Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và người đồng nhiệm Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan
trong một cuộc gặp gỡ tại Ankara (Thổ Nhĩ Kỳ) năm 2014. (Ảnh: AFP Photo/Adem Altan)
Đây được đánh giá là một tín hiệu tích cực cho thấy mối quan hệ giữa hai nước láng giềng bên bờ Biển Đen này đang dần được cải thiện sau 7 tháng căng thẳng kể từ khi Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ máy bay chiến đấu của Nga tại khu vực biên giới Thổ Nhĩ Kỳ - Syria và dẫn tới các lệnh trừng phạt trả đũa của Nga.
Trong cuộc điện đàm đầu tiên với người đồng nhiệm Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan kể từ sau vụ máy bay ném bom Su-24 của Nga bị các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ vào cuối năm ngoái, Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 29/6 tuyên bố sẽ gỡ bỏ lệnh cấm thuê máy bay từ Nga đi Thổ Nhĩ Kỳ và nối lại các tour du lịch trọn gói tới quốc gia láng giềng này. Ngoài ra, ông Putin cũng ngỏ ý sẽ tiếp tục cân nhắc tới khả năng gỡ bỏ lệnh cấm vận đối với một số mặt hàng thực phẩm của Thổ Nhĩ Kỳ. Cũng trong cuộc điện đàm này, Tổng thống Putin khẳng định ông sẽ chỉ thị cho chính phủ Nga khởi động tiến trình đối thoại với các đối tác Thổ Nhĩ Kỳ nhằm hướng tới mục tiêu “khôi phục các mối quan hệ hợp tác vì lợi ích của đôi bên trong lĩnh vực thương mại, kinh tế và một số lĩnh vực khác”.
Trong một bình luận trước các quan chức cấp cao của Nga và được phát trên truyền hình ngày 29/6, ông Putin nói: “Tôi muốn bắt đầu từ lĩnh vực du lịch…Chúng ta đang gỡ bỏ những rào cản về mặt hành chính trong lĩnh vực này…Tôi cũng đang yêu cầu chính phủ Nga khởi động tiến trình bình thường hóa các mối quan hệ thương mại và kinh tế với Thổ Nhĩ Kỳ”.
Đáng chú ý là việc gỡ bỏ lệnh cấm vận du lịch tới Thổ Nhĩ Kỳ được ông Putin đưa ra chỉ ít lâu sau khi sân bay quốc tế Ataturk tại thành phố Istanbul của Thổ Nhĩ Kỳ bị chấn động bởi ba vụ đánh bom cảm tử khiến hàng trăm người thương vong. Theo đánh giá của giới quan sát, vụ tấn công này diễn ra vào đúng thời điểm bắt đầu mùa du lịch mới tại Thổ Nhĩ Kỳ và không lâu sau khi xảy ra làn sóng tấn công nhằm vào hai thành phố lớn của Thổ Nhĩ Kỳ là Ankara và Istanbul sẽ giáng một đòn mạnh xuống nền công nghiệp du lịch của quốc gia này – vốn đang chịu tác động nặng nề từ các biện pháp trừng phạt của Nga. Chính vì thế, quyết định mới nhất của ông Putin được xem là sẽ giúp mang lại một luồng sinh khí mới cho lĩnh vực du lịch của Thổ Nhĩ Kỳ trong thời khắc khó khăn như hiện nay.
Những bước tiến “đột phá” trong quan hệ ngoại giao giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ là kết quả của cuộc điện đàm đầu tiên trong nhiều tháng qua giữa ông Putin và ông Edorgan, được thực hiện sau khi nhà lãnh đạo theo đường lối cứng rắn của Thổ Nhĩ Kỳ ngày 27/6 đã gửi một lá thư xin lỗi người đứng đầu điện Kremlin về vụ bắn hạ máy bay Su-24 của Nga vào tháng 11/2015.
Ngay sau tuyên bố của ông Putin, Phó Thủ tướng Nga Arkady Dvorkovich nêu rõ, lệnh cấm vận hàng hóa và các chuyến bay thuê từ Nga đi Thổ Nhĩ kỳ sẽ chính thức được gỡ bỏ “trong vài ngày tới”. Trong khi đó, Phó Chủ tịch Hiệp hội vận hành các tour du lịch của Nga, ông Dmitry Gordin cũng dự báo, dòng du khách Nga đổ tới Thổ Nhĩ Kỳ sẽ có dấu hiệu phục hồi về mức trước thời điểm bùng phát căng thẳng ngoại giao hai nước trong vòng 3 tháng tới.
Trong một bước đi khác nhằm tỏ rõ thiện chí hàn gắn quan hệ với nước láng giềng, Văn phòng Thổng thống Kazakhstan Nurzultan Nazarbayev vừa cho biết, ông Edorgan cũng đã gọi điện để cảm ơn nhà lãnh đạo Kazakhstan vì những đóng góp quan trọng trong tiến trình cải thiện quan hệ giữa Ankara và Moscow.
Điện Kremlin cho biết, trong cuộc điện đàm ngày 29/6, ông Putin đã bày tỏ “sự chia buồn sâu sắc” tới ông Edorgan liên quan tới vụ đánh bom và xả súng tại sân bay Ataturk tại thành phố Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ). Trong khi đó, thông cáo của Văn phòng Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ lại tập trung vào một nội dung đáng chú ý khác trong cuộc điện đàm ngày 29/6 giữa ông Putin và ông Edorgan, đó là việc hai nhà lãnh đạo cùng “nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bình thường hóa các mối quan hệ song phương”.
Phát biểu trước báo giới ngày 29/6, một quan chức (giấu tên) của Thổ Nhĩ Kỳ cho biết, ông Erdogan dự kiến sẽ gặp gỡ ông Putin bên lề Hội nghị thượng đỉnh nhóm các nước công nghiệp phát triển và mới nổi (G20) diễn ra tại Trung Quốc vào tháng 9/2016. Sự kiện này – nếu diễn ra theo mong đợi, sẽ đánh dấu cuộc gặp gỡ trực tiếp đầu tiên giữa lãnh đạo hai nước kể từ sau khi quan hệ ngoại giao Nga – Thổ Nhĩ Kỳ bị kéo căng hồi năm ngoái.
Trong một thập kỷ qua, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đã duy trì quan hệ thân thiết trong nhiều lĩnh vực và có tiếng nói chung đối với một số vấn đề quốc tế lớn, trong đó gồm chương trình hạt nhân gây nhiều tranh cãi của Iran. Tuy nhiên, cuộc nội chiến ở Syria đã bất ngờ khiến quan hệ giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ diễn biến theo chiều hướng xấu xuất phát từ việc Ankara ủng hộ phe nổi dậy tại Syria còn Moscow lại đứng về phía chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad. Vụ Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ máy bay Su-24 của Nga tại khu vực biên giới Thổ Nhĩ Kỳ - Syria vào ngày 24/11/2015 đã trở thành “giọt nước tràn ly” trong quan hệ giữa hai nước láng giềng. Sau sự cố căng thẳng trên, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đã đôi lần “bóng gió xa xôi” về khả năng hàn gắn quan hệ giữa hai nước láng giềng. Tuy nhiên, cơ hội này chỉ thật sự được mở ra sau khi Tổng thống Edorgan ngỏ lời và được phía Nga đón nhận.
Dự kiến, trong khuôn khổ một diễn đàn hợp tác kinh tế diễn ra tại Sochi ngày 1/7, các Bộ trưởng Ngoại giao Nga và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tiến hành thảo luận về một loạt vấn đề xoay quanh mối quan hệ song phương và cuộc khủng hoảng Syria – vốn từ lâu đã trở thành một “cái gai” trong quan hệ hai nước. Dư luận đang hy vọng rằng, mối quan hệ được cải thiện giữa Moscow và Ankara sẽ trở thành tiền đề để hai bên “xích lại gần nhau hơn về lập trường” và tìm ra một giải pháp chính trị giúp chấm dứt một cuộc nội chiến mà trong nhiều năm trở lại đây đã trở thành một tâm điểm nhức nhối tại Trung Đông./.