(ĐCSVN) - Công ty đánh giá mức tín nhiệm tín dụng Standard & Poor's ngày 13/1 cho biết, đã hạ thấp một bậc tín nhiệm tín dụng của Pháp, từ mức AAA xuống AA+; Italia bị hạ 2 bậc xuống BBB+; Tây Ban Nha bị hạ 2 bậc xuống A; Bồ Đào Nha bị hạ 2 bậc xuống BB; Slovakia bị hạ một bậc xuống A; Slovenia bị hạ 1 bậc xuống A+. Các nước Phần Lan, Hà Lan, Bỉ, Estonia, Ireland vẫn giữ nguyên ở mức cũ nhưng với triển vọng tiêu cực.
Phản ứng trước thông tin này, chỉ số chứng khoán CAC 40 của Pháp đã giảm 1,5%, còn đồng Euro cũng mất giá so với đồng USD, khiến dư luận khu vực, quốc tế quan ngại. Trả lời câu hỏi trên các nhà phân tích tài chính quốc tế cho rằng:
 |
|
Sự mất giá liên tục của đồng Euro khiến thị trường tài chính châu Âu
chao đảo (Ảnh: Reuters) |
1. Nợ công vẫn chưa được hóa giải
Hỗ trợ tài chính gắn với “thắt lưng, buộc bụng” đã không mấy thành công. Trước nguy cơ vỡ nợ của các nước, ECB và IMF đã đưa ra gói cứu trợ trị giá 110 tỷ euro (lần 1) và 158,6 tỷ euro (lần 2) đối với Hy Lạp; 85 tỷ euro với Ireland và 78 tỷ euro đối với Bồ Đào Nha, nhằm giúp các nước thoát khỏi nguy cơ vỡ nợ. Để nhận được các gói cứu trợ các nước đều phải đưa ra và thực hiện các chương trình “thắt lưng, buộc bụng” tương ứng. Tuy nhiên, sau nhiều đợt giải ngân các gói cứu trợ vẫn không đưa lại hiệu quả, do thị trường nội địa và khu vực đã mất niềm tin và không tạo được sự đồng thuận trong các tầng lớp dân cư, các cuộc biểu tình phản đối chính sách kinh tế khắc khổ của chính phủ đã diễn ra và ngày càng mang mầu sắc chính trị - xã hội.
Giải pháp xóa nợ cho các con nợ lớn cũng đã được thực hiện. Theo thỏa thuận đạt được ngày 26/10/2011, các ngân hàng khu vực chấp thuận xóa 50% trong khoản nợ ước tính 350 tỷ Euro cho Hy Lạp. Các nhà lãnh đạo EU cũng nhất trí tăng tỷ lệ vốn an toàn tối thiểu của các ngân hàng khu vực lên 9% và tăng cường tiềm lực cho Quỹ bình ổn tài chính châu Âu (EFSF) lên 1.000 tỷ Euro.
Chiến lược trái phiếu cũng đã được áp dụng. Tuy nhiên, giới chuyên môn đã cảnh báo về thất bại của chiến lược này sau đợt bán trái phiếu chính phủ Đức hôm 23/11/2011, khiến dư luận thất vọng. Ban đầu Đức hy vọng huy động được khoảng 6 ty euro (9,3 tỷ USD) thông qua hình thức bán trái phiếu, nhưng thực tế chỉ bán được 3,64 tỷ euro (4,92 tỷ USD).
Giới chuyên môn cho rằng, khủng hoảng nợ công đang xâm nhập sâu vào trung tâm châu Âu và đã chạm đến Đức. Nếu lãi suất trái phiếu Đức tiếp tục tăng lên, có khả năng khu vực Eurozone sẽ tan vỡ hoàn toàn. Có chuyên gia còn khuyến cáo, Ngân hàng Trung ương Đức đang trở nên suy sụp khi lãi suất trái phiếu thời hạn 10 năm tăng 14,5 điểm cơ bản lên 2,056%, lần đầu tiên tăng cao hơn chi phí vay của Mỹ kể từ tháng 10/2011.
Cuộc khủng hoảng nợ công châu Âu đã dẫn đến làn sóng thay thế lãnh đạo chính phủ ở các nước thành viên Eurozone (Ireland, Hy Lạp, Tây Ban Nha và Italia) nhưng tình hình kinh tế vẫn đang ở trong trạng thái không mấy lạc quan.
2. Không thể tự cứu
Hiệp ước Maastricht (1992) đã quy định về chính sách tiền tệ cho các nước thành viên EU, đặc biệt là các nước trong Eurozone, theo đó tỉ lệ lãi suất phải được ấn định chung. Các thành viên có quyền lập chương trình tài khóa riêng, nhưng không được quyền in tiền và các quyền liên quan đến điều hành tiền tệ, vì đó là đồng tiền “chung”.
Các thành viên phải tuân thủ quy định thâm hụt ngân sách không quá 3%, nợ công không quá 60% GDP; lạm phát không được vượt quá 1,5%/năm. ECB cũng không có quyền cho vay trực tiếp đến chính phủ nước thành viên, mà gián tiếp qua hệ thống ngân hàng nước đó.
Như vậy, trong các giải pháp truyền thống mà các nước thường làm khi khó khăn về tài chính là: nâng thuế, giảm chi và in tiền. Trong đó, in tiền được coi là sự lựa chọn tốt nhất, năm 2008 Mỹ cũng đã áp dụng giải pháp này.
Người ta còn nhớ vào tháng 11/2009, khi Hy Lạp tuyên bố thâm hụt tài chính 12,7% GDP, cao hơn 4 lần so với mức cho phép của Eurozone (3%). Hy Lạp đã không thể in thêm hoặc phá giá đồng tiền của mình và buộc phải xin cứu trợ trước tháng 5/2010, để thanh toán khoản nợ đáo hạn 20 tỉ euro. Tiếp theo là các nước Ireland, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha… cũng đứng trước nguy cơ khủng hoảng tín dụng, buộc ECB và IMF đã phải lần lượt đưa ra các gói cứu trợ
Nhận rõ lỗ hổng về cơ chế tài chính, Hội nghị Thượng đỉnh EU hồi tháng 12/2011 đã đưa ra “nguyên tắc vàng” nhằm thắt chặt kỷ luật về ngân sách, ngăn chặn tái diễn một cuộc khủng hoảng nợ công mới. Trong tương lai, khi “công ước tài chính mới” có hiệu lực thì thuế và kế hoạch chi tiêu của các nước thành viên EU sẽ phải đệ trình các cơ quan chức năng EU trước khi gửi các chính phủ.
Vì thế, có thể nói, cuộc khủng hoảng nợ công châu Âu lan rộng và kéo dài từ Hy Lạp đến Tây ban Nha… đã bộc lộ mặt yếu nhất của Eurozone đó là cơ chế: chung đồng tiền, nhưng lại độc lập về chính sách tài chính.
3. Chuẩn mực khó tương thích
Các nước lâm vào khủng hoảng nợ công vừa qua đều có điểm chung là “bong bóng” bất động sản, chịu tác động của cuộc khủng hoảng tài chính tại Mỹ, quản lý tài chính yếu kém... nhưng mỗi nước lại có sự khác nhau về quy mô kinh tế, mức độ, tỷ lệ nợ công và khả năng chi trả...
Tuy nhiên, theo thống kê (2008) cho thấy, GDP 4 nước trong tốp đầu của Eurozone là Đức, Pháp, Italia, Tây Ban Nha, lần lượt là 3,414; 2,656; 2,174 và 1,524 ngàn tỷ USD, nhưng các nước đang có nguy cơ vỡ nợi lại có GDP thấp hơn nhiều là Hy Lạp, Ireland, Bồ Đào Nha, lần lượt là 0,388; 0,271 và 0,232 ngàn tỷ USD.
Năm 2011, Hy Lạp có mức nợ là 350 tỷ euro (150% GDP) và thâm hụt ngân sách là 19,7 tỷ euro (9% GDP); Ireland có mức nợ là 130% GDP và thâm hụt ngân sách là 13% GDP; Trong khi Bồ Đào Nha thâm hụt ngân sách 8,6%/GDP, nhưng mức nợ lại tương đương 170% GDP (bao gồm cả nợ tư nhân), cao hơn cả Hy Lạp, gây áp lực lớn lên hệ thống ngân hàng.
Để trả nợ, Bồ Đào Nha phải huy động tiền. Nhưng cũng như Hy Lạp, Bồ Đào Nha lại gặp phải khó khăn rất lớn do tiết kiệm thấp. Trong khi ở một số nước phát triển khác như Italia, tỉ lệ tiết kiệm là 17,5% GDP, Pháp 19% và Đức 23%, với Hy Lạp, tỉ lệ tiết kiệm là 6% GDP và con số này với Bồ Đào Nha chỉ là 7,5% GDP. Tây Ban Nha, là nền kinh tế lớn thứ 4 châu Âu, thâm hụt ngân sách còn cao hơn cả mục tiêu tăng trưởng GDP 6% trong năm 2011. Tây Ban Nha không nhận gói cứu trợ nhưng cũng đang khiến dư luận lo ngại.
Theo nhiều dự báo, tỷ lệ nợ công so với GDP bình quân của khu vực Eurozone năm 2013 sẽ vẫn ở mức 93,4% và con số này có thể sẽ tăng lên ở mức 95% vào năm 2015. Như vậy, cuộc chạy đua kinh tế giữa các thành viên không cùng trình độ đã tạo ra sự bất cập trong giải quyết cuộc khủng hoảng nợ công và nguy cơ kéo dài là khó tránh.
Chuyên gia kinh tế Hồ Kim Lập của Trung Quốc, đã ví von rằng: “không khác gì việc bắt ông già và trẻ em chạy maratông cùng tốc độ với thanh niên. Khi ông già và trẻ em không bắt kịp bước chạy của thanh niên, vấn đề lập tức xuất hiện”.
Khi hạ tín nhiệm tín dụng các nước eurozone, S&P muốn nhấn mạnh thỏa thuận được các nhà lãnh đạo EU nhất trí tại Hội nghị thượng đỉnh ngày 09/12/2011 vừa qua đã "không tạo ra bước đột phá đủ tầm cỡ để giải quyết các vấn đề tài chính của eurozone". Vì thế, sự quan ngại của dư luận khu vực và quốc tế là cơ cơ sở./.