Liên minh châu Âu gia hạn lệnh trừng phạt Nga thêm 6 tháng nữa. (Ảnh: AP)
Gia hạn và mở rộng diện áp dụng lệnh trừng phạt
Đến ngày 31/1/2016, lệnh trừng phạt chống Nga hiện đang thực thi sẽ hết hạn nhưng Hội đồng châu Âu vẫn thông qua quyết định gia hạn. Lý do cho hành động này được lý giải như một lời răn đe Nga: “Chừng nào Hiệp định Hòa bình Minsk về vấn đề Ukraine còn chưa được thực hiện một cách đầy đủ tính đến thời điểm 31/12/2015, thì Hội đồng châu Âu sẽ còn mở rộng các biện pháp trừng phạt". Lệnh trừng phạt Nga của Liên minh châu Âu chủ yếu nhằm vào các lĩnh vực như tài chính, dầu mỏ và các lĩnh vực quân sự cũng như các cá nhân cụ thể. Trong thời gian áp dụng lệnh trừng phạt này, Liên minh châu Âu sẽ tiếp tục đánh giá sát sao tình hình thực hiện thỏa thuận Minsk. Điều đó có nghĩa là, lệnh trừng phạt Nga sẽ tiếp tục được gia hạn nếu Liên minh châu Âu không có những đánh giá tích cực về việc thực hiện Hiệp định Hòa bình Minsk.
Bộ Ngoại giao Nga coi quyết định của Liên minh châu Âu là "vô lý" và đầy mâu thuẫn. Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Nga nêu rõ: "Chúng ta phải khẳng định rằng thay vì một sự hợp tác mang tính xây dựng trong cuộc chiến chống lại những thách thức quan trọng trong thời đại chúng ta, chẳng hạn như chủ nghĩa khủng bố quốc tế, thì những nhân vật ở Brussels lại thích chơi trò trừng phạt hết sức thiển cận". Theo Nga, các lãnh đạo Liên minh châu Âu đã "liên kết để tự trừng phạt chính mình", với hy vọng có thể giải quyết các cuộc xung đột ở miền Đông Ukraine, trong khi người có lỗi trong cuộc xung đột này không phải là Nga, mà chính là Chính quyền Ukraine.
Lệnh trừng phạt mới của Mỹ được đưa ra một ngày sau khi các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu quyết định gia hạn thêm 6 tháng các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Nga. Ngày 23/12/2015, Bộ Tài chính Mỹ đã bổ sung 34 cá nhân và tổ chức của Nga vào 4 danh sách trừng phạt khác nhau với cáo buộc có liên quan tới cuộc khủng hoảng tại Ukraine. Trong đó, 14 cá nhân và tổ chức của Nga cùng 6 nhân vật của Cộng hòa Lugansk và Donetsk ở miền Đông Ukraine bị cáo buộc ủng hộ lực lượng đòi độc lập ở Ukraine, 2 người Ukraine bị cáo buộc có dính líu tới cựu Tổng thống Ukraine Victor Yanukovich. Ngoài ra, 12 ngân hàng, nhà máy và các công ty khác của Nga cũng bị Mỹ bổ sung vào danh sách trừng phạt với cáo buộc có “liên quan tới Crimea”. Các cá nhân và tổ chức trong danh sách trừng phạt của Bộ Tài chính Mỹ sẽ bị phong tỏa tài khoản, bị cấm giao dịch với công dân và các công ty Mỹ.
Lệnh trừng phạt Nga của Mỹ cũng sẽ duy trì cho đến khi “Nga thực hiện đầy đủ thỏa thuận ngừng bắn Minsk và trả lại quyền kiểm soát biên giới hợp pháp cho láng giềng Ukraine”.
Phản ứng trước lệnh trừng phạt mới của Mỹ và Liên minh châu Âu, Thư ký báo chí của Tổng thống Nga, ông Dmitry Peskov tuyên bố Washington đang thi hành chính sách mâu thuẫn và thù địch chống lại Moskva, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới quan hệ song phương. Phát biểu với báo giới tại Điện Kremlin, ông Peskov cho biết, phía Nga sẽ tiến hành phân tích quyết định mà Mỹ vừa thông qua, sau đó sẽ đưa ra các biện pháp đáp trả.
Với Liên minh châu Âu, Bộ Ngoại giao Nga cho rằng, việc gắn các biện pháp trừng phạt Nga với việc giải quyết cuộc xung đột ở Đông Nam Ukraine là gượng ép, không có cơ sở và thiếu logic. Đồng thời nhấn mạnh việc kéo dài trừng phạt chống Nga sẽ càng khuyến khích Kiev vi phạm các điều khoản trong Thỏa thuận hòa bình Minsk.
Đôi bên đều gánh chịu hậu quả
Các nhà phân tích cho rằng, căng thẳng giữa Nga và phương Tây tiếp tục leo thang trong bối cảnh cuộc đàm phán thương mại Nga - Liên minh châu Âu - Ukraine diễn ra ở thủ đô Brussels, Bỉ ngày 21/12 vừa qua đã thất bại. Các bên đã không đạt được bất kỳ thỏa thuận nào liên quan tới các quy định trao đổi hàng hóa khi Hiệp định Tự do thương mại giữa Ukraine và Liên minh châu Âu sắp có hiệu lực. Theo đại diện Nga, cả Ukraine và Liên minh châu Âu đồng ý tạo ra khu vực thương mại tự do sâu rộng sẽ biến Ukraine thành cửa sau để “cơn lũ” hàng xuất khẩu giá rẻ từ Liên minh châu Âu tràn vào Nga.
Do vậy, Nga quyết định dỡ bỏ tất cả ưu đãi về thương mại đã dành cho Ukraine, buộc hàng xuất khẩu từ Ukraine chịu thuế suất ngang bằng với các quốc gia khác. Nga cũng sẽ cấm thực phẩm nhập khẩu từ Ukraine bắt đầu từ ngày 1/1/2016. Tuy nhiên, Ủy ban châu Âu lại đổ lỗi cho Nga thiếu thiện chí và linh hoạt trong cuộc đàm phán.
Hiện tại, các bên liên quan tới cuộc chiến thương mại này đều đã hứng chịu nhiều thiệt hại nặng nề. Theo một báo cáo của Viện Nghiên cứu Kinh tế Áo (WIFO), tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế tại Nga do các biện pháp trừng phạt kinh tế của phương Tây đã kéo theo những hậu quả còn tồi tệ hơn dự đoán đối với các nước thuộc Liên minh châu Âu. Theo ước tính của WIFO, nếu Liên minh châu Âu tiếp tục duy trì trừng phạt thương mại Nga sẽ dẫn đến một thực tế là Italy sẽ mất hơn 200.000 việc làm và kinh tế giảm 0,9%; Pháp mất gần 150.000 việc làm và kinh tế giảm 0,5%. Estonia - nước có quan hệ sâu rộng với nền kinh tế Nga nhất, sẽ mất đi khoảng 16% còn nền kinh tế Đức sẽ giảm hơn 1%... Nếu tình hình không thay đổi một cách căn bản, sẽ có một kịch bản bi thảm hơn đối với kinh tế châu Âu. Về phía Nga, các lệnh trừng phạt cũng đã khiến Nga thiệt hại hàng trăm tỷ USD và đẩy nền kinh tế nước này rơi vào tình trạng suy thoái nghiêm trọng.
Mặc dù gần đây, đại diện của cả Nga và Liên minh châu Âu đều có những phát biểu lạc quan về triển vọng kinh tế của mỗi bên song các nhà phân tích cho rằng, trong bối cảnh lợi ích tay ba Nga - Liên minh châu Âu - Mỹ được gắn kết trong một thời gian dài, ngay cả khi kết thúc trừng phạt, việc khắc phục thiệt hại sẽ không đơn giản. Còn càng kéo dài và gia tăng mức độ căng thẳng, mức độ khốc liệt của cuộc chiến thương mại sẽ càng khó lường.
Đòn trả đũa chưa lường tới của Nga
Ngày 24/12, phát biểu tại cuộc gặp với các đại diện giới kinh doanh Nga, Tổng thống Vladimir Putin cho biết, nước này đã đáp trả các biện pháp trừng phạt của phương Tây bằng việc thúc đẩy tự do cho các doanh nghiệp tại Nga, cũng như tích cực phát triển hợp tác với các nước khác.
Ông Putin được hãng tin TASS dẫn lời nói: "Tôi đã nói không chỉ một lần rằng phản ứng của chúng ta đối với những hạn chế từ bên ngoài là tăng cường tự do kinh doanh, bảo vệ tài sản, các quyền của tất cả những ai đang làm việc và kinh doanh một cách trung thực".
Tổng thống Nga cũng lưu ý trong năm 2015, các công ty và ngân hàng Nga đã hoạt động trong bối cảnh bị áp đặt lệnh trừng phạt, giá dầu ở mức thấp, tỷ giá hối đoái dao động mạnh, song bất chấp các điều kiện khó khăn đó, Nga vẫn đảm bảo hoạt động ổn định cho các doanh nghiệp, duy trì việc làm cho người lao động.
Bình luận về tác dụng của lệnh trừng phạt đối với Nga, báo Độc Lập (Nga), viết: "Nga đã nhiều lần tuyên bố các biện pháp trừng phạt này là không hiệu quả và phản tác dụng, đồng thời cũng ban hành các biện pháp trừng phạt đáp trả phương Tây”.
Tờ "Bưu điện Washington" (Mỹ) đã phân tích: “Thật khó để có thể phán đoán về tương lai nền kinh tế Nga, sau khi kết thúc giai đoạn mới của lệnh trừng phạt. Liên minh châu Âu đang trải qua những ngày cuối cùng của một năm đầy khó khăn, với các vụ tấn công khủng bố tại Paris, Hy Lạp, và dòng người tị nạn đang tràn tới châu Âu…là những thách thức khó có thể giải quyết trong năm tới. Thêm vào đó, những tranh cãi nội bộ Liên minh châu Âu về lệnh trừng phạt Nga cũng đã báo hiệu những rạn nứt, bất đồng. Tại một số quốc gia Liên minh châu Âu, việc tham gia cuộc chiến trừng phạt Nga cũng đồng nghĩa với việc buộc phải chấp nhận gia tăng căng thẳng ở chính nước họ.
Sự đồng thuận hoàn toàn với quyết định gia hạn các biện pháp trừng phạt chống Nga đã bị phủ bóng bởi sự bất đồng giữa các thành viên Liên minh châu Âu. Điều này có thể dẫn đến những bất đồng chính trị, làm suy yếu sự đoàn kết của Liên minh châu Âu, đe dọa sự toàn vẹn của khối. Đây chính là hiệu ứng ngược chiều không mong muốn mà Liên minh châu Âu phải gánh chịu do lệnh trừng phạt Nga đem lại./.
Tấn Vũ