An ninh tại Brussels (Bỉ) tiếp tục được siết chặt. (Ảnh: AP)
Miếng "socola” của chủ nghĩa khủng bố giữa lòng châu Âu
Bỉ vốn nổi tiếng với sản phẩm socola và thủ đô Brussels được coi là trái tim của châu Âu. Thế nhưng, khi chủ nghĩa khủng bố phát tác, Bỉ dã trở thành "miếng socola" của những kẻ cực đoan. Ngay sau khi thủ đô Paris của Pháp bị khủng bố hồi tháng 11/2015, Thủ tướng Bỉ Charles Michel khi đó đã bày tỏ lo ngại về một vụ tấn công tại Brussels "giống những gì xảy ra ở Paris" và mối lo ngại của ông đã trở thành hiện thực. Ngày 22/3 đã trở thành "ngày đen tối" không chỉ với Bỉ mà với cả châu Âu khi 3 vụ đánh bom liên hoàn xảy ra tại sân bay Zaventem và ga tầu điện ngầm Maelbeel ở thủ đô Brussels, làm hơn 30 người thiệt mạng và hàng trăm người khác bị thương. Vụ khủng bố diễn ra chỉ vài ngày sau khi Bỉ thông báo bắt được Saleh Abdeslam - nghi can chính trong loạt vụ tấn công khủng bố đẫm máu ở Paris.
Các nhà phân tích cho rằng, có nhiều lý do khiến Bỉ trở thành “miếng socola” của các tổ chức khủng bố.
Thứ nhất, Bỉ là “trái tim của châu Âu”, nơi có nhiều văn phòng của các tổ chức thuộc Liên minh châu Âu (EU) và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) - là mục tiêu dễ nhắm tới nhất của các nhóm khủng bố.
Thứ hai, Bỉ là quốc gia có nhiều công dân trốn đến Syria để chiến đấu cho tổ chức khủng bố "Nhà nước Hồi giáo" (IS) tự xưng với hơn 400 người, dù là một đất nước nhỏ bé, con số cao hơn bất kỳ nước nào khác tại châu Âu. Đặc biệt, những thảm kịch khủng bố hồi tháng 11/2015 ở thủ đô Paris (Pháp) cũng gắn với một số đối tượng xuất thân từ thủ đô Brussels và quận Molenbeek - vùng ngoại ô "đáng sợ" nhất ở Bỉ. Dân số quận Molenbeek có đến hơn 50% là người nhập cư. Phần đông người nhập cư cũng không gây ra vấn đề gì với người dân và chính quyền sở tại, nhưng có một số lượng không nhỏ có cách hành xử khác biệt. Những hoạt động buôn bán và sử dụng ma túy ngầm được cho là diễn ra khá phổ biến. Theo số liệu chính thức, tỷ lệ thất nghiệp ở khu vực này là 30%, trong khi chỉ số trung bình trong nước là 8,4%. Ngoài vụ khủng bố tháng 11/2015 ở Paris, những phần tử xuất thân từ quận Molenbeek còn tham gia vào việc lên kế hoạch hoặc thực hiện một số vụ tấn công lớn trên thế giới.
Thứ ba, Bỉ cũng vấp phải những khó khăn nhất định trong việc quản lý an ninh. Trên bình diện đảm bảo an ninh, 19 khu vực của Brussels thuộc quyền kiểm soát của 6 đơn vị cảnh sát riêng biệt, gây phức tạp cho việc trao đổi thông tin về truy tìm tội phạm trong phạm vi toàn thủ đô. Ngoài ra, nước Bỉ bị chia tách thành 3 vùng với ngôn ngữ và văn hóa khác nhau. Vì vậy, cơ quan an ninh sở tại gặp nhiều khó khăn trong việc phối hợp điều tra, bắt giữ tội phạm cũng như hợp tác tình báo. Luật pháp Bỉ cũng được cho là đang làm khó các cơ quan an ninh bởi hiện tại, cảnh sát không được phép theo dõi các cuộc nói chuyện trên điện thoại. Do vậy, họ khó có thể phát hiện được những kẻ đang có âm mưu khủng bố.
Thứ tư, Bỉ được coi là thị trường lớn về vũ khí lậu. Lâu nay, hoạt động kinh doanh và buôn lậu súng ở Bỉ đã trở thành một ngành kinh doanh phát đạt và có quy mô lớn nhất châu Âu. Nhiều chuyên gia an ninh cảnh báo, "nếu có 500 đến 1000 euro ở Brussels, chỉ mất nửa giờ là kiếm được vũ khí".
Như vậy, sau Pháp, Bỉ đã trở thành nạn nhân của IS. Chưa thể nói trước nước nào ở châu Âu sẽ trở thành mục tiêu tiếp theo của chúng khi mà các mạng lưới chân rết của IS đã trải rộng khắp châu lục.
Châu Âu bị động
Những bộ phim giả tưởng của Holywood như "Nhà Trắng thất thủ" hay "London thất thủ" đã từng thu hút những người yêu thích thể loại phim hành động. Thế nhưng, thực tế, dư luận châu Âu mặc dù đã được cảnh báo và chuẩn bị cho các kịch bản thảm họa nhưng mỗi khi xảy ra một vụ tấn công khủng bố, giới chức Bỉ và các nhà lãnh đạo châu Âu luôn rơi vào thế bị động.
Kể từ sau vụ khủng bố ngày 13/11/2015 tại Paris, cảnh sát Bỉ đã phối hợp chặt chẽ với cảnh sát Pháp và cơ quan cảnh sát châu Âu (Europol) tiến hành hàng trăm vụ truy lùng gắt gao tại Brussels mà kết quả là bắt được tên khủng bố Saleh Abdeslam vào ngày 18/3/2016. Một chiến công từng khiến cho các cơ quan chống khủng bố Pháp và Bỉ cảm thấy nhẹ nhõm như đã tháo được một nút thắt cho các cuộc điều tra về loạt vụ khủng bố tại Paris.Thế nhưng, chỉ vài ngày sau đó, các vụ khủng bố liên hoàn xảy ra tại Bỉ đã khiến giới chức chống khủng bố của Bỉ nói riêng và châu Âu nói chung không khỏi bàng hoàng. Rõ ràng, những kẻ khủng bố đã khéo léo giấu mình "trong bóng tối" trước các vụ bố ráp liên tục của cảnh sát Bỉ và việc chúng tiến hành khủng bố ngay tại các địa điểm được canh phòng cẩn mật là sân bay quốc tế và ga tàu điện ngầm gần trụ sở của Liên minh châu Âu (EU) là một lời thách thức đối với các nhà chức trách Bỉ cũng như các nhà lãnh đạo châu Âu.
Theo ông Roland Jacquard, Chủ tịch tổ chức "Quan sát quốc tế về chủ nghĩa khủng bố", loạt vụ tấn công tại Brussels cũng như Paris cho thấy, các lực lượng khủng bố đã "áp đặt luật chơi" khiến nhiều nước phải đối phó với nguy cơ khủng bố bằng cách thiết lập "tình trạng khẩn cấp", gây nhiều tổn hại cho nền kinh tế khi buộc các quốc gia phải tăng cường lực lượng và chi phí để triển khai các biện pháp an ninh. Bên cạnh đó, chúng còn tiến hành các cuộc tấn công khủng bố dã man, tàn bạo, gây thương vong lớn cho nhiều người dân vô tội.
Loạt vụ tấn công ở Brussels cũng cho thấy những gì mà các cơ quan chức năng đã nhận định là chính xác: nguy cơ bị tấn công khủng bố tại Pháp, Bỉ cũng như nhiều thành phố trên toàn châu Âu là rất cao. Việc Saleh Abdeslam - nghi phạm bị truy lùng gắt gao nhất tại châu Âu - có thể lẩn trốn trong thời gian 4 tháng tại quận Molenbeek ở thủ đô Brussels của Bỉ chứng tỏ rằng những kẻ cực đoan có mạng lưới khá vững chắc để có thể “cưu mang” những tên tội phạm và chúng đã lập hang ổ khủng bố ngay trong lòng châu Âu.
Ngoài ra, cần phải nhìn thẳng vào sự thật là các khu phố nhập cư ở Brussels hay các khu ngoại ô nghèo ở Paris thường được ví như "xóm liều". Tại đây, một bộ phận những con em của người nhập cư không được học hành, lêu lổng, đã đến với con đường tội phạm, bị tiêm nhiễm các tư tưởng cực đoan và được chiêu mộ để tham gia lực lượng thánh chiến. Chính vì vậy, không hề cường điệu khi nói rằng ở châu Âu không chỉ có một “xóm liều” Molenbeek ở Brussels, mà còn có nhiều “xóm liều” như vậy ở Paris, Madrid, Roma và nhiều thành phố khác.
Nếu nhìn châu Âu theo chiều sâu, chúng ta có thể nhận thấy một vấn đề nghiêm trọng là các nhà lãnh đạo châu Âu và dân chúng châu Âu cũng đang rất mâu thuẫn nhau, thậm chí là có quan điểm trái ngược nhau trong việc xác định nguy cơ và biện pháp chống lại chủ nghĩa khủng bố, nhất là khủng bố mượn danh tôn giáo. Trong khi nhiều người cho rằng cần có các biện pháp tăng cường an ninh, phân định những người theo những tôn giáo cực đoan thì không ít chính trị gia và người dân lại rất thờ ơ trước những nguy cơ tiềm tàng đến từ những kẻ theo những tôn giáo cực đoan ngay chính trong lòng châu Âu. Thậm chí, những cộng đồng tôn giáo cực đoan ấy còn lớn tiếng đòi hỏi quyền lợi, đòi chính phủ, xã hội và cộng đồng chấp nhận những quy tắc tôn giáo cực đoan của họ.
Thêm vào đó, hàng ngày, dòng người di cư từ khu vực Trung Đông - châu Phi vẫn tiếp tục tràn vào châu Âu và không cơ quan chức năng nào có thể kiểm soát được đâu là người nhập cư chạy trốn chiến tranh và đói nghèo thực sự, đâu là những kẻ khủng bố, thành viên của IS. Cho đến nay, dù đã trải qua rất nhiều cuộc họp cấp cao trong nội bộ EU và giữa EU với các đối tác khác như Thổ Nhĩ Kỳ,… nhưng EU vẫn chưa tìm ra được giải pháp để ngăn chặn dòng người di cư vào châu lục này. Điều này cũng cho thấy mức độ nghiêm trọng của nguy cơ khủng bố từ những kẻ cực đoan trà trộn trong cộng đồng người nhập cư, đồng thời cũng phô bày những chia rẽ, rạn nứt trong nội bộ EU về những vấn đề gai góc của châu lục.
Rõ ràng, trong khi đang đau đầu mà chưa giải quyết được vấn đề người di cư và nỗi lo nước Anh rời khỏi EU, giờ đây châu Âu lại chồng chất thêm nguy cơ khủng bố. Có lẽ sự đoàn kết và đồng lòng hiện nay là chưa đủ mà châu Âu cần có một cách tiếp cận mới, một phương thức hợp tác mới để ngăn chặn hiệu quả nguy cơ khủng bố.
Những vụ khủng bố đẫm máu nhất lịch sử châu Âu
Vụ tấn công tại thủ đô Brussels chỉ là một trong những vụ khủng bố ở châu Âu trong thời gian gần đây. Đây được xem là một trong những vụ tấn công khủng bố đẫm máu ở châu Âu trong vòng 25 năm qua, khiến cho cả châu lục này luôn có những ám ảnh kinh hoàng.
1. Ngày 2/8/1980, tại Italy: Một vụ đánh bom xảy ra trong phòng chờ của ga tàu hỏa Bologna đã cướp đi sinh mạng của 85 người và làm 200 người khác bị thương. Đây là vụ tấn công đẫm máu kinh hoàng nhất trong lịch sử nước Italy. Hai thành viên của nhóm khủng bố cực hữu bị tuyên án chung thân, song kẻ chủ mưu lên kế hoạch vụ tấn công này vẫn chưa xác định được.
2. Ngày 19/7/1987, tại Tây Ban Nha: Một vụ đánh bom xe hơi do tổ chức ly khai ETA xứ Basque thực hiện tại bãi đậu xe của một trung tâm mua sắm ở Barcelona, đã làm 21 người chết và 45 người khác bị thương.
3. Ngày 15/8/1998, tại Anh: Một xe bom phát nổ tại thị trấn Omagh, phía Bắc Northern Ireland, khiến 29 người thiệt mạng và 220 người khác bị thương. Vụ đánh bom do những kẻ bất đồng chính kiến của Quân đội Cộng hòa Bắc Ireland thực hiện. Đây là vụ đánh bom đẫm máu nhất từng xảy ra trong cuộc xung đột kéo dài 4 thập kỷ ở Bắc Ireland.
4. Ngày 11/3/2004, tại Tây Ban Nha: Một loạt bom bi được cài sẵn trên 4 chuyến tàu hỏa đang trên đường hướng về nhà ga Atocha của thủ đô Madrid phát nổ đã cướp đi sinh mạng của 191 người và làm khoảng 2.000 người khác bị thương. Tổ chức khủng bố Al-Qaeda đã đứng ra nhận trách nhiệm và tuyên bố hành động này nhằm đáp trả việc Tây Ban Nha tham gia vào chiến dịch chống khủng bố do Mỹ phát động tại Iraq. 7 nghi phạm của vụ tấn công trên đã tự sát bằng bom trong một căn hộ gần thủ đô Madrid ngày 3/4/2004.
5. Ngày 7/7/2005, tại Anh: Bốn vụ tấn công khủng bố đã diễn ra trên 3 tàu điện ngầm và 1 xe buýt trong giờ cao điểm buổi sáng tại thủ đô London, làm 56 người thiệt mạng và 700 người khác bị thương. Tổ chức khủng bố Al-Qaeda đã nhận trách nhiệm là thủ phạm đứng sau vụ tấn công này.
6. Ngày 22/7/2011, tại Na Uy: Một kẻ cực đoan cánh hữu tên là Anders Behring Breivik đánh bom bên ngoài một tòa nhà chính quyền ở thủ đô Oslo, làm 8 người thiệt mạng. Sau đó, tên này còn xả súng bắn chết nhiều người khác (phần lớn là thanh thiếu niên) đang tham gia hội trại Labour Youth trên đảo Utoya. Tòa án Na Uy kết án Anders Behring Breivik 21 năm tù giam.
7. Ngày 7 đến 9/1/2015, tại Pháp: Khoảng 11 giờ 30 phút sáng ngày 7/1, hai kẻ khủng bố mang theo vũ khí đã xả súng liên tiếp vào văn phòng của tờ tạp chí châm biếm Charlie Hebdo, số 10 phố Nicolas-Appert, ngay giữa trung tâm thủ đô Paris. Các vụ xả súng đã làm 12 người thiệt mạng, trong đó có 8 họa sĩ và nhà báo, cùng 2 sĩ quan cảnh sát.
Một ngày sau đó, một nữ cảnh sát đã thiệt mạng khi đang điều tra vụ xả súng này tại ngoại ô Paris. Cùng ngày, một tay súng đã bắt một số con tin tại một siêu thị của người Do Thái. 4 trong số các con tin đã bị bắn chết. Những kẻ tấn công tòa báo Charlie Hebdo và bắt giữ con tin sau đó đã bị cảnh sát bắn chết.
8. Ngày 13/11/2015, tại Pháp: Một loạt 7 vụ tấn công khủng bố đẫm máu đã xảy ra tại thủ đô Paris, khiến 129 người thiệt mạng, hơn 200 người khác bị thương. Tổ chức khủng bố "Nhà nước Hồi giáo" (IS) tự xưng đã nhận trách nhiệm dàn dựng và thực hiện các vụ tấn công khủng bố đẫm máu này, nhằm đáp trả việc Pháp "báng bổ nhà tiên tri của đạo Hồi" và không kích "trên lãnh thổ IS". Đây là vụ khủng bố có quy mô và thiệt hại về người lớn nhất trong 40 năm trở lại đây ở châu Âu.
9. Ngày 22/3/2016, ba vụ tấn công khủng bố xảy ra tại sân bay Zaventem và ga tầu điện ngầm Maelbeel ở thủ đô Brussels, làm 35 người thiệt mạng và hơn 200 người khác bị thương./.