)

Ngày 11/3, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã lên tiếng chỉ trích mạnh mẽ việc làm này và cho rằng, bức thư mà 47 Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa gửi đến các nhà lãnh đạo Iran sẽ “đe dọa lòng tin của thế giới vào Mỹ”. Ông nhấn mạnh, các Thượng nghị sĩ gửi bức thư trên đã "phớt lờ tiền lệ trong hơn 2 thế kỷ qua về cách ứng xử trong chính sách ngoại giao của Mỹ".

Ngoại trưởng Kerry cũng khẳng định, việc các Thượng nghị sỹ Cộng hòa nói rằng, Quốc hội có thể sửa đổi các điều khoản của một thỏa thuận vào bất cứ thời điểm nào là "hoàn toàn sai lầm". Người đứng đầu ngành ngoại giao Mỹ cho biết, ông "rất hoài nghi" về nội dung bức thư mà ông cho là "sai sự thật" và "vô trách nhiệm" này.

Phát biểu của Ngoại trưởng Kerry đã lập tức vấp phải sự phản đối của các Thượng nghị sỹ Cộng hòa cùng ký tên trong bức thư ngỏ gửi Chính phủ Iran. Thượng nghị sỹ Rand Paul cho rằng, những lời cáo buộc của ông Kerry "sao chép lại" từ các quan chức Nhà Trắng, vốn bị chỉ trích là luôn phớt lờ những ý kiến phản đối của các nghị sỹ Quốc hội về các thỏa thuận mới. Cùng quan điểm với chính khách trên, Thượng nghị sỹ Jim Risch cho rằng, việc cấm các Thượng nghị sỹ liên lạc với phía Iran trong quá trình diễn ra đàm phán hạt nhân là điều "vô lý"

Trong một diễn biến liên quan, cùng ngày 11/3, hơn 155.000 người đã cùng ký vào lá đơn gửi Nhà Trắng, trong đó yêu cầu 47 Thượng nghị sỹ Cộng hòa phải chịu trách nhiệm trước pháp luật vì hành động gửi thư cho Chính phủ Iran. Theo đơn kiến nghị, các Thượng nghị sỹ nói trên đã vi phạm cách làm việc truyền thống của Quốc hội, đồng thời "phạm tội phản nghịch" khi vi phạm Luật Logan ban hành năm 1799, theo đó, cấm mọi công dân không có thẩm quyền được phép thương thảo với các chính phủ nước ngoài. Trước đó, Nhà Trắng cho biết sẽ xem xét giải quyết nếu đơn kiến nghị "cán mốc" 100.000 chữ ký.

Thực tế, bức thư ngỏ của 47 Thượng nghị sỹ đảng Cộng hòa gửi các nhà lãnh đạo Iran đã và đang làm cho cuộc chiến đảng phái ở Mỹ leo thang tới nấc căng thẳng hơn.

Trước đó một ngày, một loạt quan chức hàng đầu Nhà Trắng đã lần lượt lên tiếng cáo buộc phe Cộng hòa vi phạm Hiến pháp, cố tình gây phương hại cho chính sách ngoại giao của Mỹ. Tổng thống Barack Obama cho rằng, với bức thư trên, các nhà lập pháp của đảng Cộng hòa đã tự đặt mình ngang hàng với lực lượng bảo thủ tại Iran chống lại các nỗ lực ngoại giao của Mỹ. Ông Obama phát biểu: “Thật là mỉa mai khi thấy một số thành viên Quốc hội có cùng luận điệu với các thành phần cứng rắn tại Iran. Đây là một liên minh không bình thường. Điều chúng ta chú trọng hiện nay là xem có thể đạt được một thỏa thuận hay không và nếu có, chúng ta sẽ giải thích lý lẽ với dân chúng Mỹ”.

Trước đó, ngày 8/3, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã bày tỏ kỳ vọng vào việc đạt được thỏa thuận với Iran và nhận định, Mỹ và Iran đã thu hẹp được các bất đồng về chương trình hạt nhân của Tehran mặc dù vẫn còn những khoảng cách mà hai bên cần phải nỗ lực vượt qua. Nếu thành công, đây sẽ là dấu ấn ngoại giao của ông B. Obama trong nhiệm kỳ thứ hai làm Tổng thống Mỹ.

Phó Tổng thống Joe Biden cáo buộc phe Cộng hòa làm ngơ các tiền lệ hai thế kỷ qua, đe dọa làm tổn thương khả năng của các tổng thống Mỹ tương lai trong việc tiến hành các cuộc thương lượng thay mặt nước Mỹ.

Người phát ngôn Nhà Trắng Josh Earnest chỉ trích, hành động can thiệp trên của các Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa không khác gì "ném đất cát" vào các cuộc đàm phán hạt nhân giữa nhóm P5+1 và Iran. Theo ông Earnest, bức thư trên là "một chiến lược mang tính phe phái nhằm hủy hoại nỗ lực của Tổng thống Obama trong việc triển khai chính sách đối ngoại cũng như đảm bảo nền an ninh quốc gia". Quan chức này đồng thời cáo buộc các nghị sĩ đảng Cộng hòa cổ súy cho các cuộc không kích nhằm vào các cơ sở của Iran - hành động mà Nhà Trắng cho rằng, chỉ có thể làm trì hoãn tạm thời chương trình hạt nhân của Tehran và không mang lại lợi ích tốt nhất cho Washington. Người phát ngôn Nhà Trắng cho rằng, với bức thư trên, các nhà lập pháp của đảng Cộng hòa rõ ràng đã phạm sai lầm khi cố tình phá hoại các cuộc thương thuyết nhằm ngăn chặn tham vọng vũ khí hạt nhân của Tehran.

Người phát Bộ Ngoại giao Mỹ, bà Jen Psaki nói rằng, bức thư trên chỉ nhằm tìm cách “ghi điểm về chính trị”. Theo bà Psaki, “Hiến pháp Mỹ trao quyền cho hành pháp thương thuyết về những thỏa thuận với các đối tác nước ngoài. Quốc hội không có quyền thay đổi các điều khoản của một thỏa thuận quốc tế nếu nó không phải là một hiệp ước. Do vậy, việc mặc nhiên cho Quốc hội tự đóng một vai trò như trong nội dung bức thư viết là không thích hợp”. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ cho rằng, bức thư trên còn có nguy cơ làm tổn hại tới sự hợp tác của các đối tác nhóm P5+1 (gồm 5 nước thường trực Hội đồng bảo an Liên hợp quốc là: Mỹ, Anh, Pháp, Nga và Trung Quốc cùng với Đức) đang đàm phán với Iran.

Thượng nghị sỹ đảng Dân chủ Tim Kaine trả lời phỏng vấn kênh truyền hình CNN cho rằng, các đồng nghiệp đảng Cộng hòa đã phạm sai lầm với bức thư ngỏ trên.

Ngày 10/3, cựu Ngoại trưởng Mỹ Hilary Clinton đã lên tiếng chỉ trích gay gắt các Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa, cho rằng họ hoặc đang cố giúp Tehran hoặc đang tìm cách làm phương hại tới Tổng thống Mỹ.

Không chỉ chính giới Mỹ mà các học giả danh tiếng cũng lên tiếng phê phán hành động này của các Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa. Ông Larry Sabato, Giáo sư chính trị học tại Đại học Virginia cho rằng, bức thư của các nhà lập pháp Mỹ gửi một chính phủ nước ngoài là đặc biệt và khác thường, phản ánh rõ sự leo thang tranh chấp chính trị bắt đầu từ tháng 11 năm ngoái, khi đảng Cộng hòa giành được quyền kiểm soát lưỡng viện Quốc hội sau cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ.

Những động thái trên diễn ra trong bối cảnh Ngoại trưởng Mỹ John Kerry sẽ có các cuộc đàm phán hạt nhân song phương với người đồng cấp Iran Zarif vào ngày 15/3, tại thành phố Lausanne của Thụy Sĩ. Các cuộc đàm phán sắp tới là một phần trong tiến trình đàm phán giữa Iran và nhóm P5+1 nhằm thúc đẩy việc đạt được một thỏa thuận khung trước cuối tháng này.

Phản ứng về bức thư ngỏ của 47 Thượng nghị sỹ Mỹ gửi lãnh đạo Iran, Ngoại trưởng Iran Mohammed Javad Zarif cho rằng, những nội dung đề cập trong bức thư là “không có giá trị pháp lý, chỉ là một thủ đoạn tuyên truyền”. Ông Zarf bình luận rằng, cách hành xử trên cho thấy "không thể tin cậy vào nước Mỹ", đồng thời cảnh báo việc rút bỏ hoặc điều chỉnh trong tương lai bất cứ thỏa thuận nào "sẽ là vi phạm trắng trợn luật quốc tế".

Bức thư ngỏ của 47 Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa được dự báo (và thực tế đã cho thấy) sẽ gây ra những sóng gió không nhỏ trên chính trường Mỹ, ảnh hưởng tới quan hệ của Mỹ với các quốc gia khác, nhất là với 5 nước thành viên Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc và với cả Iran. Nếu không đạt được thỏa thuận với Iran, vấn đề hạt nhân của quốc gia Hồi giáo vùng Vịnh lại đi vào bế tắc và kết quả 10 năm đàm phán sẽ là con số 0 tròn trĩnh./.