Nguồn tài nguyên thiên nhiên ngày càng khan hiếm luôn là mối lo thường trực của nhân loại. Trong bối cảnh dân số thế giới bùng nổ, nhu cầu tiêu thụ nguyên liệu thô tăng vọt, nỗ lực giữ ổn định kinh tế, chính trị và xã hội của chính phủ các nước trước các mối đe dọa từ sự thiếu hụt nguồn tài nguyên thiên nhiên trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
 |
|
Tốc độ khai thác tăng mạnh khiến các mỏ than dần cạn kiệt.
(Ảnh: Reuters) |
Theo Viện Nghiên cứu Hoàng gia về các vấn đề quốc tế (Anh), cuộc khủng hoảng nguồn tài nguyên thiên nhiên đang trở nên trầm trọng và khó kiểm soát hơn. Trong mười năm gần đây, tốc độ tiêu thụ nguyên liệu thô tăng nhanh và có thể nằm ngoài tầm kiểm soát trong vài thập kỷ tới. Năm 2030, nhu cầu đối với các mặt hàng cơ bản như chất đốt, thép và đồng của thế giới dự báo sẽ tăng lần lượt 44%, 90% và 60%. Nhu cầu năng lượng của châu Á, nơi tập trung nhiều nền kinh tế mới nổi với tốc độ tăng trưởng kinh tế đáng chú ý trong những năm qua, có thể tăng khoảng 40% trong thập kỷ này.
Trong khi đó, Quỹ quốc tế bảo vệ thiên nhiên cảnh báo, với tốc độ khai thác tài nguyên hiện nay, "phải cần thêm một Trái đất nữa mới đáp ứng nhu cầu đất cho nông nghiệp, trồng rừng và chăn nuôi". Nhân loại đang sử dụng vượt quá 50% giới hạn nguồn tài nguyên thiên nhiên cho phép. Dự báo, đến năm 2040, các nguyên liệu cơ bản như nhiên liệu hóa thạch, thép, thực phẩm và nước sẽ bị thiếu hụt nghiêm trọng. Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) cho biết, lượng dầu thu được từ các mỏ thông thường đang giảm với tốc độ trung bình hơn 4% mỗi năm, trong đó, mức giảm lớn nhất xảy ra tại các khu mỏ của Anh, Na Uy, Nga... Từ năm 2035, thế giới buộc phải khai thác phần lớn lượng dầu thô tại các địa điểm mới, trong khi việc tìm kiếm thêm mỏ dầu ngày càng khó khăn.
Mặt khác, những nguyên nhân chủ yếu gây ra cuộc khủng hoảng tài nguyên thiên nhiên vẫn chưa được giải quyết. Hiện tượng Trái đất ấm lên kéo theo những tác động xấu tới vấn đề an ninh lương thực toàn cầu, là hậu quả nghiêm trọng mà thế giới phải đối mặt. Hơn nữa, bùng nổ dân số thế giới cũng là vấn đề nan giải. Hiện nay, các nền kinh tế mới nổi như Trung Quốc, Ấn Ðộ, Bra-xin... và các nước phát triển có nhu cầu nguyên liệu thô lớn nhất. Nhưng trong vòng hai đến ba thập kỷ nữa, "cơn khát tài nguyên" của các nước đang phát triển có dân số đông và thu nhập bình quân đầu người ngày càng cao, sẽ tiếp tục gia tăng áp lực lên nguồn tài nguyên thiên nhiên vốn ngày càng bị thu hẹp.
Cùng với sự xuất hiện của các "cỗ máy" tiêu thụ nguyên liệu thô mới này, thị trường kinh doanh các nguồn tài nguyên trở nên sôi động hơn bao giờ hết và dự báo sẽ tiếp tục nở rộ trong thời gian tới. Tốc độ mua bán nguyên liệu thô của các nền kinh tế mới nổi ở châu Á đã tăng gấp hai lần chỉ trong vòng hai thập kỷ qua. Mười năm gần đây, châu Á vượt qua châu Âu trở thành khu vực nhập khẩu nhiều tài nguyên thiên nhiên nhất thế giới. Trong bối cảnh đó, những chuỗi cung cầu nguyên liệu trở thành sợi dây gắn kết lợi ích giữa các nước.
Tuy nhiên, những biến động giá bất ngờ của các mặt hàng thiết yếu như thực phẩm, nhiên liệu trở thành mối đe dọa thường trực đối với sự ổn định của các quốc gia, cũng như quan hệ hợp tác giữa các nước. Theo Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), chỉ từ năm 2005 đến nay, tốc độ biến động giá hàng hóa tăng gấp ba lần so với 25 năm trước đó. LHQ cảnh báo, hiện nay, giá nguyên liệu thô đang tăng đột biến, không theo các mô hình đã hình thành từ lâu. Hiện tượng này đang gây tổn thương các nước nghèo, do nguồn thu nhập tăng lên nhờ xuất khẩu nguyên liệu thô không đủ bù đắp khoản chi tăng lên do giá lương thực và nhiên liệu nhập khẩu tăng cao. Hơn nữa, kinh tế không phải lĩnh vực duy nhất gánh chịu hậu quả. Nhiều nhà nghiên cứu lo ngại, thiếu nước uống, lương thực, giá nhu yếu phẩm tăng vọt sẽ kéo theo những hệ lụy như xã hội hỗn loạn và chính trị bất ổn. Trên thực tế, giá lương thực tăng cao là một trong những nguyên nhân ban đầu dẫn đến các cuộc xung đột, bạo loạn ở Trung Ðông, Bắc Phi cách đây hai năm mà đến nay vẫn chưa tìm ra lối thoát.
Viện Nghiên cứu Hoàng gia về các vấn đề quốc tế khuyến cáo, biến động về lượng cung và giá cả nguyên liệu có thể gây ra tình trạng hỗn loạn dây chuyền, trừ khi chính phủ các nước và các doanh nghiệp hợp tác xây dựng một chính sách tài nguyên hợp lý. Vấn đề này không phải là câu hỏi mới được đặt ra nhưng đến nay, thế giới vẫn chưa tìm được lời giải.