Tổng thống D. Trump tiếp Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tại Nhà Trắng (5/2017). Ảnh: Reuters
Ngày 12/7/1995, Việt Nam và Hoa Kỳ tuyên bố bình thường hóa quan hệ và chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao. Tháng 8/1995, hai nước khai trương Đại sứ quán tại Washington và Hà Nội. Tháng 7/2013, trong chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ của Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Trương Tấn Sang, hai bên xác lập khuôn khổ quan hệ Đối tác toàn diện.
Trải qua hơn 20 năm, mối quan hệ giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đã đạt được những bước phát triển tích cực cả về chiều rộng lẫn chiều sâu và ngày càng thực chất hơn. Hai nước đã cùng nhau xây dựng một mối quan hệ Đối tác toàn diện, trên cơ sở tôn trọng thể chế chính trị, độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của mỗi nước cũng như con đường phát triển vì lợi ích của hai nước, góp phần duy trì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực và thế giới.
Sau khi hai nước xác lập khuôn khổ quan hệ Đối tác toàn diện, quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ đã đạt được những tiến triển mới cả về song phương và đa phương. Hai bên duy trì, tăng cường trao đổi đoàn các cấp. Phía Hoa Kỳ cử nhiều đoàn thăm Việt Nam, nổi bật là chuyến thăm của cựu Tổng thống Bill Clinton vào tháng 7/2015 để dự lễ kỷ niệm 20 năm bình thường hóa quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ. Tháng 5/2016, Tổng thống Barack Obama thăm Việt Nam.
Sau khi Ngài Donald Trump đắc cử Tổng thống Hoa Kỳ, hai bên tiếp tục duy trì các hoạt động trao đổi, tiếp xúc. Từ ngày 19 đến 22/4/2017, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã thăm chính thức Hoa Kỳ theo lời mời của Ngoại trưởng Rex Tillerson.
Từ ngày 29 đến 31/5, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã thăm chính thức Hoa Kỳ theo lời mời của Tổng thống Donald Trump. Chuyến thăm đã đạt nhiều kết quả tích cực và toàn diện trên các lĩnh vực trụ cột của quan hệ Đối tác toàn diện cả về song phương và đa phương. Trong chuyến thăm, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump khẳng định sẽ thăm Việt Nam nhân dịp dự Hội nghị cấp cao APEC 2017 vào tháng 11.
Cùng với việc phát triển quan hệ song phương, Việt Nam và Hoa Kỳ cũng tăng cường phối hợp về các vấn đề khu vực và đa phương như: Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC), Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN mở rộng (ADMM+), Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS) và Liên hợp quốc. Trong đó có các vấn đề khu vực như: An ninh an toàn hàng hải, củng cố đoàn kết ASEAN, đề cao vai trò trung tâm của ASEAN, triển khai Đối tác chiến lược ASEAN - Hoa Kỳ và các vấn đề toàn cầu như: Chống khủng bố, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, ứng phó với biến đổi khí hậu, an ninh lương thực, năng lượng và nguồn nước, chống tội phạm xuyên quốc gia…
Hợp tác quốc phòng - an ninh giữa Việt Nam và Hoa Kỳ được xác lập ngay từ khi bình thường hóa năm 1995 và là một phần của quan hệ đối tác toàn diện mà hai nước đã thiết lập. Từ năm 2010, hai bên đã tiến hành đối thoại về chính sách quốc phòng cấp thứ trưởng. Năm 2011, hai bên ký kết Bản ghi nhớ (MOU) về thúc đẩy hợp tác quốc phòng song phương. Việt Nam tiếp tục tham gia chương trình hợp tác quân y, duy trì đón tàu hải quân của Hoa Kỳ thăm cảng Việt Nam hàng năm, cho phép Hoa Kỳ thực hiện một số chương trình hỗ trợ nhân đạo tại các địa phương. Hai bên tiếp tục hợp tác trong lĩnh vực tìm kiếm, cứu nạn…
Tháng 10/2014, Hoa Kỳ tuyên bố dỡ bỏ một phần lệnh cấm vận vũ khí sát thương đối với Việt Nam. Tháng 6/2015, Bộ trưởng Quốc phòng hai nước đã ký Tuyên bố Tầm nhìn chung về hợp tác quốc phòng Việt Nam - Hoa Kỳ. Hoa Kỳ tuyên bố dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận vũ khí sát thương cho Việt Nam. Hai bên tiếp tục trao đổi đoàn các cấp, duy trì các cơ chế đối thoại song phương và tiếp xúc tại các diễn đàn khu vực.
Hợp tác kinh tế thương mại là điểm sáng trong quan hệ đối tác toàn diện giữa hai nước. Năm 1995, kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ chỉ đạt 450 triệu USD, nhưng đến năm 2000, khi hai nước ký kết Hiệp định Thương mại song phương (BTA) con số này đã tăng lên 18,3 tỷ USD. Thời điểm có tính đột phá là năm 2001, khi BTA có hiệu lực, hợp tác thương mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đã gia tăng nhanh chóng và thực sự trở thành điểm sáng trong quan hệ giữa hai nước. Từ năm 2005, Hoa Kỳ đã trở thành một trong những đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam.
Kim ngạch thương mại hai chiều tăng liên tục ở mức 20% trong những năm gần đây, năm 2016 đạt 53 tỷ USD, trong đó Việt Nam xuất siêu 30,9 tỷ USD. Hiệp hội Doanh nghiệp Hoa Kỳ tại Việt Nam (AmCham) đưa ra dự báo kim ngạch thương mại hai nước có thể đạt 80 tỷ USD vào năm 2020.
Về đầu tư, Hoa Kỳ hiện đứng thứ 8 trong số 112 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư trực tiếp vào Việt Nam, với 815 dự án có tổng vốn đăng ký 10,7 tỷ USD, đồng thời đứng thứ 9 trong tổng số 68 quốc gia tiếp nhận đầu tư trực tiếp của Việt Nam, với 147 dự án đầu tư có tổng vốn đăng ký 571,38 triệu USD. Ngày 13/1/2017, Việt Nam và Exxon Mobil đã ký Thỏa thuận khung phát triển dự án và Thỏa thuận khung hợp đồng bán khí Cá Voi Xanh với tổng trị giá khoảng 10 tỷ USD. Từ ngày 27 và 28/3, hai bên đã tái khởi động cuộc họp kỹ thuật của Hội đồng Hiệp định khung về thương mại và đầu tư song phương (TIFA).
Hằng năm, khoản viện trợ phát triển Hoa Kỳ dành cho Việt Nam ở mức ổn định trên 100 triệu USD.
Lượng khách du lịch Hoa Kỳ đến Việt Nam trong năm 2016 đạt 552,7 nghìn lượt, tăng 12,8% so với năm 2015, xếp thứ 4 sau Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản. Trong quý I/2017, khách du lịch Hoa Kỳ đến Việt Nam đạt 179,7 nghìn lượt, tăng 9,1% so với cùng kỳ năm 2016. Ngày 7/4 vừa qua, trong khuôn khổ Hội chợ Du lịch quốc tế Việt Nam 2017, Hiệp hội Lữ hành Việt Nam và Hiệp hội Lữ hành Hoa Kỳ đã ký kết thỏa thuận hợp tác trong lĩnh vực du lịch.
Hai nước đã ký Hiệp định hợp tác về khoa học - công nghệ vào năm 2000 và thành lập Ủy ban hỗn hợp hợp tác Khoa học - Công nghệ. Hiệp định hợp tác sử dụng hòa bình năng lượng hạt nhân (Hiệp định 123) chính thức được ký kết ngày 6/5/2014 đã mở ra cơ hội lớn cho hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực hạt nhân dân sự đầy tiềm năng.
Hoa Kỳ và Việt Nam bước đầu hợp tác về khoảng không vũ trụ: Cơ quan Hàng không Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA) và Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã ký Tuyên bố ý định chung về trao đổi hợp tác trong lĩnh vực nghiên cứu không gian (tháng 12/2011); Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam và Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) ký Tuyên bố hợp tác về Khoa học công nghệ (tháng 3/2015), Dàn xếp Hành chính trong khuôn khổ Hiệp định hợp tác sử dụng hòa bình năng lượng hạt nhân (tháng 5/2016).
Hợp tác về giáo dục, giao lưu nhân dân giữa Việt Nam và Hoa Kỳ trên đà phát triển tích cực. Tính đến tháng 11/2016, có hơn 31.000 sinh viên, thực tập sinh Việt Nam đang theo học tại Hoa Kỳ, đứng đầu trong số các nước Đông Nam Á, đứng thứ 6 trong số các nước có nhiều du học sinh tại Hoa Kỳ. Hai bên đang tích cực triển khai dự án Đại học Fulbright Việt Nam, bước đầu triển khai Chương trình Hòa bình, cho phép các tình nguyện viên Hoa Kỳ vào dạy tiếng Anh tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh.
Hoa Kỳ tiếp tục quan tâm tới các vấn đề về hợp tác y tế, môi trường và nhân đạo với Việt Nam. Trong chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama tháng 5/2016, hai bên đã ra hai Công bố chung Đối tác Việt Nam - Hoa Kỳ về lĩnh vực biến đổi khí hậu và Đối tác Việt Nam - Hoa Kỳ về lĩnh vực chống buôn bán động thực vật hoang dã. Theo đó, phía Hoa Kỳ sẽ hỗ trợ 60 triệu USD trong 5 năm cho Việt Nam để ứng phó với biến đổi khí hậu và 10 triệu USD trong 5 năm để phòng, chống buôn bán động thực vật hoang dã.
Hai bên tiếp tục đối thoại thẳng thắn, xây dựng các vấn đề còn khác biệt để không tác động tiêu cực đến hợp tác khác trong quan hệ song phương. Trong bối cảnh quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ tiếp tục phát triển tích cực, đặc biệt sau chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ thành công của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc vào tháng 5/2017, chuyến thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam ngay trong năm cầm quyền đầu tiên của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump thể hiện sự coi trọng quan hệ với Việt Nam, tạo cơ sở thúc đẩy quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ trong thời gian tới./.