Vương quốc Anh ở lại, Liên minh châu Âu tránh được nguy cơ tan vỡ. (Ảnh: AP)
Nhượng bộ để tránh nguy cơ, chấp thuận để đôi bên cùng có lợi
Hội nghị thượng đỉnh Liên minh châu Âu lần này đã “gay cấn đến phút chót” về vấn đề Anh ở lại Liên minh châu Âu hay ra đi, để lại nguy cơ liên minh này sụp đổ và đặt Anh vào tình trạng tồi tệ về kinh tế. Sau các tranh luận gay gắt, cuối cùng thì tất cả 28 nhà lãnh đạo các nước thành viên trong liên minh đã nhất trí giữ Anh ở lại với một số nhượng bộ mà cả đôi bên đều chấp nhận được.
Các nước thành viên Liên minh châu Âu đã chấp nhận hầu hết các yêu cầu cải cách mà Anh đặt ra, gồm vấn đề nhập cư, bảo vệ khu Tài chính London cũng như "miễn trừ" cho Anh bổn phận thực hiện cam kết về "một liên minh gần gũi hơn bao giờ hết". Thủ tướng Anh David Cameron đã buộc phải nhượng bộ kế hoạch hạn chế chi trả phúc lợi cho người lao động Liên minh châu Âu nhập cư và con cái của họ. Cụ thể, ý định của Anh đóng băng phúc lợi ngoài lương của người lao động Liên minh châu Âu nhập cư trong bốn năm đầu làm việc ở nước này sẽ thực hiện trong thời hạn bảy năm và chỉ áp dụng với những công dân Liên minh châu Âu nhập cư mới chứ không phải với những công dân Liên minh châu Âu hiện đã làm việc tại Anh. Bên cạnh đó, ông Cameron cũng không thể thực hiện được ý định chấm dứt tất cả các khoản thanh toán phúc lợi trẻ em mà công dân Liên minh châu Âu làm việc ở Anh nhận được để gửi cho con cái họ vẫn ở quê nhà. Thay vào đó, các khoản phúc lợi trẻ em sẽ được điều chỉnh phù hợp với mức sinh hoạt ở nơi mà đứa trẻ đó đang sống và quy định này cũng sẽ chỉ có hiệu lực từ ngày 1/1/2020.
Phát biểu trong cuộc họp báo sau hội nghị, Thủ tướng David Cameron tuyên bố gói cải cách tổng thể trên sẽ mang đến cho Anh "những điều tốt đẹp nhất của cả hai thế giới", đảm bảo cách tiếp cận công bằng thị trường chung và Anh cũng không bị ràng buộc bởi sứ mệnh liên minh chặt chẽ hơn. Ông Cameron cũng cho biết, ông từ lâu vẫn ủng hộ tư cách thành viên Liên minh châu Âu chừng nào mà liên minh này cải cách, đồng thời khẳng định sẽ vận động với cả "trái tim và tinh thần" để Anh ở lại Liên minh châu Âu.
Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk đã bày tỏ tin tưởng sâu sắc rằng Anh cần Liên minh châu Âu và Liên minh châu Âu cũng cần Anh. Liên minh châu Âu sẵn sàng hy sinh một phần lợi ích riêng vì lợi ích chung để chứng tỏ sự đoàn kết.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker cũng đánh giá thỏa thuận trên là công bằng cho cả Anh và các nước thành viên Liên minh châu Âu khác. Ông Juncker cho rằng, thỏa thuận này không làm sâu thêm các rạn nứt trong liên minh mà là xây dựng các cầu nối.
Thủ tướng Đức Angela Merkel cho rằng thoả thuận đạt được là công bằng, cho phép Thủ tướng Anh David Cameron triển khai các biện pháp nhằm giữ chân nước này trong Liên minh châu Âu. Thủ tướng Merkel nhấn mạnh thoả thuận đạt được sau tiến trình đàm phán kéo dài đảm bảo để Anh ở lại Liên minh châu Âu. Bà Merkel đề cao giá trị cao cả của quy chế thành viên Liên minh châu Âu, đặc biệt trong giai đoạn bất ổn hiện nay trên thế giới. Theo Thủ tướng Đức, những cải cách mới là bằng chứng cho thấy mong muốn thay đổi của Anh đối với Liên minh châu Âu sẽ mang lại những điều tốt đẹp hơn cho nhiều nước Liên minh châu Âu.
Là đất nước có thể bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi những thay đổi liên quan đến phúc lợi trong thỏa thuận Anh - Liên minh châu Âu vì có rất đông công dân Ba Lan đang làm việc tại Anh, Thủ tướng Ba Lan Beata Szydło vẫn cho rằng "thỏa thuận vừa đạt được là tin tức tốt lành cho châu Âu".
Chia rẽ nội bộ - Thách thức riêng không chỉ của nước Anh
Mặc dù Anh và Liên minh châu Âu đã đạt được thỏa thuận có ý nghĩa lịch sử nêu trên nhưng cả hai bên đều sẽ phải đối mặt với những thách thức không hề nhỏ. Với Anh, dù chính phủ có trong tay “bảo bối” là thỏa thuận cải cách với Liên minh châu Âu để ngăn việc nước này “một mình một đường”, thì xã hội Anh hiện vẫn đang bị chia rẽ bởi nhiều người dân vẫn phản đối việc ở lại Liên minh châu Âu.
Ngay sau cuộc họp nội các khẩn cấp, ngày 21/2, 6 trong số 29 bộ trưởng trong nội các của ông Cameron đã công bố ý định nói "không" với quyết định ở lại Liên minh châu Âu để giành lại quyền tự chủ của mình, trong đó có Bộ trưởng Tư pháp Michael Gove - vốn được xem là đồng minh rất thân cận của Thủ tướng David Cameron.
Ngay sau đó, Thị trưởng London Boris Johnson - một người bạn cũ, một thành viên thuộc đảng Bảo thủ cầm quyền và cũng là ứng cử viên sáng giá thay thế ông Cameron trong nhiệm kỳ tới - cũng quyết định ủng hộ nhóm vận động “Anh rời khỏi Liên minh châu Âu” (Brexit) bất chấp sự can ngăn của ông Cameron. Dù đánh giá cao những nỗ lực “phi thường” của đương kim Thủ tướng David Cameron, nhưng Thị trưởng Johnson vẫn tuyên bố ông ủng hộ mối liên hệ trên cơ sở “thương mại và hợp tác” chứ không phải như một “dự án chính trị”. Trả lời trên tờ thời báo Telegraph, ông Johnson cho rằng, dự án Liên minh châu Âu đã bị biến thể và phát triển theo một cách khó xác định so với mục tiêu ban đầu và việc muốn rời khỏi liên minh không thể bị coi là “bài ngoại”. Thị trưởng London cũng cho rằng Liên minh châu Âu đang xâm nhập quá sâu vào từng ngóc ngách chính trị của các vùng và các quốc gia thành viên. Theo ông Johnson, cuộc trưng cầu ý dân dự kiến diễn ra vào ngày 23/6 là cơ hội duy nhất để thay đổi quan hệ giữa Anh và Liên minh châu Âu.
Báo chí Anh coi tuyên bố của Thị trưởng London là đòn giáng mạnh vào nỗ lực giữ chân Anh trong Liên minh châu Âu của Thủ tướng David Cameron và là một lợi thế đối với chiến dịch vận động “Brexit” bởi Boris Johnson là một chính trị gia được lòng công chúng, thậm chí với cả những người không có cùng quan điểm chính trị.
Giới phân tích cho rằng, quyết định của ông Johnson là điều hoàn toàn bất ngờ đối với Thủ tướng Anh. Và với sự tham gia của một loạt nhân vật cao cấp trong nội các Anh kéo theo sự ủng hộ của khoảng 100 nghị sĩ khác, chiến dịch "Bỏ phiếu rời khỏi Liên minh châu Âu" có thể lôi kéo được một lượng đáng kể những cử tri đã “chán ngán” ngôi nhà chung châu Âu.
Tuy vậy, xét tương quan lực lượng, phe ủng hộ ở lại Liên minh châu Âu đang chiếm ưu thế hơn. Người đứng đầu các "bộ sức mạnh" như Ngoại giao, Quốc phòng, Nội vụ, Tài chính đều khẳng định đứng về phía Thủ tướng David Cameron. Và cùng với họ là hầu hết nghị sĩ Công đảng, đảng Dân chủ Tự do (LibDem) và đảng Xanh. Ông Cameron còn có được sự ủng hộ chắc chắn của giới doanh nghiệp khi một nửa trong số 100 tập đoàn lớn nhất của Anh được niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán London, trong đó có cả những tập đoàn đa quốc gia như: Tập đoàn dầu khí BP và Shell, Công ty khai thác mỏ Rio Tinto, Tập đoàn viễn thông Vodafone và BT, tập đoàn quốc phòng BAE Systems, ngân hàng HSBC… đều tuyên bố muốn London tiếp tục là thành viên Liên minh châu Âu. Nhóm các nhà lãnh đạo này cho rằng nước Anh sẽ "hùng mạnh hơn, an toàn hơn và thịnh vượng hơn" trong một Liên minh châu Âu đã được cải cách.
Để giữ nước Anh ở lại Liên minh châu Âu, ông Cameron hiện đang khai thác triệt để vấn đề an ninh quốc gia như một lý do chính đáng để thuyết phục cử tri Anh không chọn rời bỏ "ngôi nhà chung châu Âu" vào lúc này. Bởi trên thực tế, để ứng phó với những mối đe dọa và rủi ro mà nước Anh đang phải đối mặt cần có sự hợp tác quốc tế chặt chẽ mà chỉ tư cách thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) thôi thì chưa đủ.
Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng chỉ ra hai nguy cơ có thể khiến các cử tri quay lưng lại với Liên minh châu Âu. Thứ nhất là làn sóng nhập cư ồ ạt vào châu Âu và thứ hai là cuộc khủng hoảng mới ở khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) khi Hy Lạp chuẩn bị đến kỳ trả một khoảng nợ lớn.
Kết quả cuộc thăm dò mới nhất đăng tải trên tờ Mail on Sunday số ra ngày 21/2 sau khi Thủ tướng Cameron công bố thời điểm trưng cầu ý dân về tư cách thành viên Liên minh châu Âu cho thấy, 48% số người được hỏi cho rằng nước Anh nên ở lại Liên minh châu Âu, trong khi 33% số người có ý kiến ngược lại. Con số mới này cho thấy số người Anh ủng hộ nước này ở lại Liên minh châu Âu đã tăng mạnh so với các cuộc thăm dò ý kiến được tiến hành trước khi thỏa thuận giữa Anh và Liên minh châu Âu được ngã ngũ. Tuy nhiên, vẫn còn một tỉ lệ khá cao (19% số người được hỏi) chưa đưa ra sự lựa chọn cuối cùng và đây chính là nhóm có thể làm thay đổi kết quả cuộc trưng cầu ý dân.
Như vậy, Thủ tướng David Cameron không còn cách nào khác là phải tận dụng từng giây từng phút để lôi kéo nhóm "chưa quyết định" này về phía mình nếu như không muốn gây ra một cơn địa chấn "Brexit" - một viễn cảnh không chỉ khiến nước Anh rời khỏi Liên minh châu Âu mà còn có thể "tan đàn xẻ nghé" sau đó bởi xứ Scotland - vì lý do ủng hộ Liên minh châu Âu sẽ đòi tiến hành một cuộc trưng cầu dân ý nữa để tách khỏi Vương quốc Anh.
Vì vậy, một số chuyên gia cho rằng, tuy Liên minh châu Âu và Anh đã trút bỏ được một phần gánh nặng áp lực từ nguy cơ "Brexit", nhưng đây mới chỉ là bước khởi đầu của một tiến trình và chặng đường hợp tác, phát triển phía trước của cả hai bên vẫn còn không ít gian nan./.