Hòa đàm về Syria: Vẫn còn những nút thắt?

Cuộc đàm phán về hòa bình ở Syria tổ chức tại Geneva (Thụy Sỹ). (Ảnh: Reuters)

Vấn đề người Kurd

Người Kurd ở cả 3 quốc gia Syria, Iraq và Thổ Nhĩ Kỳ đã có tư tưởng ly khai từ lâu, cách đây vài thập kỷ và giờ đây đang được dịp trỗi dậy. Người Kurd ở Syria đã công khai đòi “khu tự trị” từ tháng 12/2013. Người Kurd ở Iraq cũng thường xuyên nêu vấn đề độc lập.

Thổ Nhĩ Kỳ đã coi người Kurd là thủ phạm gây ra các vụ đánh bom khủng bố đẫm máu ở Ankara trong thời gian qua. Việc Nga rút quân khỏi Syria là cơ hội để Thổ Nhĩ Kỳ tiến hành các chiến dịch quân sự nhằm vào người Kurd ở biên giới Syria.

Ankara chủ trương chống lực lượng ly khai người Kurd ở cả 3 nước. Tuy nhiên, mục tiêu chính của nước này hiện nay là ngăn chặn người Kurd thành lập khu tự trị tại Syria, chứ không nhằm lật đổ Tổng thống Assad.

Tổng thống Syria Assad cũng không muốn người Kurd ở nước này thành lập khu tự trị, vì thế quân đội Syria cũng không can thiệp quá nhiều vào các hành động của Thổ Nhĩ Kỳ đối với người Kurd của họ ở vùng biên giới hai nước.

Trong khi cả Iran và Saudi Arabia cũng không muốn người Kurd thành lập quốc gia riêng để trở thành đồng minh của Israel. Giới phân tích cho rằng, khi Tổng thống Assad còn nắm quyền, thì việc người Kurd ở Syria đòi thành lập khu tự trị là rất khó được chấp nhận.

Trong khi Mỹ và  phương Tây coi người Kurd ở Syria là thành phần quan trọng trong phe đối lập, thậm chí còn là lực lượng chủ chốt trong cuộc chiến chống IS, và nhận được sự hỗ trợ của cả Mỹ và Nga trong các chiến dịch quân sự, nhưng lại không có tên trong thành phần phái đoàn đàm phán với chính phủ Syria tại Geneva.

Giải pháp liên bang hóa

Trước thềm cuộc đàm phán để tìm kiếm giải pháp hòa bình cho Syria, đã xuất hiện vấn đề liên bang hóa, đây là giải pháp có ảnh hưởng không chỉ đối với một bộ phận mà là toàn xã hội Syria.

Ngày 17/3, lực lượng người Kurd sau cuộc họp tại thị trấn Rmeilan (Syria) đã tuyên bố thành lập một hệ thống liên bang ở phía Bắc Syria. Động thái của người Kurd có ảnh hưởng không nhỏ tới tiến trình đàm phán hòa bình cho Syria tại Geneva.

Giới chuyên gia cho rằng, sự rắc rối ở chỗ các bên tham gia đàm phán không muốn nghe ý kiến của lực lượng người Kurd. Tuy nhiên, theo đại diện của người Kurd ở Syria thì đã có 3 khu vực chủ yếu có người Kurd sinh sống sẽ nằm trong hệ thống liên bang này.

Trong khi chính quyền Damascus coi quyết định của người Kurd là bất hợp pháp, thì đại diện ngoại giao Nga lại cho rằng: Chỉ có sự tham gia bình đẳng của người Kurd cùng với những bên khác trong các cuộc đàm phán tại Geneva mới trợ giúp cho tiến trình hòa bình ở Syria đạt kết quả.

Như vậy, chỉ thời gian ngắn sau khi Nga bất ngờ công bố rút quân khỏi Syria, những khu vực người Kurd kiểm soát ở miền Bắc Syria đã tuyên bố thành lập khu vực liên bang. Động thái này không những làm phức tạp cuộc đàm phán hòa bình cho Syria đang diễn ra mà còn có nguy cơ đưa cục diện tại Trung Đông có những biến động phức tạp khó lường.

Đại diện thường trực Syria tại Liên hợp quốc, đồng thời là trưởng đoàn đàm phán hòa bình của Chính phủ Syria Bashar Bashar al Jaafari ngay lập tức tuyên bố loại trừ khả năng bàn về ý tưởng liên bang hóa Syria, đồng thời bác bỏ việc thương thảo trực tiếp với phe đối lập chính về vấn đề này. Trong khi Mỹ cũng cho biết, không chấp nhận để người Kurd thành lập khu vực tự trị nếu chính phủ Syria không đồng ý.

Sự cản trở của Ankara

Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ hiện đã xâm nhập bất hợp pháp vào lãnh thổ Syria và tấn công vào các căn cứ của người Kurd tại đây. Ankara cho rằng hầu hết người Kurd (Syria) đều thuộc Đảng Công nhân người Kurd mà Thổ Nhĩ Kỳ coi là tổ chức khủng bố.

Do các hành vi tấn công của quân đội Thổ Nhĩ Kỳ mà phe đối lập Syria đang bị phân tâm trong cuộc chiến chống tổ chức khủng bố IS đang hoành hành tại quốc gia này. Trong cuộc họp báo tại Moscow ngày 17/3, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova nhận định, những hành động của Thổ Nhĩ Kỳ có thể dẫn tới gia tăng căng thẳng ở khu vực biên giới với Syria.

Đại diện ngoại giao Nga nhấn mạnh, các quốc gia trên thế giới hiện tại cần chú trọng tới việc giải quyết khủng hoảng tại Syria chứ không phải là làm tình hình phức tạp thêm. “Tình trạng bạo lực tại khu vực biên giới Syria – Thổ Nhĩ Kỳ không hề thuyên giảm, đây là kết quả các hành động từ phía Ankara”.

Ngoài ra còn phải kể đến sự xuất hiện của phái đoàn thứ 3 (phe đối lập ôn hòa được Nga ủng hộ và chính quyền Assad chấp nhận) do cựu Phó thủ tướng của Syria cầm đầu. Phái đoàn này đã được ông Staffan de Mistura, nhà trung gian hòa giải Liên hợp quốc tiếp đón và họ đã tổ chức họp báo tại trụ sở Liên hợp quốc ở Geneva ngày 18/3.

Cùng với sự lạc quan về tiến trình đàm phán, ông Mistura cũng thừa nhận, còn có những khoảng cách lớn giữa các bên, nhưng kỳ vọng những diễn biến trên thực địa, bao gồm việc rút quân của Nga, có thể giúp tạo bước đột phá. Quyết định rút quân khỏi Syria của Nga có thể là đòn tâm lý khiến các phe phái ở Syria phải nghiêm túc hơn trong đàm phán.

Như vậy, với sự nỗ lực của Liên hợp quốc, Nga, Mỹ, phương Tây và các bên tham chiến, cánh cửa hòa bình ở Syria đang hé mở. Tuy nhiên, theo giới phân tích vẫn còn nhiều mâu thuẫn tạo nên những nút thắt khó bề tháo gỡ, đang đòi hỏi tất cả các bên cần phải nỗ lực để vượt qua. Vì thế, hòa bình và tương lai của nhân dân Syria vẫn còn đang ở phía trước./.