Chuyến thăm chính thức Việt Nam của Thủ tướng nước Cộng hòa Mô-dăm-bích Các-lút A-gút-xti-nhu Đu Rô-gia-ri-u diễn ra trong bối cảnh quan hệ hợp tác nhiều mặt giữa Việt Nam - Mô-dăm-bích đang không ngừng phát triển. Sau thành công của Liên doanh viễn thông Movitel, liên doanh hợp tác nông nghiệp về nghiên cứu phát triển cây lương thực và cây thực phẩm tại Mô-dăm-bích giai đoạn 2013-2017 do Chính phủ hai nước tài trợ, mô hình hợp tác nông nghiệp đầu tiên Việt Nam tại châu Phi đang mở ra hướng đi mới trong hợp tác giữa hai nước. Chuyến thăm nhằm tiếp tục thúc đẩy tiềm năng hợp tác giữa hai nước, ngoài lĩnh vực viễn thông, nông nghiệp, hai bên có lợi ích và hợp tác trên các lĩnh vực thương mại, liên doanh đầu tư, y tế, giáo dục…
Cộng hòa Mô-dăm-bích (República de Moçambique), nằm ở phía Đông Nam châu Phi, phía Bắc giáp Tan-da-ni-a; Nam giáp Xoa-di-len và Nam Phi; Tây giáp Ma-la-uy, Dăm-bi-a và Zim-ba-bu-ê; Đông giáp Ấn độ Dương. Diện tích 799.380 km2, dân số: 24,69 triệu người (7/2014). GDP (thực tế): 12,05 tỷ USD, GDP (PPP) bình quân đầu người: 1.200 USD, Tăng trưởng GDP thực tế: 3,6%. Cơ cấu ngành: nông nghiệp 25,3%, công nghiệp 19,8%, dịch vụ 54,9%. Xuất khẩu: 3,1 tỷ USD (chủ yếu là nhôm, hạt điều, bông, đường, gỗ…). Đối tác xuất khẩu chính: Nam Phi, Ý ,Trung Quốc, Ấn Độ, Bỉ. Nhập khẩu: 5,2 tỷ USD (chủ yếu là máy móc, phương tiện vận tải, nhiên liệu, hóa chất, lương thực, hàng may mặc). Đối tác nhập khẩu: Nam Phi, Ấn Độ, Trung Quốc, Bồ Đào Nha.
Đại lộ Hồ Chí Minh đi qua tòa thị chính của thủ đô Ma-pu-tô (Mô-dăm-bích). Ảnh: cand.com.vn
Thời gian qua, Chính phủ Mô-dăm-bích tập trung xóa đói giảm nghèo, đảm bảo an ninh lương thực, tích cực kêu gọi đầu tư nước ngoài, tăng cường xây dựng cơ sở hạ tầng, phát huy nội lực xây dựng đất nước. Nhờ đó, Mô-dăm-bích đã đạt nhiều thành công trong cải cách kinh tế. Từ đầu 2017, Mô-dăm-bích có nhiều khởi sắc về kinh tế, sản lượng nông nghiệp tăng (ngô, bông, hạt điều); sản xuất và xuất khẩu tăng (chủ yếu nhờ than đá-chiếm 6% GDP); đồng nội tệ bình ổn; các nước bắt đầu nối lại tài trợ ODA; đầu tư nước ngoài tăng mạnh (chủ yếu vào khu vực khí đốt và khai khoáng). Dự báo tăng trưởng GDP trong 2017 có thể đạt 4,5% (so với 3,9% trong 2016 – theo IMF).
Thoả thuận đầu tư trị giá gần 5 tỷ USD đạt được giữa Chính phủ Mô-dăm-bích với các công ty dầu khí của Ý, Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ và In-đô-nê-xi-a vào tổ hợp khí tại mỏ Nam San hô (ký tháng 5/2017) sẽ mở ra làn sóng đầu tư mới vào nước này. Mô-dăm-bích được IMF đánh giá là quốc gia có triển vọng phát triển kinh tế nhanh nhất khu vực châu Phi Nam Sahara.
Việt Nam và Mô-dăm-bích có quan hệ hữu nghị truyền thống. Hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 25/6/1975, đúng ngày Mô-dăm-bích tuyên bố độc lập. Việt Nam lập Đại sứ quán tại Mô-dăm-bích năm 1976 và tạm đóng cửa năm 1990 do khó khăn kinh tế. Tháng 5/2009, Việt Nam mở lại Đại sứ quán tại Mô-dăm-bích. Tháng 10/2007, Mô-dăm-bích lập Văn phòng Lãnh sự danh dự tại Hà Nội; tháng 8/2011, Mô-dăm-bích mở Đại sứ quán tại Hà Nội và tháng 5/2012, Đại sứ Mô-dăm-bích đầu tiên trình quốc thư lên Chủ tịch nước ta.
Mô-dăm-bích là đối tác quan trọng của Việt Nam ở châu Phi, có quan hệ phát triển toàn diện với Việt Nam cả trên kênh Đảng, Nhà nước và giao lưu nhân dân. Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng Phong trào giải phóng Mô-dăm-bích (FRELIMO) tăng cường quan hệ hợp tác trong lĩnh vực đào tạo cán bộ, nghiên cứu khoa học. Việt Nam đã giúp và chia sẻ nhiều kinh nghiệm quý báu trong xây dựng, quản lý, nâng cao chất lượng cán bộ, đặc biệt là cán bộ nguồn, cán bộ quản lý. Trong thời gian tới, hai Đảng tiếp tục tăng cường công tác trao đổi đoàn các cấp; lý luận, kinh nghiệm quản lý và xây dựng đất nước; tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế, thương mại… giữa hai nước.
Bên cạnh đó, hai nước thường xuyên trao đổi đoàn các cấp, hợp tác trực tiếp giữa các bộ, ngành, địa phương được duy trì như: tăng cường hợp tác giữa tỉnh Hà Nam và tỉnh Zambesi, giữa Thủ đô Hà Nội và Thủ đô Maputo của Mô-dăm-bích. Ủy ban liên Chính phủ Việt Nam và Mô-dăm-bích thành lập năm 2008, họp lần 1 tháng 3/2009 tại Hà Nội, đang chuẩn bị cho họp lần 4 tại Mô-dăm-bích.
Về quan hệ kinh tế - thương mại, từ năm 2006 đến năm 2010, kim ngạch trao đổi thương mại Việt Nam – Mô-dăm-bích tăng hơn 3 lần (từ 13,83 lên 45,35 triệu USD). Năm 2016, kinh ngạch thương mại hai chiều đạt 101 triệu USD trong đó ta xuất hơn 72,5 triệu USD và nhập hơn 28,5 triệu USD. Về đầu tư, Mô-dăm-bích đứng thứ 11 trong số 72 quốc gia Việt Nam có đầu tư. Hiện Việt Nam có Tập đoàn Viễn thông Quân đội (Viettel) đang đầu tư tại Mô-dăm bích. Công ty Movitel, liên doanh giữa Viettel và Công ty SPI của Mô-dăm bích với tổng vốn đầu tư gần 500 triệu USD trong đó Viettel đóng góp 70%, khai trương mạng di động tháng 5/2012 đến nay đã trở thành mạng viễn thông có nhiều thuê bao và phủ sóng đứng thứ hai, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế xã hội của Mô-dăm-bích.
Công ty Movitel do Tập đoàn Viettel đầu tư đang hoạt động có hiệu quả tại Mô-dăm bích. Ảnh: Viettel.
Quá trình cải cách kinh tế của Mô-dăm-bích đang mở ra cơ hội hợp tác đầu tư với Việt Nam trong các lĩnh vực nông nghiệp, thủy hải sản, tài nguyên khoáng sản, công nghiệp dân dụng, xây dựng, năng lượng và hạ tầng công cộng. Đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, Việt Nam và Mô-dăm-bích có nhiều dự án hợp tác chia sẻ kinh nghiệm và đào tạo kỹ thuật phát triển nông nghiệp, thủy sản. Tháng 3/2014, hai bên đã ký Dự án Hợp tác nghiên cứu phát triển cây lương thực và cây thực phẩm tại Mô-dăm-bích giai đoạn 2013 – 2017 (tổng giá trị đầu tư 2,2 triệu USD). Dự án đã nghiên cứu được 10 giống lúa năng suất có thể tăng được 4-5 lần nhằm hỗ trợ cho Mô-dăm-bích giải quyết vấn đề an ninh lương thực.
Về hợp tác giáo dục, trao đổi học bổng giữa Việt Nam và Mô-dăm-bích đã triển khai được 7 đợt. Từ 2015, Việt Nam tăng số học bổng đại học cho sinh viên Mô-dăm-bích lên 10 suất. Hiện nay, Việt Nam có 5 chuyên gia giáo dục, 8 chuyên gia nông nghiệp và 8 chuyên gia y tế đang làm việc tại Mô-dăm-bích. Số lượng người Việt Nam tại Mô-dăm-bích tăng nhanh trong những năm qua, từ 60 người (2009) lên 500 (2013) và hiện dao động trong khoảng 300 người phân bổ trên 11 tỉnh, thành của Mô-dăm-bích.
Chuyến thăm chính thức Việt Nam của Thủ tướng nước Cộng hòa Mô-dăm-bích Các-lút A-gút-xti-nhu Đu Rô-gia-ri-u nhằm tăng cường quan hệ hữu nghị truyền thống Việt Nam – Mô-dăm-bích, đồng thời trao đổi các biện pháp nhằm thúc đẩy quan hệ hợp tác thương mại, đầu tư cũng như các lĩnh vực hai bên cùng quan tâm./.